ANKARA- Türkiye’de son yıllarda on binlerce genç, yurt dışında çalışmak ya da eğitim almak için fırsat arıyor. Gelecek derdi, ekonomik durum, tabir özgürlüğü üzere birçok neden gençlerin Türkiye’den ayrılmasına, yurt dışında hayat kurmalarına neden oluyor.
Akademisyen kökenli CHP İstanbul Milletvekili, Türkiye- Avrupa Birliği Karma Parlamento Kurulu Üyesi Sibel Özdemir’e nazaran son yıllarda beyin göçüyle ülkeyi terk edenlerin yaş kümesindeki düşüş tasa verici seviyeye ulaştı. Türkiye’de teminatlı bir ömrün olmaması, işsizlik ve eğitimde yaşanan meselelerin beyin göçüne neden olduğunu tabir eden Özdemir’e nazaran enflasyon ve hayat pahalılığı da beyin göçünü tetikliyor.
‘GERİ DÖNECEKLER’
Beyin göçünün nedenlerini anlatan CHP’li Özdemir, 2023 seçimlerinin akabinde Millet İttifakı’nın adayının cumhurbaşkanı seçileceğini, bu ismin gençlere “Giderlerse gitsinler” değil, “Gitmemeniz için ne yapalım” diyeceğini söyledi ve ekledi: Ülkeyi korkulu olarak terk eden vatandaşlarımız, geri dönecekler…
Türkiye’de başta gençler olmak üzere son yıllarda çok sayıda kişi ülkeden ayrılarak yurt dışına gitmenin yollarını arıyor ve gidiyor. Neden bu beyin göçü yaşanıyor?
Ben uzun yıllar akademide vazife yaptım. Genç akademisyenlerle bir ortadaydım. Gelinen sürece baktığımızda 2010 sonrası çok önemli bir beyin göçü sorunu ve gerçekliğiyle karşı karşıyayız. Türkiye’nin yaşadığı bu sorunun ardında itici faktörler var. Önemli manada bir genç kümesinin bilhassa Avrupa ülkelerinde daha yeterli hayat şartlarına, daha inançlı iş ortamlarına gidişlerini görüyoruz. Çok korku verici durum, beyin göçüyle giden yaş kümesinin çabucak her gün düşmesi. Lise ve bazen de ortaokul çağında çocukların daha nitelikli eğitim ve istihdam edilebilme hedefiyle başka ülkelere yöneldiğini görüyoruz.
CHP İstanbul Milletvekili Sibel Özdemir ‘YURTDIŞINA YÖNELİŞİN SEBEBİ TÜRKİYE’DE TEMİNATLI BİR HAYATIN OLMAMASI’
Bunlar TÜİK’in bilgilerine de yansıyor. TÜİK’in Temmuz 2020’de açıkladığı, 2019 yılına ilişkin milletlerarası göç istatistiklerine nazaran yurtdışına giden 330 bin 289 bireyden 50 bin 151’ünü 25-29 yaş kümesindeki bireyler oluşturuyor. Bu yaş kümesini yüzde 12,6’yla 20-24 yaş, yüzde 13’ünü ise 30-34 yaş ortası oluşturuyor. Yani 35 yaş altıyla önemli bir gidişle karşı karşıyayız. Geçmişte ben de yurt dışına gittim. Birçok bilim insanı farklı ülkelerde mesleksel tecrübesini, lisan tecrübesini artırmak için gidip ülkemize geri geldi. Evvelce hedef geri gelindiğinde yararlı olmaktı ancak artık insanların yurt dışına yöneliş sebebi Türkiye’de inançlı ve garantili bir hayatın olmaması.
‘DÖRT BİREYDEN BİRİ NE EĞİTİMDE NE DE İSTİHDAMDA’
Bilhassa gençlerin yurt dışına gidişinde itici faktörlerin olduğunu belirttiniz. Nedir bu itici faktörler?
Gençler, temel hak ve özgürlüklerde yaşananları, hukuk sistemindeki tahribatları ve kendilerini özgür hissetmedikleri bir ortamın olduğunu söylüyorlar. Öte yandan gençler için değerli bir faktör işsizlik. Ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı yüzde 25 seviyesinde. Yani dört gençten biri ne eğitimde ne de istihdamda. Bu beşerler iş ve istihdam sağlanabilmesi için yurtdışını tercih ediyorlar. Bir Z Jenerasyonu araştırma raporu var. Gençlerin yüzde 73’ü fırsat verilirse ya da imkân verilirse yurt dışında yaşamak istediğini söylüyor. MetroPOLL’ün araştırmasına nazaran de Türkiye’de seçmenin yüzde 53’ü yurt dışında yaşamak ve okumak istiyor.
‘ÇOCUKLARININ GELECEĞİNDEN TASA DUYUYORLAR’
Türkiye’de doktor, mühendis üzere mesleklere sahip binlerce gencin hayallerinde bugün, yurtdışına bir formda gitmek ve orada hizmet bölümünde dahi olsa çalışma fikri yatıyor. Bu durum bize ne anlatıyor?
Türkiye’de sahiden beşerler geleceklerinden telaşlı ve umutsuz. Türkiye’deki insanların yurtdışında yaşama tercihlerinin ardında geriye gidiş yatıyor. Çok sıkıntı şartlarda bu günlere gelen gençler, mesleğini terk edip öbür bir ülkede farklı bir meslek yapmak isteyebiliyor. Bu meslek kümelerinde çalışanların Türkiye’den gitme sebeplerinin başında da çocuklarının geleceklerinden dertli olmaları geliyor. “Biz çocuklarımıza ülkemizde düzgün eğitim verileceğini düşünmüyoruz” diyorlar. Kendilerini inançlı bir ülkede hissetmiyorlar. Beşerler belirsizlik ve öngörüsüzlük görüyorlar.
‘ENFLASYON, HAYAT PAHALILIĞI…’
Türkiye’de bilhassa tabiplere kurumlarda çok önemli bir baskı ortamı yaratılmış durumda. Liyakatsiz yöneticilerin olduğu kadrolaşmalar, kurumsal tahribatlar var. Mühendis olarak çalışırken tahminen de mesaisinin büyük kısmını yurtdışında iş aramakla geçiren beşerler var. Beşerler motivasyonlarını kaybediyorlar ve son üç, dört yıldır Türkiye’deki hayat standardı epeyce düşmüş durumda. Enflasyon ve hayat pahalılığı beyin göçünü tetikliyor. İktidar vatandaşlarına kaliteli ve nitelikli hayat standartlarını sunamadı. Bugün geldiğimiz noktada bırakın diğer bir ülkeye ya da ile seyahat için gitmeyi, varsa işimize gitmenin maliyetini hesaplıyoruz.
‘GEÇMİŞTE GENÇLERİ YURTDIŞI İÇİN TEŞVİK EDERKEN BUGÜN ENGELLEMEYE ÇALIŞIYORUM’
Bilhassa son periyotta ekonomik tablonun yanı sıra eğitimde yaşanan gelişmeler de beyin göçünü artıran faktörler ortasında değil mi?
Türkiye’deki eğitimin nitelik kaybı çok fazla. Üniversitelerimizde, ilkokullarımızda önemli bir nitelik kaybı var ve gençler bu açığı yurt dışındaki üniversitelerde hatta liselerde kapatmaya çalışıyor. Zira çağı yakalayan bir eğitim veremiyoruz, araştırma alt yapımız yok.
Siz yaklaşık on yıl evvel gençlerle üniversite hocası olarak direkt temas kuruyordunuz. Öğrencileriniz bu yakın dönemki kadar gitmek isteğini lisana getiriyorlar mıydı?
Ben eğitim verdiğim devirde muhakkak bunu görmedim. Gençlerle meslek planlarını yapmaları için sohbet ederken, kesinlikle süreksiz bir müddet gitmeleri gerektiği söylüyorduk. Göndermek için teşvik ediyordum. Geçmişte üç aylığına, altı aylığına gidin derken bugün engellemeye çalışıyorum. Biz geçmişte ‘kısa müddet gidin’ diye konuşurken bugün nitelikli nüfusun kaybedilmesini konuşuyoruz.
Beyin göçüne neden olarak üniversitelerin durumuna dikkat çektiniz. Üniversitelerde ne oluyor da beyin göçünde tesirli oluyor?
Üniversitelerde önemli bir sayı artışı oldu. 70’li sayılardan 207 üniversiteye geldik. Bunların 76’sı da vakıf üniversitesi. Sayısal artışa karşın üniversiteler önemli bir nitelik kaybı yaşıyor. Akademik ve eğitim altyapıları olmayan, plansız açılan kısımlar var. Tabir özgürlüğünün, mali ve yönetimsel özerkliğin kalmadığı, akademisyenlerin mutsuz olduğu bir periyot… Akademide kırılma noktaları oldu. Geçmişte aşikâr meselelerimiz yeniden vardı lakin bu açık kapatılırdı. 2010’lardan sonrası önemli sayıda akademisyen mesleklerinden ihraç edildi. Bu, akademide kıymetli motivasyon kaybına neden oldu. Üniversitelerdeki rektör atama prosedürünün değişmesi de önemli bir kırılmaydı. Bilim insanlarının bilim üretme motivasyon ve kapasiteleri tırpanlandı. Süreç içerisinde plansız atamalarla, liyakatsizliklerle üniversitelerin içi boşaltıldı.
‘İKİ SAAT İÇİNDE ÜNİVERSİTE KURULDUĞUNU BİLİYORUM’
Ben Meclis’te iki saat içerisinde üniversite kurulduğunu biliyorum. Gelen bir kanun teklifiyle iki saat içinde Ulusal Eğitim Komitesi toplanıyor vakıf üniversitesi kuruluyor. Genel Kurul’da eğitimle ilgili bir kanun görüşürken husus ekleniyor vakıf üniversitesi kuruluyor. Ben bir torba kanunun içinde üniversite kurulduğuna şahitlik ettim. Yani torba kanunun içine üniversite sıkıştırırsanız beyin göçüne neden olursunuz.
‘İKTİDAR HALKIN TEMEL GERÇEKLİĞİNDEN KOPTU’
İktidar kanadından “gençler iş beğenmiyor” üzere yorumlar vakit zaman kamuoyuna yansıyor. Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu da beyin göçüne dair, “Mühendis ihraç ediyoruz” tabirleriyle bir yorum yaptı…
İktidar, Türkiye’nin sıkıntılarından ve halkın temel gerçekliğinden koptu. Bu çok açık. Bütün siyasetlerinde, söylemlerinde bunu görüyoruz. Bu iktidar, sıkıntıları kabul etmiyor bir kere. Bir mevzuyu çözebilmeniz için sorunu tespit etmeniz ve tahlil önerisi getirmeniz gerekiyor. Ulaştırma Bakanı’nın bu açıklamasını nereye koyacağız? Mühendisler kendi işlerini yapamamalarından ötürü bugün zabıta, güvenlik vazifelisi başvurusu yapıyor. 2016 yılında yurtdışına çalışmaya giden 24 bine yakın kişinin yarısından fazlası mühendis. İktidar halkın gerçekliğinden koptu ve erozyon var. İdare değişmeden bu meseleleri çözemeyeceğiz.
‘NİTELİKLİ BİR ORTAMI KURACAĞIZ’
CHP, 2023 seçimlerinde kendi desteklediği cumhurbaşkanı adayının seçimi kazanacağı argümanında. Bilhassa beyin göçünün önüne geçilmesi ya da gidenlerin geri gelmesi için ne vaadediyorsunuz?
Gençlerin gidişini engelleyemezsek nitelikli insan kaynağımızı kaybedeceğiz. CHP olarak bizim birinci yaptığımız şey ilgili kısmın problemini dinlemek. Onların tekliflerini almak ve tahlil tekliflerimizi ortaya koymak. Biz gençlerin özgür bir üniversite ortamında kendilerini rahatça söz edebilecekleri, ekonomik bağımsızlıklarını sağlayabilecekleri, kendi ayakları üzerinde durabilecekleri, nitelikli bir ortamı kuracağız. Bunun için de bütüncül siyasetlere muhtaçlığımız var.
‘CUMHURBAŞKANIMIZ ‘GİDERLERSE GİTSİNLER’ DEMEYECEK’
2023 seçimlerinde Millet İttifakı’nın adayı bu ülkenin cumhurbaşkanı olacak. O gün, o an itibariyle dahi bu ülkede önemli bir değişim olacak. Önemli bir umut oluşacak. Özgürlükler ortamında, tarafsız bir cumhurbaşkanının olduğu, nitelikli eğitimin, takımların başlayacağı gün gençler bir umudu yaşayacak. Değişim beraberinde farklılığı yaratacak. Birinci önceliğimiz inanç tesis etmek olacak. Kurumsal yapılarda liyakatli yapılar ortaya çıkartacağız. Güçler ayrılığı unsuruyla, tarafsız cumhurbaşkanımızla halka itimat vereceğiz. Islahat ve revizyon sürecini başlatacağız. Gençlerin, çalışanların özgür hissettiği şartlar yaratıldığında beyin göçünün de önüne geçilecek. Cumhurbaşkanımız çıkıp da “Giderlerse gitsinler” demeyecek. “İş beğenmiyorsunuz” demeyecek. “Gitmemeniz için ne yapalım” diyeceğiz. Ülkeyi telaşlı olarak terk eden vatandaşlarımız, geri dönecekler.