Uzun vakittir iktisatta yeni kaynak yaratamayan AKP iktidarı, süratle borçlanmaya başladı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı son bilgilere nazaran Hazine’nin iç ve dış borç (anapara) toplamı 3.1 trilyon liraya yükselmiş durumda. Borcun vadesine kadar ödenecek olan faiz yükü ise bir ayda 304 milyar lira daha artarak 2.7 trilyon liraya çıktı. Bu borcun anaparasının 1.5 trilyon lirası iç borç. Burada toplam faiz yükü ise 2.1 trilyon lira. Yüzde 28.6’sı döviz, değerli bir kısmı da enflasyona endeksli faizle alınan iç borçların faiz yükünde son bir ayda, hem kurda yaşanan artış hem enflasyondaki yükseliş hem de artan faiz oranları yüzünden 309 milyar lira artış yaşandı. Birinci defa bu yıl mart ayında iç borç stokunun faiz yükü borç anapara fiyatını geçti. Fark nisan ayında da açılmaya devam etti.
1.6 TRİLYON LİRA
Borç stokunun 1.6 trilyon liralık kısmını ise dış borçlar oluşturuyor. Dış borçların faiz yükü de 2022 yılı nisan ayı sonu döviz kuruyla 662 milyar lirayı buluyor. Döviz cinsinden iç ve dış borçlar, dış borç stokunun yüzde 65.6’sını oluşturuyor. Döviz ve değişken faizli borçlar ise stokta yüzde 76.1 oranında hisse sahibi. Kurda ve faiz oranlarında yaşanan artışlar Hazine’nin yükünü de katlıyor.
İktisatçı Prof. Dr. Korkut Boratav, iç borçlardan hiçbir iktisadın batmayacağına işaret ederek şu noktalara dikkat çekti: “Buradaki kritik sorun dış borçlardır. Dış borçlardan batılır. Aslında iflas lafı da oradan çıkıyor. Muhtemel bir batma senaryosu, dış borçlarla ilgilidir. Onun da ölçütleri var. İç borç en makus para basarak ödenir. Merkez Bankası’nın para basma sonu yoktur. Sonuçlarını da göze alırsın, ödersin. Nasıl ödersin, enflasyon borçların kıymetini düşürür. Kâğıtların pahasını düşürür, rahatlarsın. Vergilersin, servet vergisi alırsın gerekirse, sorun değildir. TL üzerinden borçların çevrilmesi bir sorun değil. Dış borçlardır kritik olan. Bu borçlar asıl batma kaynağı.” Türkiye’nin dış borçlarının en değerli ögesinin da kısa vadeli borçlar olduğuna işaret eden Boratav, bu sayının arttığını ve gözetilmesi gerektiğini söyledi.
“EL KOYMA GİBİ”
Boratav, “kötü bir unsur” olarak nitelendirdiği iç piyasada da dövizle borçlanmanın başladığına dikkat çekerek şöyle devam etti: “Bu yeni bir uygulama. Dövizli tahvil ihracı Türkiye iktisadının yerli tasarruf sahiplerindeki döviz kaynaklarına fiilen el koyma manasına gelir. Yarın öbür gün bunlar da kâğıttır denilip iç borç muamelesi yapılabilir.”
KONUKMAN: RİSKİN YÜKSELMESİ SİNYAL
İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, kısaca “ülke risk primi” olarak anlandırılan CDS’nin Türkiye için 700 puanın üzerine çıktığını hatırlattı. Risk primi yükseldikçe dışarıdan borçlanmanın da zorlaştığına işaret eden Konukman, “Riskin bu kadar yükselmiş olması bir sinyaldir. Kırmızı çizgidir. Borçlanmanın maliyeti dehşet halde artıyor” dedi. Kur muhafazalı mevduatların maliyetinin de giderek yükseldiğini belirten Konukman, ayrıyeten bütçeyle ilgili tahakkuk-tahsilat oranlarına da dikkat çekti. Nisan 2022 prestijiyle bu oranın yüzde 45.6 olduğuna işaret eden Konukman şöyle devam etti: “Vergi gelirinde yüzde 57.8, gelir vergisinde yüzde 53.4. Beyana dayalı gelir vergisinde yüzde 25.1, kolay yolda gelir vergisinde yüzde 7.3 tahsilat var. Yani vergiler tahsil edilemiyor.” Konukman’a nazaran vergi kâfi değilse hem TL hem döviz bazında iç borçlanma hızlanır.