Afrika kökenli maymun çiçeği hastalığı tüm dünyada alarm veriyor. Kaygılara neden olan maymun çiçeğinin birçok ülkede görülmesinin akabinde Türkiye’ye gelmesi durumunda ne olacağına ait sorulara karşılık veren Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, birinci olayın düzgünleşme süreci nedeniyle yaklaşık 4 hafta boyunca karantinada tutulması gerekeceğini belirtti.
Yavuz, karantina ile ilgili olarak “Daha evvel yayılmamış bir hastalık olan maymun çiçeğinin, bu formda tahminen yayılmasını engelleyebiliriz.” sözlerini kullandı.
Yavuz’un açıklamaları şu halde:
KORONAVİRÜS TÜM DÜNYADA AZALMA EĞİLİMİNDE
Koronavirüste mevt ve hadise sayılarının tüm dünyada azalma eğiliminde olduğunu belirten Prof. Dr. Yavuz, yeni varyantlarla ilgili “yaz ya da sonbaharda yeni dalgalara yol açar mı” tasası yaşandığını ve sürecin yakından takip edildiğini kaydetti.
Prof. Dr. Yavuz, “Ayrıca bundan sonra yapılacak aşıların içeriğinin belirlenmesi için Dünya Sıhhat Örgütü’nün motamot grip aşılarında olduğu üzere bir tertibi kelam konusu. Yani nasıl grip aşıları her yıl yenileniyor, bu türlü bir yenilenmeye muhtaçlık var mı, bunu göreceğiz sonbahara hakikat. Zira şu an dünyada BA.2 varyantı da artık azalıyor. Öteki varyantlar, BA. 4, 5, Amerika’da çıkan BA.12 varyantları, bulaşık özellikleri daha yüksek olduğu için, baskın hale geçti. Onlar da kaçıyorlar aşı bağışıklığından. Hasebiyle aşı takviminde bir değişiklik gerekecek mi bunun yanıtını arıyoruz” dedi.
SALGIN VAR ANCAK PANDEMİ BEKLEMİYORUZ
Maymun çiçeği salgınına dair de kıymetli bilgiler veren Prof. Dr. Yavuz, birinci sefer 7 Mayıs’ta İngiltere’de tespit edilen hadisenin üzerinden geçen 20 günde, tam 21 ülkede yeni hadise tespit edildiğine işaret ederek “Koronavirüs’teki üzere büyük bir pandemi beklenmese de burada en büyük sorun; virüsün hayvan konaklardan da geçebilmesi nedeniyle, denetiminin zorlaşabileceği” diye konuştu.
Prof. Dr. Yavuz, “20 günde, 21 ülkede hadise tespit edildi. Bu bayağı bir salgın olduğunu gösteriyor bize. Gerçek boyutunu da tam olarak bilemiyoruz. Bu yalnızca yakalanan olgular. Sürveyans (takip) sistemi güzel olan ülkelerin yakaladığı olgular. Aslında bilinenden çok daha fazla olay olduğu iddia ediliyor. Eldeki datalara nazaran pandemik kapasitesinin çok yüksek olmadığı düşünülüyor. Zira teneffüs yoluyla çok tesirli bir biçimde bulaşamıyor, ya da asemptomatik periyotta bulaştırıcılığı yok diye kabul ediliyor. DNA virüsü olduğu için çok mutasyon geçirmeyecek diye kestirim ediliyor. Lakin natürel ki mikroorganizmaların yakın takip edilmesi gerekiyor. Zira daha evvel koronavirüsler de bu kadar bulaşıcı olarak bilinmiyordu. SARS hele hiç yayılmıyordu mesela” dedi.
BİRİNCİ HADİSE TESPİT EDİLDİĞİNDE 28 GÜN KARANTİNA GEREKİYOR
Prof. Dr. Yavuz, şimdi Türkiye’de hadise tespit edilmediğini lakin birinci olay çıkarsa neler yapılması gerektiğini ise şu sözlerle anlattı:
Türkiye’de düşünsenize hiç görülmemiş bir hastalık. Birinci hastanın, döküntüler büsbütün kuruyana kadar izolasyonda kalması gerekecek. Zira toplumda hiç görülmeyen bir hastalık ki birinci kez olacak. Daha evvel yayılmamış bir hastalık yani, bu biçimde tahminen yayılmasını engelleyebiliriz. Hasta tespit edildikten sonra tüm lezyonlar kuruyacak, kabukları dökülecek, zira oralardan da bulaşma kelam konusu olabiliyor; bu da 2 ila 4 hafta kadar sürüyor. Semptomlar çıktıktan, döküntüler başladıktan sonra 14-28 gün ortası hasta olan kişinin izolasyonu gerekiyor. Temaslıda ise semptomlar oluşmadan aşılama yapılması ve 21 güne kadar izolasyonu kelam konusu olabilir.
KONUT HALKINA TEMASLA BULAŞTIĞI TESPİT EDİLMİŞ
Hastalığın bulaşma yolunun döküntülerle yakın temastan geçtiğine işaret eden Prof. Dr. Yavuz, “Döküntülerde bol ölçüde virüs var. O döküntü yahut hastanın çıkartılarıyla diyelim (vücut sıvıları) yakın temasla bulaşır. Mesela konuşurken de uzun müddet çok yakın temasta, bulaşma riski var. Zira Afrika’daki salgınlarda yapılan çalışmalarda, konut halkının yüzde 10’una yakın, temasla bulaştığı tespit edilmiş” dedi.
YAYILMASI KOVİD’DEN SIKINTI OLSA DA KOVİD’DEN DAHA ÖLÜMCÜL BİR VİRÜS
Hastalığın yayılması Kovid’den güç olsa da neredeyse Kovid’den daha fazla ölümcül olabilen bir virüs olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, “Bir başka ıstırap da çiçek hastalığının akrabası bir virüs olmakla birlikte, hayvan rezervuarlarında bulunabilmesi. Gerçek hayvan rezervuarı hangisi, onu bile bilmiyoruz. Bu türlü bir hastalık olduğu vakit, hayvanlarda da etken olabiliyorsa, Kovid’den de biliyoruz, o vakit denetimi daha sıkıntı oluyor. Bir de kişi semptomatik olduktan sonra yani hastalık belirtileri başladıktan sonra bulaştırıcılık hayli uzun sürüyor. Kabuklanmaların hepsi, bedende çıkan döküntülerin hepsi yok olana kadar bulaştırıcılığı sürebiliyor. Lakin hastaları yakalamak kolay olduğu için, döküntülerden çabucak tanıyıp hastayı izole edip, etrafını de ‘ring aşılama’ dediğimiz biçimde aşıladığınız vakit denetim altına alınabileceği düşünülüyor” biçiminde konuştu.
İNSANLARIN FARKINDALIĞINI ARTTIRMAMIZ LAZIM
“Bizim de Türkiye olarak süratlice hadise tanımlaması yapmamız lazım ve sürveyansı (takip) artırmamız lazım” diyen Prof. Dr. Yavuz, şu ikazlarla kelamlarına devam etti:
“İnsanların farkındalığını arttırmamız lazım. Hadiseyi görecek olan doktorların eğitimlerini artırmamız lazım zira uzun vakittir görülmeyen bir hastalık. Biz KLİMİK Derneği olarak bugün doktorlarımıza yönelik bu tarafta bir eğitim toplantısı yapıyoruz örneğin. Türkiye’de 1980’e kadar aşılanma vardı, 80’den sonra aşılı olan yok. Hasebiyle en geç aşılanan kümenin bile aşısının üzerinden 42 yıl geçmiş. Aşısı olup da hastalığa yakalanan var. Aşı ne kadar koruyor, tekrar kısmi bir koruyuculuğu olacaktır. Ancak bunun yüzde 80-90 seviyesinde olması beklenmiyor açıkçası.”
RİSKLİ KÜME ÇOCUKLAR VE HAMİLELER
2001’de Amerika’da gerçekleşen şarbon saldırısı sonrası ülkelerin çiçek virüsüyle de ilgili alarma geçtiğini ve biyolojik taarruz tehdidine karşı çiçek aşısı temini gerçekleştiğine de değinen Prof. Dr. Yavuz, Türkiye’nin de o yıllarda muhakkak bir ölçü çiçek aşısı aldığını söyleyerek kelamlarını şöyle noktaladı:
Çiçek aşıları stoklamıştı birtakım ülkeler. Sanırım Türkiye’de de 2011 yılında aşikâr bir ölçü aşı alınmıştı. Aslında öngörülüyordu maymun çiçeği salgını. Zira Nijerya’da 2017 yılında ansızın ortaya çıktı, şu andakinin bir modeli orada yaşanmıştı aslında. Bu türlü bir hazırlık vardı. Bu nedenle de 2019’da, daha az yan tesiri olan MVA (nonreplike atenüe canlı aşı) aşısına EMA ve FDA onay vermişti. Lakin o aşı da kitlesel aşılamalarda şimdi büyük çapta kullanılmadığı için, koruyuculuğuyla ilgili sanki aktifliği ne olur diye düşünülüyor. Maymun çiçeğinde riskli küme daha çok çocuklar ve hamileler. O yüzden ekstra dikkat edilmesi gerekiyor bu kümede.