Edirne’nin merkez Avarız, İskender, Yenikadın, Eskikadın, Sazlıdere, Köşençiftliği, Hacıumur ilçeleri ile Havsa ilçesine bağlı Habiler köyünde ki ayçiçeği tarlalarında köse hastalığı görüldü.
Türkiye’nin yüzde 30 yemeklik ayçiçeği yağını karşılayan Türkiye’nin yemeklik ayçiçeği gereksiniminin yüzde 30’unu karşılayan kentte, bitkinin yapraklarında görülen ve yüzde 100’e kadar varan kayıplara yol açan hastalık tasalara neden oldu.
DHA’nın haberine nazaran; Edirne Ziraat Odası takımları tarlalarda hasar tespit çalışmasında bulunup üreticileri tedbir almaları konusunda uyardı. Birtakım çiftçiler, tarlalarını bozup yine ekime hazırladı.
Hastalığın görüldüğü tarlalarda ise koyunlar otlatıldı.
“Bunun bir ilacı yok, nasıl bulaştığını da kimse bilmiyor”
Havsa’nın Habiler köyünde 400 dönüm ekili ayçiçeği tarlasında köse hastalığı görülen İsmail Ateş, traktörle tarlasını sürerek bozdu. Tarlasını tekrar ekeceğini ve büyük ziyana uğradığını söyleyen Ateş, şu sözleri kullandı:
“Bu hastalıktan bilinen bir markanın 130 cinsi tohumundan çok hasar aldık. Bu yıl yaklaşık 400 dönüm üzere bir yerimde görüldü. Bunları bozup tekrar ekeceğiz. Köse hastalığı, yaprakların 2 cins renk almasından ve yaprak altlarının beyaza dönmesinden oluşan mantar hastalığı olarak söyleniyor. Bunun bir ilacı yok, nasıl bulaştığını da kimse bilmiyor.
“Tohum bulmakta da zorlanıyoruz”
Ziraatçılara da soruyoruz, ‘Tarlanın içine dahi girmeyin’ diyorlar. Benim 400 dönüm yerimde görünüyor ve hepsini bozacağım, tekrar ekeceğim. Tıpkı cinsi tekrar ekme imkanım yok. Tıpkı cinsi ektiğimde tekrar oluyor. Farklı cinslere yönelmek zorundayız. Şu anda tohumda da meşakkat olmaya başladı. Tohum bulmakta da zorlanıyoruz. Zira çok alanda var, yalnızca bende değil. Bütün bölgelerde var. Hayrabolu, Edirne, Havsa, Tekirdağ’ın köylerinde olduğu için belli bir üretim oluyor. Bu yüzden üretici tohum bulmakta da meşakkat yaşıyor. Şimdilik tohum aldık. Bozacağız, yine ekeceğiz. Ziyanım şu anda 150 bin TL. Vakitle ne olacağını da bilmiyoruz. Ekimde ne olacağını da bilmiyoruz. Üretici olarak şu anda çok çaresizlik var.”
“Bu hastalığın bulaşma oranı yüksek”
Toplam 350 dönüm ektiği ayçiçeği tarlasında, birinci defa 150 dekarında köse hastalığı görüldüğünü söyleyen Ahmet Uslu ise şu tabirleri kullandı:
“Şu an beklemekteyiz, bir hafta sonra ne olur bilmiyoruz. Bozacağız, öteki devası yok. Şu anda 150 dönümlük bir alanı bozacağım. Maliyetler, girdisi çıktısı yükseldi. 4-5 yıldan beri tıpkı cinsi ekiyorum, birinci sefer bu türlü bir şey başıma geliyor. Trakya’nın yüzde 80’i esasen ektiğimiz cinsten ekiyor. Ancak bu sene ne olduysa bilmiyoruz. Yüksek randıman bekliyorduk. Yağmurlar yağdı. Ancak bu hastalığın bulaşma oranı yüksek.
“Aynı firmanın tohumunu ekmeyeceğim”
Şu anlık 150 dekar yeri bozacağım. Geri kalan yerler de birkaç güne belirli olacak. Öbür bir firmanın, farklı çeşit tohumunu ekeceğim. Birebir firmanın tohumunu ekmeyeceğim. Zira birebir ektiğim vakit köse hastalığı yükseliyor. Yağ ve ayçiçeği fiyatları da yükseldi. Beklentimiz çok yüksekti lakin şu an moralimiz bozuldu. Her şey hoş gidiyordu fakat bu sene ayçiçeklerinde bir meşakkat yaşadık. Ziyanım şu anda 50 bin TL civarında.”
“Daha evvel kullanılan tohum ilaçları kullanılamaz hale geldi”
Trakya Üniversitesi Bitki Islah Uygulama Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Yalçın Kaya, ayçiçeğinde görülen köse hastalığının çoklukla erken ekilen bitkilerde görüldüğünü belirterek şu tabirleri kullandı:
“Ayçiçeğinde köse hastalığı, bizim bilimsel olarak ayçiçeği mildiyösü dediğimiz bir hastalık. Bilhassa ülkemizdeki yağlık ayçiçeğinde en büyük sorun. Bilhassa erken ekilen ayçiçeklerinde, toprağın soğuk geçen vakitlerinde, ayçiçeği toprakta 1 haftadan fazla kaldığında mildiyö hastalığı ortaya çıkıyor. Son yıllarda bunun yeni ırkları da ortaya çıktı. Bu çerçevede daha evvel kullanılan tohum ilaçları kullanılamaz hale geldi. Bilhassa 1 haftadan fazla toprak altında kalırsa ayçiçeği buna yakalanıyor. Bunun için çiftçilerimizin yeni ırklara sağlam çeşitler seçmeleri son derece değerli. Çiftçilerden dinlediğimiz kadarıyla şu an Edirne kesitinde merkeze bağlı köylerde çok eza yarattığı ortaya çıkıyor.
“Köse hastalığının etrafa yayılma üzere bir sorunu yok”
Ayçiçeği ekimleri geç kaldı. Mayıs’ın sonlarına hakikat geldik. Bu saatten sonra bozup ekme biraz düşünce yaratabilir. Benim bilhassa çiftçilere ve üreticilere tavsiyem; tarlalarında ne kadar mildiyö hastalığı var? Zira ayçiçeği boşluğu çok uygun dolduran bir bitki. Şayet tarlalarında yüzde 30’dan fazla bir ziyan yoksa bunu tekrar ekmenin bir manası yok. Ayçiçeği boşlukları doldurarak randımanı telafi edebilir. Zira ayçiçeğindeki bu köse hastalığının etrafa yayılma üzere bir sorunu yok. Tüm hasta olanlar, toprak altında yakalananlar. Toprak üstündeki tesiri, randımana çok fazla kahır yaratmıyor.”
“Verim kayıpları, ülkemizin dışarıdan daha fazla bitkisel yağ ithalatını arttıracak”
Bölgede görülen köse hastalığı ile birlikte Türkiye’nin, dışarıdan daha fazla bitkisel yağ ithal edeceğini öne süren Prof. Dr. Kaya, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu sene bilhassa besin bölümünün, global dünya krizinin giderek yaygınlaşacağı söyleniyor.
Yukarımızda dünya ayçiçeği pazarının 3’te 2’sinin olduğu bir Karadeniz bölgesi var. Yarısından fazlasını Ukrayna ve Rusya üretiyor. Orada bir savaş kelam konusu. Bitkisel yağlarımızın çok fazla kıymetli olmasının sebeplerinden biri.
Geçen yıl ülke olarak rekor bir üretimle kapattık. Bu sene de ayçiçeğine tıpkı halde talep var. Buğdaydan da ayçiçeğine talep var zira fiyatı da uygun oldu. Bu çerçevede çiftçi, ayçiçeğine karlı bir üretim olarak bakıyor. Trakya bölgesi esasen ülkenin yarısından fazlasını üretiyor. Bu çerçevede Trakya bölgesindeki bu randıman kayıpları, ülkemizin dışarıdan daha fazla bitkisel yağ ithalatını arttıracak. 3 milyar Dolar’dan fazla bitkisel yağ ithal ediyoruz.
“Tüketicileri ve ülke iktisadını makûs olarak etkileyecek”
En değerli noktalardan biri de dışarıda savaş nedeniyle istediğimiz kadar mal yok. Bu da iç talebin artması demek. Talebin daha çok artması da fiyatların daha çok yükselmesi ve tüketicilere daha kıymetli bir bitkisel yağ elde etme durumu ortaya çıkaracak. Doğal olarak tüketicileri ve ülke iktisadını makus olarak etkileyecek.”