TTB Pandemi Çalışma Kümesi üyesi Hekim Nasır Nesanır, Afrika dışında 4 kıtada birden artış gösteren maymun çiçeği hastalığıyla ilgili açıklama yaptı. Nesanır, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Maymun çiçeği yeni bir virüs değil, birinci 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde insanlarda tespit edildi. 50 yıldan fazla vakittir bildiğimiz bir virüsün bizi endişelendiren noktası, Afrika dışındaki 4 kıtada artış göstererek yayılmasıdır. Bu açıdan baktığımız vakit halkın bir panik yaratmasına gerek yok; iktidarların, sıhhat bakanlıklarının panik yapması gerekiyor. Bunun önlemlerini alıp pandemi şartları oluşmadan, olay sayıları oluşmadan engellemek gerekiyor.
“ZOONOTİK VİRÜSLERİN PANDEMİYE DÖNÜŞME RİSK DAİMA VAR”
Virüsün, 5-13 gün bazen de 21 güne çıkan kuluçka mühleti var bundan sonra birinci devir belirtileri daha çok ateş, halsizlik, kırgınlık, boyun, kas, eklem ağrıları karşımıza çıkar. Birinci 5 gün içinde ayırt edici olarak lenf bezleri şişer, sonraki süreçte ateşten bir iki gün sonra daha çok yüz, kollar, bacaklar, avuç içi ve tabanlarda deri döküntüleri karşımıza çıkar. Döküntüler, bir beşerde birkaç tane olduğu üzere yüzlerce de olur. Maymun çiçeği hastalığında ülkelerin bilgilerine nazaran her 100 bireyden ikisinin üçünün öldüğünü söyleyebiliriz. Covid-19, maymun çiçeği, HIV virüsü, Kırım Kongo kanamalı ateşi hastalığı, bunların hepsi zoonotik. İnsanoğlu ekosistemle, tabiatla olan münasebetlerini düzenleyemezse, patojen olan geride binlerce virüs var bunlar bazen pandemiye dönüşür bazen dönüşmez fakat biz bu riski daima yaşarız.
“PANİĞE NEDEN OLMADAN …”
Maymun çiçeği hastalığında hayvandan beşere bulaş kelam konusu, daha çok kemirgenler bulaşmada ön plandadır. Bu hayvanın beden sıvısı ile insanın kanının teması ya da virüsle enfekte ettiği bir şeyle insanın temasından bulaşır. Beşerden beşere bulaş çok yaygın değil, var ancak çok yakın temas gerektiriyor lakin şu an bir pandemi yaratacak şartlarda değil. Bu açıdan olayların yakalanması konusunda sıhhat bakanlarına büyük vazifeler düşüyor. Örneğin Belçika, tespit ettiği olaylarla ilgili 3 hafta karantina uygulayacağını duyurdu. Yani sizin bu mevzuyla ilgili laboratuvarınızı hazırlamanız, aşıyı bulundurmanız gerekiyor, tam tedavi etmese de tedavide kullanılan ilaçlar var. Paniğe neden olmadan halkı ve sıhhat çalışanlarını hastalıkla ilgili bilgilendirmeniz gerekiyor. Bunları yaptığınız vakit ülkenizde hadiselerin görülmesini neredeyse engellersiniz.
“VAKALARIN BİRÇOK ÇİÇEK AŞISI İLE AŞILANMAMIŞ BİREYLER OLARAK KARŞIMIZA ÇIKIYOR”
Maymun çiçeği, çiçek hastalığının bir çeşit akrabası. Dünyada en son çiçek hadisesi 1977’de görüldü, biz 1980’lere kadar çiçek aşısını yaptırdığımız için bu bizi maymun çiçeğine karşı da yüzde 80-85 oranında koruyor. 40 yıldan fazladır çiçek aşısı yapılmadığı için hadiselerin büyük çoğunluğu 40-50 yaş aralığında, yani çiçek aşısı ile aşılanmamış bireyler olarak karşımıza çıkıyor. 2019 yılında maymun çiçeğine mahsus aşı da üretildi, hatta bunun suşu (suş: virüslerin alt türü) iktidarın kapattığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nde tespit edildi, Ankara suşudur o.
HAZIRLIKLI OLURSANIZ AZALTIRSINIZ
Covid-19’da resmi sayılara nazaran 15 milyonun üzerinde kişi enfeksiyon kaptı, 100 bin civarında vefat var, gerçek sayıların 2,5 katı olduğunu biliyoruz, binlerce, on binlerce yurttaşınızı kaybetmişsiniz bu sizin pandemiye hazırlıklı olmadığınızı gösteriyor. Bu süreçte sıhhat çalışanları çok yıprandı; 550 civarında sıhhat çalışanı hayatını kaybetti, yüzlercesi ağır bakımda servislerde yattı. Tamam bizim ülkemizde olay olmayabilir lakin Sıhhat Bakanlığı’na düşen vazife, toplumu paniğe sokmadan bu hastalıkla ilgili bir pandemi oluşabilme mümkünlüğünü ya da daha küçük bir salgına yol açma durumunu göz önüne alarak nasıl bir aksiyon planı yapacağınızı kamuoyu ile paylaşın. Gerekirse bu mevzuda uzman olan kurumları, TTB’yi, sıhhat örgütlerini çağırın ortak bir hareket planı ortaya çıkarılsın. Siz hazırlıklı olursanız pandemiye bağlı vefatları, hastaneye, ağır bakıma yatışları azaltırsınız.
Biz alışılmış ki maymun çiçeğinin beşerden beşere bulaşmasının temasla, süratli bir halde olmadığını biliyoruz fakat hazırlıklı olunmasını istiyoruz. Daha evvel Afrika kıtası ile sonlu olan bir şeyin dört farklı kıtada görülmesi ve bunların birbiri ile ilişkisinin kurulmaması bende soru işareti yaratıyor. Ya sanki bu hastalık sessiz mi seyrediyor ya da virüs bir mutasyon geçirdi de beşerden beşere bulaşma zorluğu aşıldı mı? Bu soruların cevabı gerekiyor ve bu vakte kadar sizin gerekli önlemleri almanız, hazırlıklı olmanız gerekiyor.
Nesanır, Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın “Vaka sayısı üç gün üst üste binin altında gerçekleştiğinde, maske kullanımı toplu taşımada da mecburî değil özgür olacak” kelamlarıyla ilgili de şu değerlendirmeyi yaptı:
“COVİD-19 ENDEMİSİNE GEÇTİĞİMİZİ SÖYLEYEBİLİRİZ”
“Artık pandemiden endemiye geçtiğimizi söylememiz hakikat; bir gribal enfeksiyonu düşünün yaz aylarında hafif seyreden, sonbahar ve kış aylarında ağır seyreden, hatta birtakım yıllarda grip dönemi bir evvelki döneme nazaran daha ağır seyreder endemi ile bunu kastediyorum. Covid-19 pandemisinden şu kademede Covid-19 endemisine geçtiğimizi söyleyebiliriz. Bir endemiye dönüş olsa da sonbahar ve kışa girmeden yerine getirilmesi gereken konular var. Tüm dünyada ölenlerin yüzde 95’inden fazlası ya aşısız ya eksik doz aşılı. Burada bir endemiye geçiş varsa siz sonbahara hazırlık açısında eksik doz aşılı olan bilhassa risk kümesindekilerin tam doz aşılarını sağlamak zorundasınız. Zira vakitle antikor düzeylerinin düştüğünü, kaybolduğunu biliyoruz, önümüze yeni mutasyonlar da çıkabilir. Önümüzdeki sonbaharı ve kışı rahat atlatmak için en kıymetli konu aşıdır. Bir kişi bile ölmeyecek denilecek biçimde aşılı olmaları sağlanmalıdır.
“GERÇEKTEN GÜNLÜK HADİSE SAYISI BİNİN ALTINDAYSA…”
Günlük hadise sayısı binin altında olunca önlemleri gevşetebilirsiniz fakat bize ispat sunmaları gerekiyor. Pandemi boyunca günlük binlerce hadiseyi yok saydılar, biz de biliyoruz kendileri de tespit etmiş lakin olayları da vefatları de yok saydılar. Şayet nitekim günlük hadise sayısı binin altındaysa bunların kişi, yer, vakit açısından bilgilerinin kamuoyu ile paylaşılması gerekir. Bunların yaşı, cinsiyeti ne? Virüsü toplu taşımada mı, hastanede mi, uçakta mı, nerede kapmışlar? Son 3-4 aylık dataların teferruatlı bir tahlilinin yapılması gerekir. Hastanelerde, uçak seyahatinde, yaşlı bakım meskeninde, özel bakım merkezlerinde maske takmak mecburî olmalı. Yaz dönemine girdiğiniz için havalandırma kolay oluyor, günlük hadise sayısı binin altında ise ve okullar bulaş kaynağı değilse burada maske takmayla ilgili bir özgürlük getirebilirsiniz.”