Ülkenin en çarpıcı yerlerinden birine sahip bir kent Mardin. Bu kente, onun çarpıcı hoşluğuna, barındırdığı güce hayran olanlardan biri de Döne Otyam.
2010’da Mardin’de gerçekleştirdiği birinci Bienal’den sonra da bütün zorluklarına ve ortada gecikmelerine karşın burası kurulan müzeleri, galerileri, sanat ve kültür atölyeleri ile adeta bir sanat kenti haline geldi. Pandeminin de ortaya girmesi sonucu Bienalin 5. edisyonu lakin bu yıl yapılıyor. İstanbul’dan gelen kümeler ve yurtdışından da katılan sanatkarların eşliğinde 20 Haziran’a kadar sürecek bienalin açılışı 20 Mayıs akşamı yapıldı. Yöneticiliğini Döne Otyam ve Hakan Irmak’ın Mardin Sinema Derneği konut sahipliğinde yaptığı Memleketler arası 5. Mardin Bienali’nin teması “Çimenin Vaadi”; küratörü Adwait Singh, Hintli, Yeni Delhi’de yaşayan bir filozof, müellif. Sanatkarlarını daha çok kendi milletinden, coğrafyasından seçmiş. Bienale katılan 25 ülkeden 39 sanatkarın 10’u Hintli.
YERLER ÇARPICI
İki gün kaldığımız Mardin’de çılgın çöl rüzgârının esintisine karşın bütün yerleri gezdik, sanatkarların işlerini gördük. Mardin’e hayran olan, tesirinde kalanlardan biriyim kaçıncı kere geliyorum, tekrar de görmediğim yerler varmış. Bu sefer işlerin sergilendiği yeni yerlere sanatkarların işleri kadar hayran olduğumu itiraf etmeliyim! Bilhassa kalenin çabucak altındaki Gül Mahallesi’nde 19. yüzyıldan kalma Develi Han, sanırım küratör Adwait Singh’i de çok etkilemiş ki en çarpıcı işleri buraya yerleştirmiş. Bütün işlerini çok sevdiğim Server Demirtaş’ın hareketli heykeli, iskemlede oturan yaşlı bir bayan. Heykelin ismi Çığlık. Zira yaşlı bayan, beklentisi gerçekleşmedikçe ortada bir gözlerini ve ağzını açıyor, ellerini ve dizlerini kasıyor ve isyanını iç yakan bir çığlıkla lisana getiriyor!
VEFATINDAN SONRA
Develi Han’ın bir öteki çarpıcı işi, bu yıl kaybettiğimiz ve kaybından evvel İstanbul Modern’de retrospektif standını izlediğimiz Selma Gürbüz’ün son işleri. Sergilenen maskelerin birçoklarını Mardin’de bir marangozla yapan sanatçı, maskelere saç ve kirpik eklemiş. Hepsi birer veda güya?
SAÇLARDAN OLUŞAN İŞ
Bahsettiğim bu işlerin ortasında, pek çok konuğu etkileyen ve birinciliği verdiğim iş, Memleketler arası Tasarım Vakfı Galerisi’nde sergilenen Fatoş İrwen’in Diyarbakır Cezaevi’nde geçirdiği üç yıl boyunca topladığı bayan saçlarından oluşan işi. Gülle-ler isimli eser, bayan tutukluların saçlarından dokunan iplerle kurulan bir güvenlik ağını oluşturuyor. Bu eser baskıya karşı bayan vücudunu kullanmayı anlatan kolektif bir çalışma oluyor.
Size 39 sanatkarın işini ve yerlerin tümünü tek tek anlatmaya yerim yok. Gidip görmek gerek. Tekrar de ruhunu anlatmaya çalışıyorum. Küratör Adwait Singh ile pandeminin başladığı günlerde İstanbul’da tanışmış, bu genç filozofun nasıl bir tema etrafında çalışacağını dinlemiştik. Singh’in, Mardin’de de anlattığı tema, Çimenin Vaadi, tek bir cümleyle özetlenebilecek üzere değil, fakat toplumsal medya bunu mecburî kılınca denenmiş. Bienal “küresel mülksüzleşme, kapitalizmin yayılması, fakat sona gelmesi üzerine mahallî egemenlikler ve yaratıcı dayanışmalar üzerine yeni bir sistem ihtimali” ile ilgileniyor. Singh “Çimenin tabiatı, uygunlaştırıcı olduğuna inandığım anarşikliği, yeryüzünün yaralarının yeşil bir örtüyle sarılma ihtimalini düşündürecek” diyor.
BELEDİYENİN MUTFAK AKTİFLİĞİ
GÜLSÜN’ÜN KUMAŞLARI
Bu bienalin çarpıcı yerlerinden biri de Alman Karargâhı. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlılarla ittifak yapan Almanlar ve daha sonra da Mustafa Kemal Atatürk tarafından karargâh olarak kullanılan binanın hoşluğu ve Mezopotamya Ovası’na hâkimiyeti de büyüleyici. Bienalin açılışı da burada yapıldı. Bence yerdeki en çarpıcı iş, Gülsün Karamustafa’nın iki dokumacılık kolajı. Sanatkarın Güneydoğu kentlerindeki pazarlardan topladığı rengârenk kumaşlarla yaptığı kolajlar, kırsaldan büyük kentlere göçü ve metropol, göçmen kültürler ortasındaki çatışmadan doğan melez kültürün gelişimini gösteriyor.