Sağman, AA Tahlil’in, Afrika Günü için hazırladığı Afrika Evrakı kapsamında Türkiye-Afrika bağlantılarını kıymetlendirdi.
Soru: Afrika’yı yeteri kadar tanıyor muyuz? Afrika’ya dair bildiklerimizin ne kadarı gerçek?
Sağman: Biz Afrika’yı Kuzey Afrika ile hudutlu tutuyoruz ve Sahra Altı Afrika’yı yeteri kadar tanımıyoruz. Çoklukla Güney Afrika’yı biliyoruz. Afrika konusunda birtakım yanlış imajlar var. Afrika’yı yalnızca tek ülke olarak görenler bile var. Halbuki Afrika, 54 ülkesi ve 1,2 milyar nüfusa ve inanılmaz potansiyellere sahip bir kıta. Fakirlik var, çatışmalar var, istikrarsızlıklar var ama bunlar dünyanın neresinde yok ki? Bugün Ukrayna’da savaş var. Afrika’yı yalnızca bu olumsuz özellikler ile kısıtlamak gerçek değil. Afrika inanılmaz bir potansiyele sahip. Hem insan gücü açısından (nüfus olarak) hem de ekilebilir tarım alanları açısından inanılmaz bir potansiyel var Afrika’da. Doğal kaynaklarından bahsetmiyorum bile. ‘Afrika geleceğin kıtası’ deniliyor lakin Afrika günümüzün de kıtası. Lakin ne yazık ki Afrika, tarihi gerçekler ve geçmişinden kaynaklanan birtakım kahırlar ile boğuşan bir kıta olarak anılıyor.
Soru: Türkiye-Afrika ilgilerinin çok uzun bir geçmişi var. Türkiye’nin Afrika’da 2012 yılında yalnızca 12 büyükelçiliği varken günümüzde 43 büyükelçiliği bulunuyor. Bu 10 yılda Türkiye-Afrika münasebetleri nasıl gelişti?
Sağman: Türkiye, Afrika ile tarihi olarak uzun bir ilgiler geçmişine sahip ama diplomatik açıdan bakıldığında 2012’den bu yana inanılmaz bir ivmelenme kelam konusu. Şu an Türkiye’nin Afrika’da 43 büyükelçiliği var. Yakın vakitte bu sayı 44’e yükselecek. Lakin tek taraflı düşünmemek lazım. Afrika da Türkiye’ye birebir teveccühü gösteriyor. Şu an Afrika kıtasından 37 ülkenin Türkiye’de büyükelçiliği var. Bu sayı yakın vakitte 38’e yükselecek; Togo’da da büyükelçilik açılacak. Alışılmış bu gelişmeleri yalnızca diplomatik temsilcilikler olarak düşünmemek lazım. TİKA, Maarif Vakfı, Kızılay, Anadolu Ajansı, Türk Hava Yolları üzere birçok kurum ve kuruluşuyla Türkiye Afrika kıtasında bulunuyor. Türkiye kalbiyle Afrika kıtasında. Türkiye küme olarak hareket ediyor. Büyükelçiliklerimiz açılıyor, akabinde müşavirliklerimiz, askeri ve ticari ataşeliklerimiz, sonrasında Türk Hava Yolları uçuşları, Maarif Vakfı okulları, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) bursları peşi sıra geliyor. Dünden bugüne Afrika’dan 14 bin öğrenciye burs sağlamış durumdayız. Özel daldan bahsetmiyorum bile.
Soru: Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasında hangi stratejik iş birlikleri mevcut?
Sağman: Malumunuz; Afrika Birliği, Türkiye’yi stratejik ortak ilan etti. Türkiye, ikili iş birliklerinin yanı sıra Afrika ülkeleriyle önemli bir kurumsal iş birliğini de sahip. Yakın vakit evvel Afrika İştirak Tepesi’ni gerçekleştirdik. Pandemi koşullarına karşın çok önemli bir iştirak oldu. 16 hükümet ve devlet lideri geldi. 100 bakan, 25 dışişleri bakanı geldi. Doruğa Afrika ülkelerinden harikulade bir ilgi vardı. Bu da kurumsal bağlantılarımızı ve stratejik ortaklığımızı daha da besbelli hale getirdi. Bu tepede birtakım hareket planları ve dokümanlar kabul edildi. 2026’ya kadar neler yapacağımızın ajandasını oluşturduk. Afrika ülkeleriyle her alanda stratejik iştiraklerimiz var. Hem ikili devlet seviyesinde hem de Afrika Birliği bağlamında bu paydaşlıklar ve iş birlikleri devam ediyor.
Soru: Türkiye ve Afrika kıtası ortasındaki stratejik iş birliklerine baktığımızda aşikâr alanlar ve ülkelerin öne çıktığı söylenebilir mi?
Sağman: Birkaç yıl evvel olsa idi bunu doğrulayabilirdim. Alışılmış ki bölgelere ve ülke gereksinimlerine nazaran iş birlikleri değişiyor. Türkiye, Afrikalı ortaklarının neye gereksinimi varsa, ona nazaran o yerde alaka ve iştirakleri yürütüyor. İnanın Türkiye şu an Afrika’daki bütün ülkelerle iş birliği yapıyor. Türkiye kazan-kazan bağı bağlamında Afrika kaynaklarının Afrikalıların faydasına kullanılması gerektiğini düşünüyor ve bu tarafta iş birlikleri ve iştirakler gerçekleştiriyor.
Soru: Afrika’da yalnızca Türkiye yok. Türkiye’yi öbür aktörlerden ayıran özellikler nelerdir?
Sağman: Türkiye’nin Afrika ile inanın çok özel bir paydaşlık modeli var. Zira Türkiye ikili münasebetlerde eşitlik, karşılıklı hürmet, şeffaflık ve samimiyet üzere özellikleri öne çıkarıyor. Bunu da Afrikalı çok âlâ görüyor. Bunun da karşılığını çok uygun alıyoruz. Birtakım ülkeler Türkiye’ye “Afrika ile alakalarda bâtın gündeminiz nedir?” diye sorular soruyor. İnanın kapalı gündem diye bir şey yok. Büsbütün paydaşlık. Birlikte çalışarak birlikte büyüyor ve yükseliyoruz. Türkiye hiçbir vakit Afrika ülkelerinin iç işlerine karışmıyor. Her vakit halkların yanında yer alıyor. Biliyorsunuz Afrika’da birtakım ülkelerde darbeler oluyor ve yaptırımlar uygulanıyor. Türkiye bu noktada da ülkelerin iç işlerine müdahale etmeden, karışmadan, halkların yanında durmaya çalışıyor. Türkiye, Afrika ülkeleri ile kazan-kazan bağlantısı içerisinde çok başarılı bir iştirak yürütüyor.
Soru: Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasındaki münasebetler hangi taraflarıyla bir “kazan-kazan bağlantı modelini” ortaya koyuyor?
Sağman: Türkiye’nin Afrika ülkelerinde önemli kalkınma yardımları var. Son 14 yılda 2,2 milyar dolar civarında bir kalkınma yardımı yapıldı ama bunun yanında Türkiye ile Afrika ülkeleri ortasında çok önemli bir ticaret hacmi var. Bu ticaret hacminden hem Türkiye hem Afrika ülkeleri kazanıyor. Geçen yıl 25,4 milyar dolarlık bir ticaret hacmine ulaşıldı. Gayemiz 50 milyar dolar. Ayrıyeten Afrika ülkelerinde yüklenici olarak çalışan Türk firmaları var. Halihazırda Afrika kıtasında 1700’e yakın projede Türk firmaları yer alıyor. Medyada -ne yazık ki- Afrika ile bağlantılarda Türkiye’nin daima veren el olduğu üzere bir algı kelam konusu. Bilhassa yalnızca Türkiye’nin yardım faaliyetleri ön plana çıkarılıyor. Gerçek, Türkiye insani yardımlar noktasında Afrika kıtasında çok önemli işler yapıyor fakat Türkiye-Afrika ilgileri yalnızca yardım faaliyetlerinden ibaret değil. Türkiye-Afrika ilgilerinin birçok boyutu var. Bu bağ ağı içerisinde o denli bir potansiyel var ki orada herkes kazanıyor. Son devirde yaşanan gelişmeler sonucunda önemli bir besin krizi gündeme geldi. Bu besin krizinin de tahlili inanın Afrika.
Soru: Türkiye’nin Afrika’daki faaliyetleri milletlerarası topluluk tarafından nasıl görülüyor?
Sağman: İnanın herkes Türkiye’nin modelini çok merak ediyor. Batı’dan birçok ülke Afrika konusunda bizimle istişareler yapmak istiyor. Türkiye’nin Afrika’da neler yaptığını anlamak için görüşmeler yapılıyor. Bu yılın başında Fransa’nın Afrika’dan Sorumlu Genel Müdürü geldi Ankara’ya ve bir görüşme gerçekleştirdik. Portekiz ile istişareler gerçekleştirdik. Avrupa Birliği bu hususta istişareler yürütüyor. Türkiye’nin Afrika modeli önemli ilgi çekiyor. “Türkiye’nin Afrika’da ne işi var?” üzere sorularla da karşılaşıyoruz fakat artık Türkiye’nin dünya çapında çok güçlü bir aktör olduğunu anladılar. Olağan ki Afrika’dayız zira Afrika bizi istiyor, biz de Afrika’yı istiyoruz.
Soru: Türkiye’nin modeli başarılı bulunuyor mu?
Sağman: Muhakkak. Şöyle düşünün; kıta dışından Afrika’ya en çok giden önderlerin başında Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan geliyor. Keza Dışişleri Bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu da en çok Afrikalı mevkidaşını kabul eden dışişleri bakanları ortasında yer alıyor. 2021 yılında, salgının ağır olduğu bir devirde, Afrika’dan 38 heyet ağırladık. Daima bir hareketlilik var. Afrika ülkeleri gelmeyi dilek ediyor, biz de gitmeyi istek ediyoruz. 2022 yılının şubat ayında tekrar Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Senegal ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti’ne ziyaretleri oldu. Bu ziyaretler ikili bağlantıların gelişmesine büyük katkı sağlıyor. Son olarak şunu söz edeyim; biliyorsunuz birincisi geçen yıl, ikincisi ise bu yılın mart ayında Antalya Diplomasi Forumu düzenlendi. Her iki yılda da Antalya Diplomasi Forumuna en kalabalık heyetler Afrika’dan geldi. Bu muvaffakiyet değil de nedir?