Beyoğlu’nda bulunan Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’nin 2021-2022 Akademik Yılı Kapanış Dersi’nin konuğı Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın oldu. Üniversitenin Haliç Yerleşkesi’nde öğrencilerle bir ortaya gelen Kalın, akademik yılın son dersini verdi.
İbrahim Kalın, “Doğru soru sorabilmek fikir seyahatinin en kıymetli etaplarından birisidir. Fikir tarihinde o denli sorular vardır ki karşılıklarından daha değerlidir. Yanıtlar değişir ancak soru baki kalır zira sorular zihnimizi tetiklemeye, açmaya, bizi daha fazla düşünmeye teşvik eder, tahrik eder, bizi harekete geçirir” dedi.
Kalın, 1784 yılında Avrupa çapında bir deneme müsabakası yapıldığını ve ‘Aydınlanma nedir?’ sorusuna pek çok müellif, düşünür, şair, edebiyatçı, filozofun karşılık gönderdiğini hatırlatarak, “Bunlar içinde bir tanesi niyet tarihinin seyrini değiştiren yanıtlardan bir tanesi olarak tarihe geçer. Immanuel Kant, aydınlanma nedir diye bir deneme muharrir. Bu sorunun karşılığını kendince vermeye çalışır. Bu makaleyi bulup okumanızı tavsiye ederim. Çağdaş batı fikrinin ve dolaylı olarak da çağdaş fikrin seyrini değiştiren kıymetli kurucu metinlerden bir tanesi haline gelmiştir” diye konuştu.
KANT’TAN ÖRNEKLER VERDİ
Konuşmasında Alman filozof Immanuel Kant’tan örnekler veren Kalın, şöyle konuştu:
“Kant denemesine, ‘Aydınlanma insanın kendi kendine inşa ettiği vesayet kalıplarından kurtulma cüretini göstermesidir’ diye başlar. Tarih boyunca insanın aklını kullanmasının önündeki en büyük mahzur dışsal güçler değil, kendi içindeki cüret eksikliği ve tembellik olarak tanımlar. Denemesinin ikinci kısmında ‘Biz bugün aydınlanma çağında mı yaşıyoruz? Yoksa aydınlanmış çağda mı yaşıyoruz? diye bir soru sorar.
İkisi ortasındaki fark çok kıymetlidir. Aydınlanma çağı insanın kendini aydınlanmaya kavuşturmak için gayret gösterdiği bir çağı tabir eder. Aydınlanmış bir çağ ise bu sürecin bir manada kemaline erdiği maksadına ulaştığı yani insanların birey olarak, toplum olarak zihinlerinin aydınlandığı, ışığa kavuştuğu, aklın aydınlığa kavuştuğu bir çağı tabir eder. Kant’ın yanıtı ‘Biz bir aydınlanmış çağda değil, aydınlanma çağında yaşıyoruz’ biçimindedir. Bu soru üzerinde de baş yormanızı istiyorum.”
“AKLIN GİDEREK KENDİ ASLİ VASFINI YİTİRMEYE BAŞLADIĞI BİR ÇAĞDA MIYIZ?
Kalın, öğrencilere “Biz bugün hakikaten bir akıl çağında mı yaşıyoruz? Yoksa giderek aklı kuşatan, onu gölgeleyen, aklın ışığını karartan, baskılayan, akıl dışı bir grup güçlerin, güdülerin, iktidar ilgilerinin gölgesi altında aklın giderek kendi asli vasfını yitirmeye başladığı bir çağda mı yaşıyoruz?” diye sordu.
“İNSANI İNSAN YAPAN EN TEMEL ÖZELLİK AKIL”
“Prensip olarak hepimiz insanı öbür varlıklardan ayıran en temel vasfın, akıl olduğunu söylüyoruz” diyen Kalın, şu sözleri kullandı:
“Kadim Yunan’da formüle edilen İslam ideolojisinde de geliştirilen formuyla insan hayvan-ı natık olarak tanımlanmıştır. Konuşan düşünen, düşünen konuşan canlı olarak tanımlamıştır. Çağdaş bilim aslında hayatın hala ne olduğunu tam olarak tanımlayabilmiş değil. Ömür, hayat tam olarak nedir onu şimdi bilimsel olarak dahi tanımlayabilmiş değiliz. İnsan düşünen, düşündüğünü tabir edebilen varlık olarak tanımlanmıştır. İnsanı insan yapan en temel özelliğin akıl olduğunu söyleyebiliriz.”