DİYARBAKIR- Dünya besin krizi tehlikesi ile karşı karşıya. Bilim insanları tehlike hakkında uzun vakittir ihtar ve tekliflerde bulunuyor. Rusya-Ukrayna savaşı da global ekonomiyi etkiliyor ve besin krizi tehlikesinin büyümesine neden oluyor.
Türkiye’nin son yıllarda izlediği tarım siyaseti ise hem bilim insanları hem de üreticiler tarafından eleştiriliyor. Çiftçi üretimdeki maliyet artışından yakınırken tarım yerlerinin imara açılması da eleştiriliyor.
Hububat için kıymetli merkezlerden biri olan Mardin’de durum nedir? Bunu öğrenmek için Mardin Kızıltepe Hububat Ticaret Merkezi ve Zahireciler Derneği Lideri Mehmet Şerif Öter ile konuştuk. Hükümetin tarım siyasetini eleştiren Öter, çiftçinin korunması için hükümete tekliflerde de bulundu. Besin krizi tehlikesine dikkat çeken Mehmet Şerif Öter, “Bunları biz görüp söylüyoruz, tedbir alınsın istiyoruz. Lakin sayın yetkililerin onlarca danışmanı olmasına karşın, tehlikenin farkında değiller. Zira rastgele bir tedbir aldıklarını görmüyoruz” dedi.
NİSAN’DA YAĞMUR YAĞMADI
Geçtiğimiz günlerde Kızıltepe Ovası’nda arpa biçmeye başladı. Lakin bölge çiftçisi son yıllarda kuraklıktan şikayetçiydi. Bu yıl kış, evvelki yıllara nazaran sert ve yağışlı geçti. Bu yağışlar çiftçinin yüzünü güldürmüştür diye düşündük. Öter ise birebir fikirde olmadığını lisana getirdi: “Geçen sene bölgemiz ve ülkemizin büyük kısmı çok önemli kuraklık yaşadı. Bu sene Mart ayına kadar kar ve yağmur açısından düzgün geçti. Ancak hububatta hayati ehemmiyeti olan Nisan yağmurları yağmayınca kuru alandaki hububat ve bakliyatın büyük kısmı kurudu, telef oldu. Umudumuz, çiftçilerimizin kendi imkanlarıyla açtıkları yeraltı sondaj kuyularından elektrikle elde edilen suyla üretimi yapılan hububatta. Mardin ovamızın yaklaşık %70’i bu biçimde sulanmaktadır.”
Kızıltepe Ovası’nda 2022’nin yılın birinci arpa hasadı yapılarak
Hububat Ticaret Merkezi’nde satışa sunuldu.
‘BUĞDAY ALIM FİYATI TON BAŞINA EN AZ 7 BİN TL OLMALI’
Çiftçi tarlaya gübreydi, ilaçtı, suydu taşıyor. Elektrik ve mazot harcıyor. Bütün bunların bir maliyeti var. Ekonomik kriz de bu maliyete eklenince eserine uygun bir fiyat biçilsin istiyor. Fakat TMO buğday alım fiyatını açıklamadı şimdi. Çiftçinin beklentisini anlatan Öter, buğdayın tüm dünya için stratejik bir eser haline geldiğini söyledi: “2022 yılı buğday alım fiyatları belirlenirken başta çiftçinin girdi maliyetleri, imalat dalı ve tüketicinin alım durumu dikkate alınmalı.”
Buğdayın global ölçekte kıymet kazandığına dikkat çeken Mardin Kızıltepe Hububat Ticaret Merkezi ve Zahireciler Derneği Lideri Öter, çiftçinin beklentisini de şöyle lisana getirdi: “Rusya, Ukrayna-Rusya savaşı, Hindistan üzere ülkelerin buğday ihracatını yasaklamış olması, Çin’in buğday ithalatında gümrükleri sıfırlamış olması ve kuraklığın tesirinin devam etmesi nedenleriyle buğday tüm dünya için stratejik eser haline geldi. Bu devirde hükümet tarafından açıklanacak olan 2022 yılı TMO buğday alım fiyatları ton başına en az 7 bin TL olmalı. Tüketici ve imalat sanayiini korumak, spekülasyonların önüne geçmek ismine da TMO yılsonu buğday satış fiyatını da ton başına 5 Bin TL olarak açıklamalı. Bu süreçte bu fiyatların dengeleme açısından isabetli bir karar olacağını düşünüyoruz.”
‘BUĞDAY İTHAL ETMEK TÜRKİYE’YE YAKIŞMIYOR’
Geçen yıl buğday külfeti yaşandı ve hükümet buğday ithal etti. Bu duruma çiftçiler, Türkiye’nin bir tarım ülkesi olduğunu hatırlatarak itiraz ettiler. Çiftçinin kâfi takviye görmediğine değinen Öter, buğday ithalatının ülke iktisadına önemli bir külfeti olduğunu söyledi: “Dışarıdan tonu 6-7 bin liradan ithal edilen buğday güya dayanak maksatlı kimi fabrikalara tonu 2,65 bin liradan verildi. Bu durumda ton başına 4-5 bin lira Hazine’den ziyan karşılandı. Halbuki yerli çiftçimize bu paranın yarısı elektrik, gübre, mazot, tohum ve başka masraflarına takviye olarak verilse ulusal üretim artar. Ayrıyeten bu takviye iç pazarda harcanır, dövizimiz de dışarı gitmemiş olur. Kısaca tarım eserlerini ithal etmek Türkiye üzere bir ülkeye yakışmıyor. Zira biz tarım ülkesiyiz, bilhassa Mardin, Urfa, Diyarbakır, Batman, Gaziantep üzere kentlerimiz dünyanın en kaliteli, bereketli topraklara sahip.”
Öter, 2022’nin birinci hasadını yapan çiftçiye 24 ayar altın armağan etti. ‘BİRÇOK ÜLKE BUĞDAY STOKLUYOR’
Mehmet Şerif Öter’e nazaran, son yıllarda global ısınma, daha sonra Kovid-19 salgını dünya genelinde besinin hammaddesi tarım eserleri üretimini olumsuz etkiledi. Bu aksiliklerin üzerine Rusya-Ukrayna savaşı eklendi ve bu savaş, ithalata bağımlı çok sayıda ülkeyi de etkiledi. Öter, “Ne yazık ki bu ülkelerin başında Türkiye de geliyor. Zira Rusya ve Ukrayna’dan en çok ithalat yapan ülkeyiz” sözünü kullandı.
Pekala, Ukrayna-Rusya savaşı, Çin ve Hindistan üzere ülkelerin buğday siyaseti global bir probleme işaret ediyor. Hükümet ne üzere tedbirler alırsa hem çiftçi hem de ülke bu zahmetlerden etkilenmez?
Öter, bu soruyu şöyle cevapladı: “Son yıllarda tarım üretimi çok ihmal edildi, çiftçi adeta toprağına küstü. Bu durumda ülke üretimi düşerken, ithalat lobisinin cebi doldu, güçlü oldu. Şu anda birçok ülke panikle besinin hammaddesi buğdayı stokluyor. Hindistan ve birçok ülke buğday ihracatını yasakladı. Mısır Devlet Lideri Sisi’nin bir açıklaması oldu. ‘Yusuf Peygamber’in taktiğini’ uygulayacaklarını ve buğdayı stok edeceklerini duyurdu. Bizim sayın idarecilerimiz hâlihazırda önemli rastgele bir tedbirlerini şimdi açıklamış değiller. Bunun en üzücü örneği 48 yıldır tamamlanamayan GAP projesi sulama kanallarıdır.”
‘ÜRÜNDEN ELDE EDİLEN GELİR, ELEKTRİK FATURASINA YETMİYOR’
Bölge vilayetlerindeki çiftçiler uzun yıllardır elektrik kesintileri nedeniyle her yaz DEDAŞ ile karşı karşıya geliyor. Elektrik borcunu ödeyemeyen çiftçilerin yanı sıra borcunu ödeyen çiftçiler ve aslında hiç tarlası bulunmayan yurttaşlar da elektrik kesintisinden etkileniyor. Son elektrik artırımları ise çiftçilerin takım biçme umudunu uygunca kırmıştı.
Bu yıl da elektrik kesintisi olacak mı? Olursa çiftçi nasıl etkilenecek? Öter, “Nisan ayında beklenen yağmurlar yağmayınca sondaj kuyusu olan çiftçiler elektrikle hububatını suladı. Bu süreçte önemli elektrik kesintileri yaşanmadı. Aksi halde sulu alandaki hububat kuruyup, telef olacaktı” dedi.
Mehmet Şerif Öter’e nazaran elektrik şirketi ya hükümetten talimat aldı ya da böylesine büyük bir tahribatı göze alamadığı için elektrik kesintisine başvurmadı: “Zira elektrik şirketinin çiftçilerden yüksek meblağlarda alacağı var, çiftçilerin de bu yüksek borçları ödemesi mümkün değil. Zira çiftçi eserin tamamını satsa elektrik borcuna yetmez. Elektrik değerli, yeraltı sondaj kuyuları derin, faturalar yüksek geliyor. GAP faaliyete geçinceye kadar hükumetin ivedilikle bu işe el atması, çiftçinin elektrik borcunu ödeyebilecek makul bir ölçüde fiyatlandırmayı sağlaması, şirketin parasını hazineden karşılaması gerekiyor.”
Birkaç gün sonra buğdayın yerine ikinci eser mısırın ekileceğini hatırlatan Öter, “Şayet elektrik kesintileri olursa ve mısır tarlada kurursa, bu yalnızca Mardin çiftçisini değil, tavuk kesimini, küçük baş, büyük baş hayvan bölümünü, nişasta ve irmik fabrikalarını da çok önemli halde etkileyecektir. Çünkü ülkede yaklaşık 6 milyon ton mısır üretiminin üçte biri Mardin ovamızdan karşılanıyor” dedi.