Yılın yarısına gerçek yaklaşılırken toparlanma bir yana ekonomik göstergelerdeki bozulma sürüyor. Dış ticaret açığı büyüyor, rezervler tabanda. Yabancı yatırımcı gelmiyor, dolarizasyon devam ediyor. Çalışan ve emeklilerin gelirleri enflasyon nedeniyle erirken bankalar kârına kâr katıyor. İktidarın telaffuzlarının bilakis “paradan para kazananlar” tarihinin en parlak devrini yaşıyor. Bankadaki mevduatın büyük bir kısmı “milyonerlerde”. Yurttaş da KOBİ’ler de borç batağına saplanmış halde. İcralar artarken Türkiye’nin risk primi 600 puanı aşarak ülkeyi dünyada ikinci sıraya taşıdı.
CHP TBMM Grubu’nun haftalık raporunda iktisadın fotoğrafı çekildi. Rapordaki değerlendirmeler şöyle:
– Açık büyüyor: İktidarın, TL’ye süratle kıymet kaybettirmeye başladığı Ekim 2021’de 1.5 milyar dolar düzeyinde olan dış ticaret açığı, TL’nin kıymetinin yarısından fazlasını kaybetmesine rağmen açılmaya devam ediyor. Dış ticaret açığı yüzde 98 artarak nisanda 6.1 milyar, yüzde 130 arttığı ocak-nisan periyodunda ise 32.5 milyar dolara çıktı.
– Rezerv tabanda: Kur muhafazalı mevduatlar (KKM), ihracat dövizlerinin yüzde 40’ını satma mecburiliği, reeskont kredilerinden geri dönüşlere rağmen Merkez Bankası’nın brüt döviz rezervi erimeye, artan swap borçlarına rağmen eksi durumdaki net rezervi de her geçen gün daha fazla eksiye düşmeye devam ediyor. Swap borçları hariç net rezerv (eksi) – 47.6 milyar dolara kadar düştü.
– Yabancı satıyor: Menkul değerlerde 15-22 Nisan haftasında 64 milyon dolarlık net satıcı olan yabancı yatırımcılar 1 Ocak – 22 Nisan günleri ortasında ise net olarak 2.1 milyar dolarlık pay senedi ve iç borçlanma kâğıdı sattı.
– Dolarizasyon yükseliyor: Mevduatın yüzde 12.8’i devletin, kur artışı kadar faiz garantisi verdiği kur muhafazalı mevduata sığındı. Dolarizasyon oranı tüm mevduatlar için yüzde 57, gerçek kişi mevduatlarında ise yüzde 62 oldu. KKM dahil dolarizasyon oranı yüzde 69.8’i buluyor.
– Kredide kur artışı: Son bir yıllık periyotta kredi stokunda yüzde 47 oranında bir genişleme yaşandı. Fakat bu artışın büyük kısmı fiili olarak kredi kullanımından değil, kurda yaşanan artıştan kaynaklandı. Hakikaten son bir yılda TL krediler yüzde 38.5 oranında artarken döviz kredileri dolar cinsinden yüzde 8.3 oranında azaldı.
– Bankalar kârda:
– KOBİ borçta: KOBİ’lerin bankacılık dalına olan borçları martta bir evvelki aya nazaran 156.1 milyar lira artarak 1 trilyon 330 milyar liraya kadar yükseldi.
– Tarımda borç batağı: Girdi maliyetlerinde yüzde 100’e varan artışlar yaşanan tarım kesiminin bankacılık dalına olan borçları da büyüyor. Kesimin borcu martta 5.6 milyar lira artarak 182.9 milyar liraya kadar çıktı.
RİSK PRİMİNDE DÜNYA İKİNCİSİYİZ
– Yurttaş borçta: Gelirleri ve tasarrufları enflasyon karşısında eriyen yurttaşlar, gelirlerinin yetmediği mecburî harcama ve borç ödemelerini yapabilmek için süratle borçlanıyor. Yurttaşların yalnızca bankalara olan kredi kartı ve tüketici kredisi borçları, 22 Nisan itibarıyla1 trilyon 96 milyar lira oldu.
– 600 sonunu aştı: Hem döviz hem de TL cinsinden kredi notu yatırım yapılamaz düzeyde bulunan Türkiye’nin risk primi (CDS) geçen hafta tekrar 600 sonunu aştı. Türkiye, savaştaki Rusya’dan sonra dünyanın riski yüksek ikinci ülkesi.
– Enflasyon düşmedi, arttı: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Ağustos 2021’de yıllık enflasyon yüzde 18.95 iken yaptığı açıklamada “Bundan bu türlü enflasyonun daha üst çıkması mümkün değil çünkü faiz oranlarında düşüşe geçiyoruz” açıklamasını yaptı. Bu açıklamadan sonra, “faizin de düşürülmesine” karşın yıllık enflasyon 51 puan, yani üç kat artarak nisan sonunda yüzde 70’i buldu.
– Mevduat milyonerde: Milyonerlerin mevduatlarının toplam mevduat içerisindeki hissesi yüzde 64.19’la rekor düzeye yükseldi. Borsa İstanbul’da süreç gören ve Türk vatandaşlarına ilişkin pay senetlerinin de yüzde 83’ü 1 milyon lira ve daha fazla pay senedi bulunan hesaplarda tutuluyor.
– Yurttaş icralık: İcra dairelerinde derdest bulunan evrak sayısı son bir yılda 1 milyon 482 bin adet artarak 6 Mayıs prestijiyle 23 milyon 449 bine çıktı.