ANKARA– AK Parti ve MHP milletvekillerinin ortak imzasıyla TBMM’ye sunulan 40 unsurluk “Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” önümüzdeki hafta Dijital Mecralar Komisyonu’nda görüşülmeye başlanacak.
İktidar kanadının “dezenformasyon ile mücadele” teziyle hazırladığı teklif, toplumsal medya ile internet medyasına yeni düzenlemeler getirirken, kimi hususların toplumsal medyayı kullanan vatandaşları, internet medyasını ve toplumsal medyada paylaşım yapan gazetecileri kısıtlayacağı söz ediliyor.
3 YILA KADAR MAHPUS CEZASI GELİYOR
Teklifin en çok tartışma konusu olan 29’uncu hususu ile “halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” başlığı ile yeni bir cürüm tarifi yapılıyor ve bu hatanın kapsamı şöyle anlatılıyor:
“Sırf halk ortasında telaş, endişe yahut panik yaratmak saikiyle; ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılır. Kabahatin, failin gerçek kimliğini gizlemek suretiyle yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, üstteki fıkraya nazaran verilen ceza yarı oranında artırılır.”
Dijital Mecralar Komisyonu’nda görüşmelerine başlanacak olan yasa teklifine muhalefet yansılı. Türkiye’nin hak ve özgürlükler karnesi ile yargı bağımsızlığı bahislerinde makûs durumda olduğuna dikkat çeken muhalefet, bu nedenle mahpus cezası öngören yasanın uygulamasında meseleler yaşanacağı görüşünde.
CHP, GÜZEL Parti, DEVA, Gelecek Partisi ve HDP’ye nazaran bu düzenleme seçim öncesi muhalefeti susturma eforu.
‘TÜRKİYE DEZENFORMASYONU MUHALEFETE BASKI VE SANSÜR ARACI OLARAK KULLANIYOR’
Ana muhalefet partisi CHP’nin Bilgi ve İrtibat Teknolojilerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Onursal Adıgüzel, dünyada dezenformasyonun nasıl tanımlanması gerektiğine ait tartışmalar yürütülürken Türkiye’de bu tarifin ‘muhalefete baskı’ ve ‘sansür’ üzerinden yapıldığını tabir ediyor.
Düzenleme hazırlanırken toplumun geniş bölümü ile istişarelerin yapılmadığına dikkat çeken Adıgüzel, “29 Temmuz 2020 tarihinde bir toplumsal medya düzenlemesi yapılmıştı. Bizim de orada birtakım itirazlarımız vardı. Görüyoruz ki iktidar bizim haklılığımızı gösteren yeni bir düzenleme getiriyor. İktidar düğmeleri baştan yanlış iliklediği için süreç de yanlış yürütülüyor. Nasıl ki toplumsal medya platformları için temsilcilik açmanın tüm problemleri çözeceği üzere bir kanıya kapıldılar; artık de bu düzenleme ile tıpkı yanılgıya düşüyorlar” dedi.
‘SEÇİMİ KAYBEDECEĞİNİ ANLAYAN İKTİDAR, MUHALİFLERİ SUSTURMA ÇABASINDA’
CHP’li Adıgüzel, toplumsal medyada en çok dezenformasyonu iktidar mensuplarının yaptığına vurgu yaparak şunları söyledi:
“Dezenformasyon merkezi haline gelen İrtibat Başkanlığı varken, AK Parti’nin birçok temsilcisi dezenformasyonun ana ögesi haline gelmişken ‘özeleştiri’ yapmadan dezenformasyon ile gayret yasası getiriyorlar. Yeniden aslında içerisindeki hususlar bakımından torba kanuna dönüşmüş bir yasa teklifi ile karşı karşıyayız. Türkiye’de yargı bağımsızlığı tam manasıyla oturmadığı için bugün bu yasalar devreye girdiğinde sansürün, oto sansürün ortaya çıkarılması ile ilgili kuşkularımız var. Bu düzenlemeyi bilhassa muhalif seslere sopa sallama olarak görüyoruz. Düzenlemeyi seçimi kaybedeceğini anlayan iktidar mensuplarının muhalifleri susturma eforu olarak da algılıyoruz.”
Yasa teklifi ile “kolektif hafızanın” silinmesinin amaçlandığını söz eden Adıgüzel, “unutma hakkının” da ortaya çıkacağını savunuyor:
“Yöneticilerin yapmış olduğu usulsüzlüklerin unutulmasına, bakanların ve milletvekillerinin haklarında çıkan haberlerin unutturulmasına yönelik kullanılacak. AK Parti kaybettiğini görüyor ve muhalefeti susturmaya çalışıyor. Bu düzenleme gazetecilere, internet haberciliğine bir gözdağıdır aslında.”
GÜZEL PARTİ: CUMHUR İTTİFAKI’NIN GELDİĞİ POLİTİK DURUMUN GÖSTERGESİ
GÜZEL Parti Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu da yasa teklifinin hazırlanma basamağında hiçbir kuruluşla ve partiyle istişare edilmemesini eleştirdi. Tek taraflı hazırlanan bir yasa teklifinin uygulamada birçok açıdan problemler doğuracağını söz eden Tatlıoğlu, Türkiye’deki ‘yargı bağımsızlığı’ göz önüne alındığında yasanın adil uygulanmayacağı görüşünde.
Tatlıoğlu, “Siyasal iktidarlar giderken özgürlük alanlarını daraltırlar” diyerek şunları kaydetti: “Bu düzenleme de bu durumun tipik bir örneğidir. Elbette sıkıntılar vardır ve bunları çözecek yapılar dilek edilir; lakin bu ortak bir irade ve ortak bir akılla olmalıdır. Türkiye’de yeni medyayı ilgilendiren bir bahiste ne sivil toplum örgütlerine ne meslek odalarına tek kelam söylemeden, görüşlerini dahi almadan hazırlanan bu düzenleme, muhalefeti denetim etmek gayesi taşıyor. Tıpkı vakitte Cumhur İttifakı’nın geldiği politik durumun göstergesidir. Yasa teklifi Meclis’e gelene kadar çalışmalarımızı yapacağız ve değişiklik tekliflerimizi vereceğiz. Şayet bir paydaşlık sağlanmazsa da bu yasa teklifine şerhlerimizi koyacağız.”
HDP: ANTİ DEMOKRATİK DÜZENLEMEYE KARŞI ÇIKACAĞIZ
İktidarın kelam konusu düzenleme ile tenkit hürriyetini ve tabir özgürlüğünü kısıtlayabileceğini söz eden Halkların Demokratik Partisi (HDP) Ağrı Milletvekili, Dijital Mecralar Kurulu üyesi Abdullah Koç da yasa teklifinin anti demokratik olduğunu söyledi. Düzenlemenin toplumun geniş bölümünün mutabakatıyla Meclis’e sunulan bir yasa teklifi olmadığını kaydeden Koç, “Torba halinde yasa teklifi getirmeleri tartışmalı bir sorun. Bu nedenle demokratik bir anayasa nasıl yapılması gerekiyorsa toplumsal medya yasasının da orijinal bir anayasa formatında iştirakçi, şeffaf olması tarafında bir teklifimiz var. Bu düzenlemeyi büsbütün Meclis’teki parmak hesabıyla kurullara dayatıp Meclis gündemine taşıyorlar. Bu bizim karşı duracağımız bir usul. Kabul edilemez. Kanun yapma ve tekniği süreci açısından anti demokratik olduğunu düşünüyoruz. Meclis’te de karşı çıkacağız” diye konuştu.
DEVA: DÜZENLEME HANGİ ODAKLA VE NASIL BİR ÜSLUPLA YAPILIYOR?
DEVA Partisi Dijital Dönüşüm ve Teknoloji Siyasetleri Lideri Burak Dalgın ise dezenformasyonun getireceği birtakım riskler olduğunu belirtti; fakat tahlili ararken, hükümetlerin baskısına (‘tekno-otokrasi’) ve global dev teknoloji şirketlerinin (‘big-tech’) insafına mahkûm olmamak gerektiğini tabir etti.
Otokratik hükümetlerin dezenformasyonla çabayı ekseriyetle muhalefeti baskılamak için fırsat olarak görebildiğini söyleyen Dalgın, şu noktalara dikkat çekti:
“‘Vatandaşı palavra teröründen koruma’ telaffuzuyla getirilebilecek düzenlemeler söz hürriyetini daraltabilir. Bu noktada, asıl niyetin ne olduğunu netleştirmek gerek. Düzenleme hangi odakla ve nasıl bir üslupla yapılıyor? Batı dünyasındaki düzenlemelerin odağında ırkçılık, nefret söylemi, yabancılara yönelik şiddet eğilimi ve siber zorbalık bulunuyor. Yani burada hedef muhalefeti baskılamak olmamalı. Tıpkı vakitte toplumun geniş bir bölümü ile istişare yapılmalı fakat Türkiye’de bunun olmadığını görebiliyoruz. Düzenlemeyi yapan iktidarın hak ve özgürlükle ilgili karnesi ortada. Ayrıyeten neyin palavra olduğuna kim karar verecek? Bu da kıymetli bir unsur. Düzenlemeye ait çalışmalarımız sürüyor. Gelecek günlerde daha net açıklamalar yapabiliriz.”
‘HUKUKA İTİMAT SARSILMIŞKEN BU TÜRLÜ BİR DÜZENLEMENİN HAYATA GEÇİRİLMESİNİ YANLIŞSIZ BULMUYORUZ’
Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan’a nazaran Türkiye’de bilhassa son periyotta artan otoriterleşme eğilimi üzerine kurgulanmış bir siyaset anlayışı mevcut. Bu düzenlemenin de iktidarın uygulamaya koyduğu ‘algı siyasetinin’ bir modülü olduğunu vurgulayan Özcan, şunları söyledi:
“Ne kadar az insanı konuşturursak, ne kadar az fikir ortaya çıkarsa, ne kadar fazla kişiyi susturabilirsek o kadar iktidarda kalırız algısı var. Bu algıyı oluşturmak için de muhalefete hiç ayırt etmeksizin akla hayale gelmeyecek ithamlarla saldıran bir iktidar var. Şu an iktidarın önüne geçemediği tek şey toplumsal medya; bu düzenleme ile de hudutları zorlamaya çalışıyorlar. Elbette dünyanın her yerinde toplumsal medyanın suiistimal edildiği durumlar yaşanıyor; lakin bu suiistimaller tek başına yargıya taşınabilir.”
Özcan, “Bugünkü hukuk sisteminde düzenlemede yer alan ‘yanıltıcı bilgi’nin ne olduğunu nasıl belirleyeceğiz?” diye sorarak, “İnsanların devlet tarafından açıkladığı sayılara bile inanmadığı bir sistemin içerisinde hangi bilginin halkı aldatıcı olduğuna nasıl karar vereceğiz? Bu yüzden biz yıllardır hukukun üstünlüğü, kuvvetler ayrılığı, bağımsız yargı diyoruz. Siz bunları sağlamadan ‘halkı aldatıcı bilgi’ tanımlamasıyla toplumsal medya içeriklerine ve haberlere müdahale et. İnsanlara sorsan “Hükümetin istemediği şey, halkı aldatıcı bilgi” der. Hukuka olan itimat bu kadar sarsılmışken bu türlü bir düzenlemenin hayata geçirilmesini yanlışsız bulmuyoruz” dedi.