”Ukrayna savaşı, BM sisteminin işlemediğini açıkça ortaya koydu”

Westin Excelsior Otel’de düzenlenen panele, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkan Yardımcısı Dr. Çağatay Özdemir, Türkiye’nin Roma Büyükelçisi Ömer Gücük, Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Lütfullah Göktaş, KKTC Roma Temsilcisi Mustafa Davulcu ve çok sayıda davetli katıldı.

Moderatörlüğünü SETA Vakfı Washington Araştırma Direktörü Doç. Dr. Kılıç Buğra Kanat’ın üstlendiği panelde, İtalya’nın Eski Ankara Büyükelçisi Carlo Marsili, Trento Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Uluslararası İlişkiler Okulu Öğretim Üyesi Prof. Giuseppe Nesi, Uluslararası Politikalar Çalışma Merkezinin (CeSPI) Türkiye Gözlemci Koordinatörü Valeria Giannotta, Haliç Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Ünver Noi ve Ankara Yıldırım Beyazit Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Yücel Acer, BM Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) yönelik reform taleplerini güncel uluslararası gelişmeler bağlamında ele aldı.

Panelde, son yıllarda yaşanan birçok sorun karşısında uluslararası toplumun ve uluslararası kuruluşların büyük sınamalarla karşı karşıya kaldığı ve bu sınamalar karşısında uluslararası sistemin etkisiz kaldığına işaret edilirken BMGK reformunun gerekliliği vurgulandı.

BMGK’deki daimi üyelik sistemi, veto hakkı, temsil sorunu gibi reform istenilen konu başlıklarının değerlendirildiği panelde, BM reformuna ilişkin Türkiye ve İtalya’nın önerileri ele alındı ve bu çerçevede gerçekleşebilecek iş birliği imkanları üzerinde duruldu.

Panelin moderatörü Doç. Dr. Kanat, BM Güvenlik Konseyi’ne yönelik reform kampanyasını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başlattığını anımsatarak Ukrayna savaşının, BM sisteminin işlemediğini açıkça ortaya koyduğunu belirtti.

İtalya’nın Eski Ankara Büyükelçisi Carlo Marsili de Kuzey Kore’nin 1950’de Güney Kore’yi işgali de olmak üzere BM’nin “felaketleri önlemede başarısız” olduğunu ifade ederek “Son yıllarda BM organizasyonun dünyadaki pek çok çatışma karşısında etkisiz kalışına tanıklık ediyoruz buna şu andaki Rusya-Ukrayna savaşı da dahil ki bu durum yeni fikirlere kapı açabilir.” dedi.

Marsili, İtalya’nın daha önce de BMGK daimi üye sayısının arttırılmasını gündeme getirdiğini aktararak 60 üyeli bir BMGK’nin çok daha adil olacağını ve bunun mümkün bir durum olduğunu söyledi.

Emekli Büyükelçi, BMGK daimi üyesi 5 ülkenin veto haklarının olmadığı bir ortamın çok daha demokratik bir temsil ortamı yaratacağını ifade etti.

Marsili, kendisine görev verilse 5 ülkeyi hangi argümanlarla ikna edeceği sorusuna, “Bu, aşırı zor bir görev” yanıtını vermesi, salondakileri gülümsetti.

Doç. Dr. Aylin Ünver Noi da pandemi, iklim değişikliği ve çatışma gibi sınamalarda kolektif olmayan ulusal çıkarlara daha fazla önem verildiğine dikkati çekerek dünyada ve uluslararası ilişkilerde kriz olduğunu kaydetti.

BM’de reform yapılabilmesine BM içinde çözüm bulunması için BM Antlaşması’nda da birtakım değişiklikler gerektiğini ancak bu tür bir değişiklik olasılığının, daimi üyelerin onayına bağlı olması sebebiyle oldukça sınırlandırıldığını ifade eden Noi, yeni tehditlere karşı kolektif mücadele edilmesi gerekliliğinin altını çizdi. Noi, Türkiye’nin BM’nin iyi işlemesinden yana olduğunu belirtti.

Trento Üniversitesinden Prof. Giuseppe Nesi de yaklaşık 30 yıl önce de BMGK’yi reformdan geçirme tartışmalarının olduğunu hatırlatarak “Ancak bazı ülkeler çıkarları sebebiyle reform yapmayı istemedi.” diye konuştu.

Reform tartışmalarında en önemli konunun, daimi üyelerin veto hakkı olduğuna dikkati çeken Nesi, bu konuda BM’nin vetoya dair gerekçe istemesinin gündemde olduğunu aktardı.

– PROF. ACER: “REFORM KAYDA DEĞER OLMALI Kİ BÖYLECE YENİ BİR BM GÖREBİLELİM”

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesinden Prof. Yücel Acer de bugün yeni bir BM’ye ihtiyaç olduğunu vurgulayarak büyük savaşın galiplerinin BMGK’yi kendi çıkarları doğrulusunda ellerinde tuttuğunu kaydetti.

Mevcut BM yapısının İkinci Dünya Savaşı’nın galipleri tarafından kurulduğuna dikkati çeken Acer, “Dünya 5’ten büyüktür. Bu nedenle BM, anlamlı şekilde reformdan geçmeli, bu sadece bürokratik ya da yapısal boyutta olmamalı. Reform kayda değer olmalı ki böylece yeni bir BM görebilelim.” dedi.

BM’nin görevinin dünyada barışı sağlamak ve korumak olduğuna belirten Acer, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’nin BM Genel Kurulu’na bağlanarak yaşananlar karşısında “BM nerede” dediğini anımsattı.

– GİANNOTTA: “BMGK’DE AFRİKA, LATİN AMERİKA, ORTA DOĞU’YU TEMSİL EDEN BİR ÜLKE YOK”

Uluslararası Politikalar Çalışma Merkezinin (CeSPI) Türkiye Gözlemci Koordinatörü Valeria Giannotta da veto hakkından, coğrafi açıdan adil bir dağılım olmamasına kadar BM sistemi içerisinde bugün pek çok şeyin tam olarak işlemediğini anlattı.

Giannotta, “BMGK’de 5 daimi üye ülke var ama bunların arasında Afrika, Latin Amerika ve Orta Doğu’yu temsil eden bir ülke yok ama bugünlerde uluslararası sistem değişiyor ve değişmeye devam etmekte. BM’nin şu anki sistemi 1945’te şekillendi. İkinci Dünya Savaşı’nın galiplerince yapıldı.” ifadelerini kullandı.

Tüm sıkıntılara rağmen tarafları bir araya getirmede BM’nin başarılı bir geçmişi olduğunu dile getiren Giannotta, “Yakın geleceği çok pozitif göremiyorum biraz olumsuzluk söz konusu ama en azından şu aşamada çatışma ihtimalini azaltma yönünde çalışabilecek yegane platform.” değerlendirmesinde bulundu.