Elon Musk’ın Twitter’ı satın almasıyla tartışmalar hararetlendi. Uzmanlara nazaran, devletlerle büyük ekonomik işbirlikleri olan bir iş beşerinin dünyanın en tesirli platformlarından birine sahip olması ve politikayı etkileyecek güce erişmesi tehlikeli.
Dünyanın en güçlü insanı Elon Musk, Twitter’ı 44 milyar dolara satın alacağını duyurdu. Satışın tamamlanmasının akabinde milyonlarca kullanıcısı olan toplumsal medya platformunun denetimi ünlü milyarder Musk’a geçecek.
Bu satın alma ile dünyanın en tesirli platformlarından biri olan Twitter’ın bir dizi sıkıntıyla karşı karşıya kalabileceği de düşünülüyor. Ayrıyeten satış 16 yıllık şirket için bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Platformun fiyatlı hâle gelme ihtimali ve ünlü milyarder Musk’ın büyük bir bağlantı aracının sahibi olarak siyaset yönlendirme kabiliyetini eline alması da tartışmalara neden oldu.
44 milyar dolarlık ödemenin bir kısmını Musk’ın ferdî sermayesinden ödeyeceği, öteki kısmını da Morgan Stanley’den alacağı kredi aracılığı ile yapacağı öğrenildi. Uzmanlar şirkette işlerin uygun gitmesi halinde Musk’ın servetini sağlamlaştıracağı, aksi halde ise önemli bir ekonomik sorun yaşayacağı görüşünde.
TESLA PAYLAR ÇAKILDI
Musk’ın Twitter’ı satın alacağını duyurmasının akabinde ödemenin nasıl gerçekleştirileceği konusunda da soru işaretleri ortaya çıktı. Ünlü milyarderin ödemenin bir kısmını Twitter hissedarlarına elektrikli araba şirketi Tesla’nın paylarını satarak yapabileceği istikametindeki haberlerin akabinde elektrikli araç üreticisinin payları çakıldı.
ABD’de Nasdaq Borsası’nda süreç gören Tesla paylarında evvelki gün günlük kayıp yüzde 12’yi aştı. Şirketin pahası bir günde 125 milyar dolar eridi ve 905,8 milyar dolara kadar geriledi.
TWITTER FİYATLI ABONELİK SEÇENEĞİNE YÖNELEBİLİR
Bunun yanında platformun fiyatlı abonelik getirmesi de konuşulan seçenekler ortasında. Mevzuyu Sozcu.com.tr’ye pahalandıran iktisatçı Dr. Aba ayrıyeten Twitter’ın dünyanın en az kârlı toplumsal medya platformlarından biri olduğunu hatırlatarak, Twitter’ın fiyatlı abonelik sistemine geçmesinin beklenen olduğunu da belirtti:
“Twitter bir türlü Facebook, Google, YouTube, Instagram vs. üzere kârlı bir iş modeli geliştiremedi. Türkiye’de çok tanınan olsa da toplam aylık faal kullanıcı sayısı yalnızca 430 milyon. Facebook’un 3 milyar, YouTube’un 2,5 milyar kullanıcısı var mesela.
Musk birinci etapta aylık 3 dolara premium abonelik seçeneği getirmeyi düşünüyor. Bundan sonra reklamların ve sponsorlu içeriklerin de artacağını bekliyorum. İnsanları reklamdan bezdirip premium aboneliğe zorlayacaklardır, YouTube’ta olduğu üzere. Yani bundan sonra biraz daha monetize edilmiş bir Twitter göreceğiz”
HARİKA ZENGİNLER MEDYA DEVİ OLUYOR
Öte yandan dünyanın en büyük toplumsal medya devlerinden birinin otomotiv, uzay teknolojisi üzere dev yatırımları bulunan milyarderin eline geçmesi de medya sahipliği konusunda çeşitli tartışmalara sebep oldu. Daha evvel Amazon CEO’su Jeff Bezos üzere bir teknoloji devinin Washington Post gazetesini alarak medya dalına girmesi de emsal tenkitlere sebep olmuştu.
Hem devletle iş yapan hem de piyasadan müşteri toplamaya çalışan Amazon, Tesla, SpaceX üzere kuruluşların kamuoyunu yönlendirmek maksadıyla medya ve toplumsal medya bölümlerinde iş yapmasının rekabet kurallarına uygun olup olmadığı da tartışılan hususlar ortasında. Ayrıyeten Twitter’ın politik arena üzerindeki tesiri düşünüldüğünde bu tartışmaların daha da hararetlenmesi mümkün.
Daha evvel de ABD seçimlerinin akabinde eski ABD Lideri Donald Trump’ın Twitter’da yasaklanması, Rusya-Ukrayna savaşı sırasında Rusya medyasının Twitter’da kısıtlanması üzere bahisler, toplumsal medya devinin kamuoyunu şuurlu bir halde yönlendirdiği biçiminde tenkitlere husus olmuştu.
Dr. Anıl Aba, “Musk, Twitter’ı Tesla ve SpaceX’in devletle yapacağı büyük mutabakatlara yönelik kamuoyu yaratma ve kendini legalleştirme aracı olarak kullanabilir” değerlendirmesinde bulundu.
‘HAKSIZ REKABET VAR’
Üstün zenginlerin her vakit medyayı denetim etmek istediğini ve Jeff Bezos’un birkaç sene evvel Washington Post’u satın aldığını hatırlatan Aba, “Ben bunun da bir çeşit haksız rekabet olduğunu düşünüyorum. Lakin rekabet hukukunun kapsamı biraz dar olduğu için maalesef buna karşı yasal bir şey yapılamıyor” dedi.
Aba ayrıyeten şunları söyledi:
“Twitter, SpaceX yahut Tesla ile birebir bölümde rekabet eden bir şirket olmadığı için FTC (ABD Federal Ticaret Komisyonu) nezdinde bir rekabet ihlali yok. Münasebetiyle FTC ve Adalet Bakanlığı bu satın almayı inceleyecek ama bloke etmeyecektir. Musk, Twitter’ı Tesla ve SpaceX’in devletle yapacağı büyük mutabakatlara yönelik kamuoyu yaratma ve kendini yasallaştırma aracı olarak kullanabilir.”
‘MUSK SİYASET İLE İLGİLİ KAMUOYU OLUŞTURACAK GÜÇTE’
“Elon Musk’ın Twitter’ın idaresini almasındaki ana sorun, Musk’ın Twitter dışındaki faaliyetlerinin de oldukça büyük olması” diyen iktisatçı Cem Oyvat da bu satın almanın büyük holding sahiplerinin, medya kuruluşlarını satın almasına benzediği görüşünde.
Ovyat, “Musk, devletlerle iş yapıyor, devletlerden büyük teşvikler alıyor” diyerek ünlü milyarderin siyaset ile ilgili kamuoyu oluşturabilecek bir güce eriştiğini belirtti. Oyvat, toplumsal medyada yaptığı değerlendirmelerde şunları söyledi:
“Mesela Los Angeles Times, 2015’te Musk’ın ABD devletinden toplam 4,9 milyar dolar teşvik aldığını yazmıştı. Musk’ın SpaceX’i geçen yıl NASA’dan da 2,9 milyar dolarlık iş aldı. Dahası Tesla araçlarının desteklenip, desteklenmemesi de ülkelerin etraf siyasetleriyle bağlantılı.
Biden en son elektrikli araç istasyonlarının altyapısı için 7,5 milyar dolar bütçe ayırdı. Elektrikli araç istasyonları için yapılan altyapı yatırımları, bu araçlarla ilgili vergi siyasetleri, toplu taşımaya yapılacak yatırımlar Musk’ın Tesla’sının kârlılığını etkileyen tercihler.”
Elon Musk’ın Twitter’ı alarak, iktidarlarla ilgili kamuoyu oluşturabilecek bir güce eriştiğini belirten Oyvat, “Twitter’ın vakit akışı elinde. Elon Musk, şu anda George Soros’dan falan çok daha güçlü bir adam haline geldi” değerlendirmesinde bulundu.
‘MUSK ÖDEMEYİ YAPMAYABİLİR’
Öte yandan özel bir şirket olan Twitter’ın dev bir firmaya satışının piyasa düzenlemesine takılıp takılmayacağı ve Musk’ın ödemeyi gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği merak konusu.
Satın almanın şimdi gerçekleşmediğini hatırlatan Aba mevzu ile ilgili, “Bu süreçte birçok pürüz çıkabilir. FTC onay verebilir lakin teklif SEC’ten (ABD Menkul Değerler ve Borsa Komisyonu) geçmeyebilir. Geçse bile Musk ödemeyi yapamayabilir. Musk inanç veren bir iş insanı değil. Daha evvel de Tesla’nın bütün paylarını alacağının kelamını vermiş fakat alamamıştı. Ödemeyi yapsa bile sürecin tamamlanması yıl sonunu bulur muhtemelen” dedi.
Reuters da bahis ile ilgili haberinde yatırımcıların satın alma konusunda kaygılı olduğunu aktardı. Habere nazaran, yatırımcılar, Musk’ın muahede kapsamında nakit olarak karşılaması gereken 21 milyar dolarlık kısmı finanse edebilecek nakit parasının olmayabileceği ve Musk’ın bu meblağı ödemek için Tesla paylarını satmak istemeyebileceği konusunda dertli.
Musk, daha evvel kimi bahislerde apansız fikrini değiştirmişti. 2018’de Tesla’yı 72 milyar dolarlık “hazır fonla” borsa kotundan çıkaracağına dair tweet atan Musk, daha sonra bu kararını uygulamamıştı.
‘SOSYAL MEDYA SAHİPLERİNİN TİCARİ FAALİYETLERİ SINIRLANMALI’
Uzmanlar ayrıyeten bu cins toplumsal medya devlerinin bir kontrol ve düzenlemeye tabi tutulması gerektiği görüşünde.
Cem Oyvat, Twitter, Google, Facebook üzere büyük teknoloji firmalarını denetleyecek, bu firmaların sonlarını çizecek milletlerarası bir örgüte gereksinim olduğunu belirtti. Oyvat, toplumsal medya şirketi sahiplerinin, bu alan dışındaki ticari faaliyetlerini milletlerarası çapta sınırlayan düzenlemelere gereksinim olduğunu lisana getirerek, bu firmaların bağımsız, ticari olmaktan uzaklaşan bir yapıya evrilmesi gerektiği görüşünü savundu.
Anıl Aba da dijital monopolleşmeye karşı alınması gereken tedbirlerle ilgili, “Dijital iktisat, devletler olan bitenin farkına varamadan, çok süratli bir formda büyüdü. Bir noktadan sonra o kadar büyük ve o kadar güçlü hale geldiler ki devletlerle pazarlık pazarlık yapmaya başladılar” dedi.
‘YERLİ VE BÖLGESEL ALTERNATİFLER GELİŞTİRİLMELİ’
Google, Facebook ve Amazon üzere monopollerin de bölünmesi gerektiği görüşünü savunan Aba şunları söyledi:
“ABD’li teknoloji devleri Çin’den çıkan monopollerin rekabette önlerine geçmesinden tasa ediyorlar. Şayet biz de global tekellerle rekabet etmek istiyorsak yerli yahut bölgesel alternatiflerini geliştirmeliyiz. Mesela Rusya’da Facebook kullanımı fazla yaygın değil zira VK diye kendi uygulamaları var. Bunlar örnek alınabilir.”