Elinizdeki çalışma, İbn Rüşd’ün (ö. 595/1198) fakîh kimliğiyle din karşısında ideolojinin meşruiyetini, dinî bilgi ile felsefî bilgi ortasındaki ahengi ve dinî nasları yorumlamada felsefî/bilimsel bilginin bedelini büyük bir vukûfiyetle ele aldığı Faslu’l-makâl’in çevirisini içermektedir. Din-felsefe alakasını özel olarak ele alan birinci eser olma özelliğine sahip olan Faslu’l-makâl’de ele alınan problemleri derinleştirmeyi sağlamak üzere bir metin de ek olarak yer verilmiştir: İbn Rüşd’ün Allah’ın tikelleri bilip bilmediği sorununu incelediği Damîme fi’l-ilmi’l-ilâhî (İlahî Bilgi Konusunda Ek).
İnsan için kelam konusu olan memnunluk nedir, nasıl elde edilir? İnsanların insan olmak bakımından ortak olduğu memnunluk nedir? Kelam konusu memnunluk, üzerinde muahedeye varılmış tek bir memnunluk mudur, bu mevzuda farklı görüşler var mıdır ve türlü mutluluklar kelam konusu mudur? Mutluluklar ortasında bir hiyerarşi var mıdır? Memnunluk, uğraş ve çalışma ile elde edilebilir mi, bu hususta âlimlerin görüşleri nelerdir? Memnunluk ne kadar bir müddette elde edilir, insan ömrü bunun için kâfi midir? Kişinin bu yolda edinmesi gereken sanat ve başka araçlar nelerdir, kişi nasıl bir yol takip etmelidir?
Ahlâk ideolojisinin bu temel soruları, İslâm ahlâk ideolojisinin en kıymetli metinlerinden Tehzîbu’l-ahlâk’ın muharriri İbn Miskeveyh’in (ö. 421/1030), Tertîbu’s-sa‘âdât ve menâzilu’l-ulûm isimli risalesinin de ana başlıklarını oluşturmaktadır. Elinizdeki kitap, şimdiye kadar İslâm ahlâk ideolojisi çalışmalarında ihmal edilen Tertîbu’s-sa‘âdât’ın Türkçe çevirisini okuyuculara sunmaktadır.
Allah’ı yaratılmışlara ilişkin her türlü nitelikten arındırmak manasındaki tenzîh ile O’na yaratılmışlarda da bulunan birtakım nitelikler atfetme manasındaki teşbîh ortasında kelâm ekolleri Allah’ın zâtı ve sıfatları ortasındaki bağlantıyı ve sıfatların mahiyetini farklı istikametlerden incelemişlerdir. Bu noktada kelâm ekollerinin üzerinde durduğu en kıymetli sıkıntılardan biri de naslarda Allah’a nispet edilen ve haberî sıfatlar olarak nitelenen insanbiçimci sıfatların nasıl yorumlanacağıdır.
Elinizdeki kitap, İslâm niyet tarihinin en dikkat alımlı isimlerinden Gazzâlî’nin (ö. 505/1111), vefatından çabucak evvel kaleme aldığı ve haberî sıfatların yorumlanması merkezinde kelâm ilminin fonksiyonunu incelediği İlcâmu’l-avâm an ilmi’l-kelâm isimli yapıtının çevirisini içermektedir.