Dışarıdan bakıldığında tek bir ülkeymiş üzere düşünülen lakin içinde 54 başka devletin bulunduğu Afrika; birbirinden farklı birçok etnik kümeye, lisana, dine, kültür ve geleneğe sahip bir kıta. Asırlarca Batı tarafından kaynakları sömürgeleştirilmiş, insanları köleleştirilmiş bu toprakların sakinleri artık kendi ayakları üzerinde durmak, kendi kararlarını kendileri almak ve müreffeh bir yaşama sahip olmak istiyor. 21. Yüzyılın, ‘Afrika Yüzyılı’ olacağı belirtilirken Türkiye’nin Afrika’ya verdiği kıymet; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2018’te gerçekleştirdiği Moritanya ziyareti esnasında sarf ettiği “Biz yeni dünya nizamı kurulurken Afrika ile birlikte yürümek istiyoruz” cümlesinden de anlaşılıyor. Afrikalı ülkelerle birlikte büyümek isteyen Ankara, diplomasiden ticarete, insani yardımlardan eğitime son 20 yılda dev adımlar attı.
ERDOĞAN’IN AFRİKA VİZYONU
Türkiye’nin Afrika’ya yönelik attığı birinci önemli adım 1998 yılında hazırlanan ‘Afrika’ya Açılım Aksiyon Planı’ olsa da o periyot yaşanan siyasi istikrarsızlık sebebiyle asıl hareketlilik ‘Afrika Ülkeleriyle Ekonomik İlgilerin Geliştirilmesi Stratejisi’ ile 2003 yılında başladı. Bu uğraşın bir sonucu olarak o periyot başbakan olan Erdoğan’ın isteğiyle 2005 yılı ‘Afrika Yılı’ ilan edildi. Ankara, birebir yıl içinde Afrika Birliği’ne gözlemci üye kabul edilirken 2008’te de ‘Stratejik Ortak’ ilan edildi. Yeniden 2008 yılında 1. Türk-Afrika İş Birliği Doruğu düzenlenirken Afrika’dan İstanbul’a gelen devlet lideri ve bakanlarla temaslarda bulunuldu. Ankara’nın Afrika doruklarının ikincisi 2014’te Ekvator Ginesi’nin başşehri Malabo’da gerçekleşirken, üçüncü tepe ise 2021’in aralık ayında İstanbul’da organize edildi.
Afrika’yı en çok ziyaret eden başkan
KITANIN YENİ GÖZBEBEĞİ TÜRK İHA’LARI
Türkiye’nin Afrika siyasetinin temelini uzun yıllardır ‘Yumuşak Güç’ ögeleri oluştursa da son vakitlerde münasebetlere savunma sanayii kalemi de eklendi. Afrika devletlerinin neredeyse yarısı Türkiye ile savunma sanayii iş birliği muahedesi imzalarken Ankara, İHA ve SİHA satışlarının da tesiriyle 2021 yılında bir evvelki yıla kıyasla 6 kat artışla, kıtaya 288 milyon dolarlık savunma ihracatı gerçekleştirdi.
TİCARET HACMİ 20 YILDA YAKLAŞIK 6 KAT ARTTI
“GELECEK 25 YILA DAMGA VURACAĞIZ”
Artan ticaret hacmi, gelişen diplomatik misyon ağı, kültürel diplomaside atılan adımlar ve Türkiye’nin kıtayı dünyaya bağlayan hava taşımacılığındaki tesiri, uzun vadede münasebetlerin daha da ileri bir noktaya evrileceğine işaret ediyor. Yeni Şafak’a konuşan Dışişleri Bakanlığı Batı ve Orta Afrika Genel Müdürü Büyükelçi Işık Sağman, “Afrika’da yaptığımız işler ve aldığımız kararlarla gelecek 25 yılda Türkiye-Afrika münasebetlerinin geleceğine damga vuracağız” diyerek “Bu bahiste çok optimistim, tüm somut gösterge ve bilgiler, gelişen ve çeşitlenen bağlarımızın daha da ileriye taşınacağının kıymetli bir nişanesini teşkil ediyor” tabirlerini kullandı.
Örnek ülke Somali
Ankara, Türk dış siyasetinin uzun yıllardır ihmal ettiği Afrika’da, adeta farkı kapatmak istercesine karşılıklı ziyaretlerle kısa müddette ağır bir ilgi ağı geliştirdi. İşte o ziyaretlerden bir tanesi o denli bir iz bıraktı ki; hem Türkiye’nin Afrika’ya yaklaşımındaki samimiyeti dünyanın gözleri önüne serdi hem de Somali’nin makus yazgısını değiştirdi.
19 Ağustos 2011’de Başbakan Erdoğan, başşehir Mogadişu’yu ziyareti ettiğinde, Somaliller, bir yandan iç savaş ve terör girdabından kurtulmaya çalışıyor; başka yandan ise kıtlık ve kuraklık ile uğraş ediyordu.
O periyot Somalili genç bir diplomat olan, bugün ise ülkesinin Savunma Bakanlığı’nı yapan Ankara Üniversitesi mezunu Abdulkadir Muhammed Işık, Erdoğan’ın o ziyaretini anlatırken, “Dünyanın ismini bile duymak istemediği ülkeme 20 yıl sonra birinci kere bir başbakan, kendi ve beraberindeki heyetin canını tehlikeye atarak gelmişti” tabirini kullanıyor. Ziyaret sonrasında Türkiye’de başlatılan yardım kampanyaları ve Ankara’nın Somali devletinin yine ayağa kalkması için gösterdiği siyasi, ekonomik ve askeri efor vakit içinde çok olumlu bir sonuç verdi. Türk yardım modelinin direkt beşere dokunan yapısı bugün Somalililerin Türkiye’ye olan sevgisinin asıl nedeni olarak gösteriliyor.
Türkçe seçmeli ders oluyor
Yunus Emre Enstitüsü’nün (YEE) Somali Ulusal Eğitim Bakanlığı ile başlatmayı planladığı proje kapsamında Türkçe, Somali’de seçmeli ders olarak okutulmaya başlayacak. Başşehir Mogadişu sokaklarında her caddede Türkçe bilen birine rastlamak mümkünken pek çok kişi izledikleri dizi ve sinemaların de tesiriyle birçok Türkçe kelimeyi ezbere biliyor.
Kalkınma, kültür ve eğitim
TİKA KALKINMAYI ÖNCELİYOR
Türk İş Birliği ve Uyum Ajansı (TİKA) Türk dış siyasetinin Afrika’daki en kıymetli ayaklarından biri. Misyonunu, ‘Türkiye’nin sahip olduğu birikim ve imkanların karşılıklı yarar temelinde paylaşılması’ olarak tanımlayan TİKA, sürdürülebilir kalkınmayı destekleyerek ülkelerin refah seviyelerinin artırılmasını önceliyor. Ajans, sağlıktan, meslek edindirme kurslarına, tarımdan kültür-sanata dair çalışmalarıyla Afrikalıların günlük hayatlarını uygunlaştırmayı gaye ediniyor. Afrika’daki birinci ofisini 2005’te Etiyopya’da açan TİKA, bugün 21 ülkede yer alan ofisleriyle tüm kıtada faaliyetlerini sürdürüyor.
AFRİKA’NIN ANKA’SI: THY
Türk diplomasisi atakta
Afrika’daki birinci büyükelçiliğini 1925’te Mısır’ın başşehri Kahire’de açan Ankara, Sahra Altı bölgesindeki birinci büyükelçiliğini ise 1926’da Etiyopya’nın başşehri Addis Ababa’da faaliyete geçirdi. 2005’te kıtadaki Türk elçiliklerinin sayısı 12 iken bu sayı bugün prestijiyle 43’e yükselmiş durumda. Öte yandan, Afrika ülkeleri de Türkiye’nin ilgisine kayıtsız kalmadı. 2008 yılının başında 10 olan Ankara’daki Afrika büyükelçiliklerinin sayısı 37’ye yükseldi. Öteki yandan Türkiye, Afrika ile geliştirdiği diplomatik bağlantılarının de bir sonucu olarak 2009 yılında Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu süreksiz üyeliğine seçilmiş, yapılan oylamada Afrikalı 53 üye devletin 51’inin takviyesini almıştı.