İstanbul’da ekonomik krizle birlikte konut krizi de her geçen gün büyüyor. Konut fiyatları ve kiralar her gün daha da artıyor. Hükümet tarafından açıklanan yeni konut paketleri de tartışılmaya devam ediyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Planlama Ajansı (İPA) kentteki konut krizine ait bir kıymetlendirme yayımladı. Çalışamaya nazaran, İstanbul’da nisan 2022 sonu itibariyle, son bir yıl içinde, mevcut kiracılar için bir yıllık kira fiyatları yüzde 45,48 arttı. Yeni kiralık konut fiyatlarının artış oranı ise yüzde 161,4. İstanbul’da yeni kiracılar için ortalama kira bedeli 6 bin 360 lirayı buldu. Artışlar önümüzdeki yıl da devam ederse kiracıların yüzde 85,1’i kirasını ödemekte zahmet çekecek.
Rapora nazaran, mevcut siyasetler sonucunda yaşamaya elverişli konuta sırf üst gelir kümesi ve sermaye birikimi olan şahıslar erişebiliyor. Çalışmada, 1,5 milyon lira pahasındaki bir konut için çekilen 10 yıllık kredini aylık ödemesi 21 bin 416 lira olarak hesaplandı. Bu fiyat minimum fiyatın 5 katı.
İnsanların yaşamaya elverişli konuta erişmek için çaba etmek zorunda kaldığı anlatılan çalışmada TÜİK’in geçen nisan ayı için Türkiye genelinde resmi kira artış oranını yüzde 34,46, İstanbul genelinde ise resmi kira artış oranını yüzde 31,48 olarak belirlediği anımsatıldı.
‘MÜCADELE ETMEK ZORUNDA’
“Kent gündemine bakış: İstanbul’da konut krizi ile mücadele” isimli çalışmada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı, “Konut Finansman Projesi” ismi altındaki üç paket de ele alınıyor.
Tıpkı vakitte, Merkez Bankası datalarına yer verilen çalışmada, 2012 yılından beri artış gösteren konut fiyat endeksinin 2020 yılı sonrası süratle yükseldiği, İstanbul’da konut fiyat endeksinin 2022 şubat ayında bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 106,3 artış gösterdiği belirtildi.
Çalışmada şu tabirler yer aldı:
“Konut kira ve satış fiyatlarında yaşanan bu artış, her konut değişiminde artan kira uçurumu, yeni konut bulamama üzere problemler sebebiyle şahısların kiraya çıkma, konut bulma sürecinde ekonomilerini zorlayan bir durum olarak sistemli ve huzursuz edici bir çaba alanı yaratıyor. İstanbul İstatistik Ofisi tarafından İstanbullu kiracılar ile yapılan araştırma kapsamında, kira artışı sürecinde mesken sahipleri ile sorun yaşayan kiracıların oranının yüzde 38,7 olduğu ortaya çıktı. Ek olarak, önümüzdeki sene de birebir oranda kira artışı yapılması durumunda kiracıların yüzde 85,1’inin kirasını karşılamakta zahmet çekeceği belirtildi.”
‘KONUT FİYATI ARTIŞINDA DÜNYADA 1 NUMARA’
Çalışmada, konut fiyat ve kiralarında yaşanan bu önemli artışın korona virüsü salgınının getirdiği teminatsız şartlar ve ekonomik krizle birlikte değerlendirildiği belirtildi. Artışın konut siyasetlerinin yetersizliğinden kaynaklandığına dikkat çekildi. Yaşanan kıymet değişimlerinin Türkiye’nin milletlerarası piyasalardaki yerini de etkilediği tabir edilen çalışmada, Knight Frank Memleketler arası Konut Fiyat Endeksi’ne nazaran ülkenin nominal konut fiyat artışı bakımından yıllık yüzde 59 oranla dünyada birinci sırada geldiği anımsatıldı.
‘BİR KRİZ MESELESİ’
Fiyatların artış nedenleri de sıralanan çalışmada yabancılara gayrimenkul satışı ile vatandaşlık verilmesi üzere teşvik uygulamaları konut satışlarını değerli ölçüde etkilediğine değinilerek şu sözlere yer verildi:
“Yabancılara konut satışının teşviki, bilhassa İstanbul ve Antalya üzere büyük kentlerde gayrimenkul talebini artıran bir uygulama olması bakımından dikkat çekiyor. Bu uygulamalar yaşamaya elverişli konuta erişim bahsinde alt ve orta gelir kümelerine destekleyici siyasetler üretilmemesi, süratle artan konut fiyatları ve düşen alım gücü ile birlikte değerlendirildiğinde, herkes için güçlü, sağlıklı, muteber konuta erişimi zorlaştıran sonuçlar doğurmakta. Mevcut siyasetler sonucunda yaşamaya elverişli konuta sadece üst gelir kümesi ve sermaye birikimi olan şahıslar tarafından erişilebilmesi mümkün. Bu durum konutun bir kriz problemi olarak tanımlanmasının önünü açıyor.”
‘ASGARİ FİYATIN 5 KATI’
Çalışmada bakanlık tarafından açıklanan paketler üzerine de başka ayrı değerlendirmeler yer aldı. “İlk Meskenim Konut Finansman Paketi”ne ait çalışmada, kamu bankalarınca 2 milyon lira pahasına kadar birinci el konutlarda kullanılmak üzere aylık yüzde 0,99 faizli konut kredisine ait, “Mart ve nisan ayları ortalama konut fiyatları dikkate alınarak, İstanbul’da ortalama bir konut için 1.500.000TL bedelinde, 0.99 faiz oranı ve 10 yıllık bir kredi kullanılması durumunda ödenen aylık taksitin 21.416,00 TL olması gerekmekte. Yaşamaya elverişli konutun en değerli kriterlerinden biri “ödenebilirlik” olarak tabir edilmekte ve ödenebilirliğin sağlanması için konut masraflarının hane halkı bütçesinin %30’undan düşük olması gerekiyor. 2022 yılı itibariyle Türkiye’de taban fiyatın 4.253,40 TL olduğu dikkate alındığında, konut kredisi aylık ödemesinin minimum fiyatın yaklaşık 5 katına denk geldiği görülüyor” tespiti yapıldı.
Çalışmada “Genişletilmiş Konut Finansman Paketi”ne ait ise tespitler şöyle:
“Konut kıymetinin en az yarısının 1 Nisan 2022 tarihinden evvel açılmış döviz tevdiat hesaplarının bozdurulması yahut fiziki altınların Merkez Bankası’na satılarak karşılanması kuralıyla birinci yahut ikinci el, 2.000.000TL pahasına kadar konutlar için, 10 yıla kadar vadeli ve aylık yüzde %0,89 faizli konut kredisi kullandırılması opsiyonu ise esasen dövizde ve altında sermayesi bulunanların, yani yatırım yapabilecek onların dövizden bozdurmasına yönelik bir opsiyon olarak ortaya çıkıyor.”
‘KRİZ ŞİDDETLENİR’
Yeni faiz indirim paketinin hem kira hem de satış bedellerini arttırarak yaşanabilir konuta erişimi güçleştirdiği belirtilen çalışmada sonuç ve teklifler kısmı da yer aldı. Bu kısımda özetle şöyle denildi:
Bu cins bir faiz indirim paketinden fazla, kira ve satış fiyatlarını dengeleyici, kira artışlarına karşı uygun müdafaa araçları geliştirilmesi istikametinde adımların atılması mecburidir. Bu noktada, bütüncül bir konut siyasetinin, sırf konut edindirmeye yönelik değil, tıpkı vakitte kiracıları da gözetecek halde ele alınarak, toplumun her bölümüne hitap edecek formda oluşturulması gerekmekte. Aksi takdirde, tahlil teklifleri olarak sunulan projeler kısa vadeli, toplumun sadece aşikâr bir kısmına hitap etmekten ileriye gidemeyecek ve konut krizi her geçen gün daha da şiddetlenecektir.”
Raporun tamamı.