ANKARA – Toplumsal medya ve internet haberciliği alanlarında düzenleme içeren yasa teklifi AK Parti ve MHP milletvekillerinin imzasıyla Meclis’e sunuldu. Yasa teklifi ile yeni hata tanımlamaları yapılırken, toplumsal medya kuruluşlarıyla internet haberciliği yapan sitelere erişim manisi, içerik kaldırma üzere cezai yaptırımlar getiriliyor.
‘ANONİM HESAPLARA VE ‘İSMİNİ AÇIKLAMAK İSYEMEYEN YETKİLİ’ HABERLERİNE CEZA’
Yasa teklifindeki 29’uncu hususuna nazaran, “halk ortasında telaş, endişe ve panik yaratmak emeliyle kamu barışını bozma” ve gibisi münasebetlerle “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” kabahat kapsamına alınacak. Bu cürmün da bir yıldan üç yıla kadar hapis” ile cezalandırması öngörülüyor. Hatanın, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilen ceza yarı oranında artırılacak.
‘HABER VE PAYLAŞIMLARI HATA TEŞKİL EDEN BİR AKSİYON HALİNE GETİRMEK İÇİN CEZA KANUNA EKLEDİLER’
Alternatif Bilişim Derneği Lideri Faruk Çayır’a nazaran ‘sosyal medya yasası’ olarak bilinen teklif Anayasa’ya, tabir özgürlüğüne, halkın haber alma hakkına ve basın özgürlüğüne büsbütün karşıt.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2021 Ekim ayında sarf ettiği “yalan terörü” sözlerini hatırlatarak, toplumsal medya yasa teklifinin de bu bakış açısıyla hazırlanmış olduğunu tabir eden Çayır, bu düzenlemeyle haber ve paylaşım içeriklerinin ‘terör’ ile ilişkilendirilerek ‘suç’ üretileceğinin altını çizdi.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) cürüm teşkil etmeyen paylaşımlar ve içerikle ilgili yakın vakitte verdiği bir karara dikkat çeken Çayır, şöyle konuştu:
“Bu düzenlemeyi 5651 Sayılı İnternet Yoluyla İşlenen Cürümlere ait kanuna eklemeye çalıştılar; lakin 2022 yılının başında Anayasa Mahkemesi, ‘Bu kanunun sistematiği Anayasa’ya alışılmamıştır. Hata teşkil etmeyen paylaşımlar ve içerikle ilgili erişim manisi ve içerik çıkarma kararı verilmesi hakikat değildir’ dedi. Muhtemelen bu AYM kararına dayanarak öncelikle bunu hata teşkil eden bir hareket haline getirmek için ceza kanununa eklediler. Sonrasında da 5651 Sayılı kanuna dayanarak da milyonlarca içeriğe hem ceza verip hem de engellenmiş hale getirecekler. Bu planlı, programlı, sansürü büsbütün toplumsal medyayı, internet gazeteciliğini kapatmaya yönelik kullanmak gayeli bir düzenlemedir. Münasebetiyle bu düzenleme AYM, AİHM kararlarına ters bir düzenleme.”
‘SİYASİ PARTİLERİN SEÇİM KAMPANYALARI ‘TERÖR’ İLE İLİŞKİLENDİRİLEREK ENGELLENEBİLİR’
Türkiye üzere yürütmenin bir kişinin elinde olduğu ülkelerde, “Bu palavra içeriktir, haberdir, dezenformasyondur” tanımlamasının ‘doğru’ yapılmasının olanaksız olduğunu belirten Çayır şöyle devam etti:
“Söz konusu paylaşımların ya da haberlerin hangilerinin palavra içerik olacağı, dezenformasyonun nasıl tespit edileceğini ve buna kimin karar vereceğini anlamak çok güç. Öncelikle düzenlemede yer alan sözle ‘halkı aldatıcı bilgi’ ne demektir? Örneğin orman yangınlarıyla ilgili yaptığınız bir paylaşımda ‘Ormanlar yanıyor devlet susuyor’ tabirlerini kullandınız. Ya da ‘128 milyon dolar nerede?’ diye soran bir paylaşım yaptınız. Bu paylaşımların halk ortasında dehşet, panik, telaş saikiyle yapılıp yapılmadığına, tenkit olup olmadığına mahkemeler nasıl karar verecek? Yargı bağımsızlığının epeyce tartışmalı olduğu Türkiye’de biz yargının kararına nasıl güveneceğiz? Mesela CHP’nin yaptığı ‘128 milyon dolar nerede?’ kampanyasını çok kolay bir biçimde bu düzenlemenin içine dahil edebilirsiniz. Bu da düzenlemede yer alan 29. unsurdaki ‘suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilen ceza yarı oranında artırılacak’ ibaresinin kullanılmasına yol açar. Meclis’te kümesi olan yasal rastgele bir partinin seçim kampanyası, bu unsura dayandırılarak çok rahat bir biçimde terörle ilişkilendirilebilir. Daha da ötesi vatandaşların da bu kampanya görsellerini ve içerikleri paylaşması ‘suç teşkil’ edebilir.”
‘HİCİV VE PARODİ’ İÇERİKLERE BİR TEHDİT’
Çayır, bilhassa toplumsal medyada kullanılan ‘hiciv ve parodi’ içeriklere yönelik tümden bir engelleme riski olduğuna vurgu yaptı. Çayır bu mevzudaki riski şöyle anlattı:
“Bir kullanıcı toplumsal medya hesabı hiciv içeren, parodi içeren, tenkit içeren bir görsel paylaştı. Bu paylaşımını da o hesabı takip eden 100 kişi alıntıladı. Bu örgütlü bir faaliyet midir? Bu şahıslar 100 kişilik terör örgütü mü kurmuştur? Çok rahat bir formda o caps örgütlü faaliyetin içine sokulup bireyler 3 yıl ceza alacaksa yarı oranda artırılarak 4 buçuk yıla kadar ceza almasına yol açabilir. Tıpkı vakitte bağımsız gazeteciliğin de toplumsal medya üzerinden yapılmasına imkan sağlamaz. Bu düzenleme ile birebir vakitte toplumsal medyada anonimliği ortadan kaldırmayı da amaçlıyor. Yani bu düzenleme ile anonim hesaplara artık kimlik numarası ile girmek üzere de düşünebiliriz. Biri sizin eleştirel bir paylaşımınızı beğenmedi ve şikâyet etti. Sizinle ilgili bu unsura dayanarak ceza davası açılabilir ve tekrar bu hususa dayanılarak size verilecek ceza yarı oranında artırılacak. Bu akla mantığa sığan bir şey değil. Vatandaşları daha fazla baskı altında tutabilmek, tenkitleri en aza indirgemek için yapılan bir düzenleme.”
‘BU DÜZENLEME İNTERNET GAZETECİLİĞİ İLE BAĞIMSIZ GAZETECİLİĞE BİR SALDIRIDIR’
Düzenleme ile toplumsal medya platformlarına bildirilen “yasa dışı ürün” yahut “hizmet içeriğini” süratle kaldırma mecburiyeti getirildiğine dikkat çeken Çayır, toplumsal medyanın, haberciliğin en kıymetli mecrası olduğu düşünüldüğünde bağımsız gazeteciliğe de ziyan vereceği görüşünde.
Çayır, toplumsal mecralara verilen müddetin gelecek binlerce şikâyeti incelemek için yetersiz kalacağının da altını çizdi, “Yani iktidarın siyasetlerini eleştirmeye yönelik, yolsuzlukları ortaya çıkaran araştırmacı gazeteciliğe ve bağımsız gazeteciliğe yönelik bir ataktır. Örneğin ana akım medyada yer almayarak alternatif medyada bulunan ve bağımsız gazetecilik yapan gazeteciler için toplumsal medya başat bir imkân sunuyor. Bu düzenleme vatandaşları büyük bir tehlikeye sokacak bir düzenleme” dedi.
‘BU DÜZENLEME SEÇİMLERE DÖNÜK BİR ‘ÖNLEM’ PAKETİDİR’
Alternatif Bilişim Derneği Lideri Çayır, iktidarın ve ortağı MHP’nin bu düzenleme ile ‘seçimi’ hedeflediklerini söz ederek şunları söyledi:
“Bu düzenleme büsbütün önümüzdeki yıl yapılacak seçimlere dönük bir ‘önlem’ paketidir. İktidar partisi, ‘Biz bu eleştirel haberleri engelleyemiyoruz, toplumsal medyanın önünü alamıyoruz, tenkitlere yanıt veremiyoruz, biz bunu hata haline dönüştürelim’ mantığıyla hareket ediyor. Büsbütün seçime yönelik bir yatırım. Vatandaşların gerçekleri bilmelerini engelleyecek, önüne set koyacak ve büsbütün sansürü hayatımıza sokacak son adımdır. Bu düzenlemeyi geri çekmeliler.”