Gazeteci, müellif ve senarist Zeynep Miraç, çok taraflı, çok disiplinli bir kalem… Baş mecmuasında ve Gazete Oksijen’de portre yazıları yazan, pek çok mecrada daha muhabirlik ve editörlük misyonları üstlenen Miraç, Metin Akpınar ve Haldun Dormen belgesellerinin senaryolarını kaleme aldı. Son olarak Metin Akpınar’la olan iş birliğini, bir biyografi kitabı ile süsleyen Miraç, çalışmasına ‘Sahneye Adanmış Bir Ömür: Metin Akpınar’ ismini verdi.
Miraç’la bir ortaya geldik, çalışmasının ön evresini ve usta ismin hayatına kitabında nasıl taraf verdiğini ve gelecek planlarını konuştuk.
Gazeteciliğin dışında alanında duayen mertebesine ulaşmış pek çok ismin portrelerini yazıp hayatlarını kaleme aldınız. Biyografiye olan ilginizi nasıl açıklarsınız? Çocukluğunuzdan beri bu cinse bir merakınız var mıydı, vakitle mı ortaya çıktı?
Evet, her vakit biyografilere ve anı kitaplarına ilgi duydum. Farklı ömürler, farklı öyküler ilgimi çekiyor. Hepimiz doğuyoruz ve ölüyoruz. O ömür parantezinin içini herkes öteki türlü dolduruyor. Neden, nasıl? Merak ediyorum, her şeyden evvel bu geliyor sanırım. Merak ederim ben insanları… Bu nedenlere nasıllara yanıt aramak çok şey öğretti bana. Hiç tanımadığım insanların hayatları kılavuz oldu, kulağıma küpe oldu.
‘DEVEKUŞU KABARE, BANA MUHALEFETİ ÖĞRETTİ’
Şimdi girişte Metin Akpınar’ın hayatınıza girişini, 12 Eylül darbesi sonrası “itiraz edemeyen bir neslin içinde” yer alırken izlediğiniz Devekuşu Kabare üzerinden aktarıyorsunuz. Bu oyunları gördükten sonra niyetlerinizin değiştiğinizi anlatıyorsunuz. Bu oyunlarda sizi etkileyen, dünyaya diğer türlü bakmanızı sağlayan şey neydi?
Çocukluğumda içinde yaşadığım etraf mutedil, toplumun geneline ahenk sağlayan bir etraftı. İtiraz kültürünü daha sonraları keşfettim. Okuduğum kitaplar, sevgili okulum İstanbul Erkek Lisesi’nin kültürü ve o vakit bugünle kıyaslanmayacak seviyede olan basın aracılığıyla diğer dünyaları keşfettim. Devekuşu Kabare de bana muhalefeti öğretti aslında. Sol görüşü, “başka dünyaların mümkün olduğunu”, var olanla yetinmemeyi, yanlışsız bildiğin yolda yürümenin erdemini… En değerlisi de dünyayı kavramak, tahlil etmek ve aktarmak için mizahın en güçlü yol olduğunu.
Metin Akpınar: Sahneye Adanmış Bir Ömür, Kolektif, 176 syf., Mundi Kitap, 2022. Kitaptan evvel Selçuk Metin’in yönettiği Metin Akpınar biyografisi “İyi ki Yapmışım” belgeselinin senaryosunu kaleme aldınız. O süreç nasıl gelişti? Kitap yazma fikri de o devirde mi ortaya çıktı?
Selçuk benim eski arkadaşım. Tanıştığımızda o İKSV’de çalışıyordu, ben Milliyet’te muhabirdim. Yıllar geçti, öbür yollar seçtik kendimize. Bana Metin Akpınar belgeselinden kelam ettiğinde çok fakat çok heyecanlandım. O gün birlikte çalışmamız pek mümkün görünmüyordu lakin içimin nasıl gittiğini de biliyordu. Haftalar ve aylar geçti ve bir gün Selçuk bana “Hadi” dedi. Süratle çalışmaya başladık. Metin Beyefendi ile uzun sohbetler, arşiv çalışması derken kendimizi çekimlerde bulduk. Sineması bitirip de afişini toplumsal medyada paylaştıktan beş dakika sonra Can Yayınları Genel Müdürü Ali Granit arayıp Metin Bey’e kitap teklifinde bulundu. Sonrası malum…
Kitabı kaleme almadan evvel nasıl bir usul ve çalışma hali belirlediniz? Malum Metin Akpınar derya deniz… Anlatmakla bitmez…
Evet, Metin Beyefendi bilgisi ve birikimi çok geniş bir alana yayılan, hitabeti harikulâde kuvvetli biri. Gürül gürül akan bir çeşme… Yaptığımız işlerin tabiatı gereği o çeşmeden bir bardağa su doldurmaya çalışıyoruz. Bu kitap, Metin Akpınar’ın hayat hikayesini ana çizgileriyle anlatıyor. Bu coğrafyada bu türlü büyük bir aktörün nasıl yetiştiğini, nelerden beslendiğini, kimlerden etkilendiğini, geçmişe ve geleceğe nasıl baktığını aktarıyor. Konuşarak, söyleşerek, biraz da dertleşerek hazırlandı.
‘METİN AKPINAR’IN TARİHİ, BİRAZ DA TÜRKİYE’NİN TARİHİ’
Çalışmada vurgu yaptığınız kayda paha noktalardan biri de bir sanatkarın tarihinin tıpkı vakitte bir ülkenin de tarihi olduğu bilgisi… Akpınar, ömrüyle ülkenin neredeyse tüm dönüm noktalarına tekabül etti. Anlatmakta zorlandığı, hala tesirinden kurtulamadığı bir an oldu mu?
Bir tohumun nasıl yeşereceğini, ne kadar büyüyüp ne kadar verimli olacağını belirleyen şeyler toprak, su, iklim… Metin Akpınar’ı da bu şartlar içinde anlatmaya çalıştım. Cumhuriyet’in rüştünü şimdi ispat ettiği, dünyayı savaşın kasıp kavurduğu güç bir periyotta doğmuş. Çok partili sisteme geçiş ve Soğuk Savaş periyodunda yetişmiş. Ülkenin darbelerle, iktidar uğraşlarıyla, demokrasi imtihanlarıyla dolu tarihinde yaşamış. Onun tarihi, biraz da Türkiye’nin tarihi… Her şeye belirli bir aradan bakabildiği için özel olarak anlatmakta zorlandığı bir an olmadı.
Kitabın lisanından ayrıyeten bahsetmek gerektiğini düşünüyoruz. Bir gazeteci üslubundan fazla bir roman muharriri üslubu var çalışmanızda. Okurken neredeyse kurgu olduğu izlenimine kapılıyorsunuz. Çalışmanın lisanını nasıl belirlediniz?
Sözleriniz beni çok keyifli etti, teşekkür ederim. Söyleşilerimiz bitip arşiv taraması da bitince oturdum klavyenin başına. Lisan zaten geldi. Diğer türlüsünü düşünmedim.
Şu günlerde Metin Akpınar ile Muhabbet isimli şovun moderatörlüğünü üstlenmeye devam ediyorsunuz. Süreç nasıl ilerliyor?
Birinci şovda kalp krizi geçirecek kadar heyecanlıydım. En büyük endişem da Metin Bey’e mahcup olmaktı. Lakin sahneye çıktığımız andan itibaren o kadar müşfik ve destekleyiciydi ki artık küçük taşikardilerle yönetim ediyorum! Latife bir yana, Metin Akpınar’ın yıllar sonra yine seyircisiyle buluşmasına şahit olmak fevkaladeydi. Sahneye adımını attığında bütün salon yağa kalkıyor, büyük bir buluşma yaşanıyor. Tiyatro anıları, turne maceraları, sofralar, siyaset… Her şey konuşuluyor. 9 Haziran’da Uniq Açıkhava’da, 27 Haziran’da Enka Sanat Açıkhava’dayız. Ağustos’ta ise turnemiz var.
‘KENDİME BİRİNCİ KERE AFERİN DEDİM’
Neredeyse üç-dört yıldır Metin Akpınar ile çalışıyorsunuz. Bu süreçte kendinize dair keşfettiğiniz yeni bir özelliğiniz oldu mu?
Kendime birinci defa aferin dedim! Ben Devekuşu Kabare’yi kasetlerden seyrederken tiyatrocu olmaya karar vermiştim. Şimdi ortaokuldaydım. Ancak sonra hayat farklı aktı ve tiyatrocu olamadım. Lakin bu sevdadan da vazgeçmedim. Daima kalbimde, aklımda taşıdım. Aferinim buna; bırakmamaya, vazgeçmemeye… Keşfetmek konusuna gelince… Metin Bey’den öğrendiklerim o kadar çok ki, pek bir şey bilmediğimi keşfetmiş olabilirim.
Hazırladığınız yeni bir proje var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Evet, Selçuk Metin ile iki çalışmamız daha var. Haldun Dormen belgeseli tamamlandı, Yıldız Kenter belgeseli ise çok yakında tamamlanmış olacak. Sonra da yeni isimler, yeni hayaller, yeni planlar…