Kökenleri Viking, tarihleri enteresan
Vakanüvis
Günlerdir Finlandiya ve İsveç’e dair haber bombardımanı altındayız.
Bu medyatik bombardımanın en büyük sebebi ise sözkonusu iki ülkenin NATO’ya giriş vizesinin Türkiye’nin elinde olması elbette.
Şimdiki bilgiler çabucak hepimizin malumu. O halde biraz da maziye bakalım, hassaten de İsveç’in mazisine.
Vikingler az daha Müslüman olacaktı
Onbir milyonluk nüfusu olan İsveç’in başşehri Stokholm ile büyük kentleri Göteborg ve Malmö’ye futbol maçları ve Eurovision yarışlarından aşinayız. İsveç; İskandinav Yarımadası’nda etrafını saran başka ülkeler Norveç, Finlandiya ve Danimarka üzere aslında bir Viking ülkesi. Biraz Rus, biraz Germen karışımından oluşan kuzey ülkeleri insanları ortasında, bugünkü İsveçlilerin ataları olan topluluklar, 8’inci yüzyıldan itibaren bariz bir biçimde tarih sahnesinde yer almışlardı.
İskandinav mitolojisine bağlı, hasebiyle da putperest bir topluluk olan Vikingler, kuzeyden, Rusya tarafından kopup gelen halklarla birlikte bugünkü Norveç, Finlandiya, Danimarka ve İsveç coğrafyasında tutunmuşlardı. Bu periyodun İsveç hükümdarlarından birisi olan Oleg, kendisine ve halkına yeni bir din seçmek istediğinde Roma Katolikliği, Rum Ortodoksluğu, Yahudilik ve İslam’ın ortasından birini seçmek için dört dinin temsilcisini yanına çağırmıştı. Muhataplarına sırasıyla “Devam et, tartış. Beni dönüştür.” diyen Oleg, İslamiyet’i anlatan temsilciyi can kulağıyla dinlemişti.
Kral, tam İslam’da karar kılmak üzereydi ki, içkiyi bırakması gerektiğini öğrenince Müslüman temsilciye “Tamam, çık” demiş ve Rum Ortodoks Hristiyanlığı seçmişti. Oleg ayrıyeten, pagan devirden kalan kimi adetlerini sürdürmek konusunda da “pazarlık etmiş”, Ortodoks temsilci de bu isteği kabul etmişti.
Böylelikle Vikingler, Ortodoks Hıristiyanlığın kurallarını 8’inci yüzyıldan 12’nci yüzyıla kadar tedrici bir biçimde benimsemişlerdi. İsveç, ilerleyen yıllarda Hıristiyanlık’ta tutucu bir tavır sergilemişti. O denli ki, orta çağda çıkartılan kimi kanunlarla öbür ilahlara tapmak yasaklanmış, bu yasak 19’uncu yüzyıla kadar devam etmişti.
Ayasofya Camii’nde İsveçlilerin yazıtları vardı
Kuzeyden, aşağıya ve doğuya yanlışsız seferler yapan Vikingler, biraz yağmacı, biraz paralı asker, biraz da tüccardı. Bu topluluk; batıya, güneye ve güney doğuya hakikat seferler düzenliyorlardı. İngiltere, Hollanda, Almanya, İspanya, Bizans (İstanbul) ve hattaBağdat Vikinglerin rotasındaydı. Sık sık İstanbul’a yönelik seferler düzenleyen Vikinglerin bu taarruzlarından bunalan Bizans imparatorları, sonunda bu saldırgan kavimle muahede yoluna gitmişlerdi.
Muahededen sonra Vikingler Bizans için savaşan paralı askerler olmuşlar, ayrıyeten imparatorların yakın korumalığını üstlenmişlerdi. Vikinglerden oluşan Vareng Muhafızları; İstanbul günlerinin bir anısı olarak Ayasofya’ya eski periyot İskandinav alfabesi olan “runik” karakterlerle yazılmış iki yazıt koymuşlardı. Bu yazıtların, İstanbul’un fethinden sonra mescide çevrilen Ayasofya’daki Bizans fresklerine yapıldığı üzere sıvayla kapatıldığı varsayım ediliyor.
İsveç, Dublin ve Viking York’ta para ünitesi dinardı
Vikingler daha sonraki asırlarda yağmacılıklarının yanı sıra ticaretle de ilgilenmişler, bilhassa de Abbasiler bölümünde Arap bölgesinde varlık göstererek Müslümanlarla temasa geçmişlerdi. Harun el-Reşid’in devrinde iki topluluk ortasındaki ekonomik etkileşim düzgünce artmıştı. O kadar ki, bugünkü İsveç bölgesi, İrlanda Dublin ve İngiltere York’ta (Viking York) Abbasilerin dirhemi kullanılmaktaydı. İslamiyet’in batıda ilerlediği asılarda İspanya (Endülüs) coğrafyasına da akınlar düzenleyen Vikingler, sultanların direnciyle karşılaşınca geri adım atmışlardı.
Milyonlarca Katolik İsveçliler tarafından öldürüldü
Avrupa devletleri, 15’inci yüzyılda kanlı bir mezhep savaşına girişmişlerdi. Tarihe “30 Yıl Savaşları” diye geçen çatışmalarda kimi tarihçilere nazaran 4, kimi tarihçilere nazaran ise 10 milyon civarında insan hayatını kaybetmişti. İşte bu savaşlarda İsveç Hükümdarı II. Gustaf Adolf, kendisini Protestanlığın temsilcisi olarak kabul ettirebilmek için çok agresif bir siyaset izlemişti.Kutsal Roma Cermen birliklerine karşı amansız hücumlar düzenleyen Adolf, milyonlarca Katoliğin vefatına yol açmış, doğal olarak tekrar milyonlarca Protestan da bu savaşlarda hayatını kaybetmişti.
Bu saldırgan tavrın sonucunda İsveç, 17’nci yüzyılın ortalarında Avrupa’da yüzölçümü bakımından Rusya ve İspanya’nın akabinde üçüncü büyük ülke pozisyonuna gelmişti. Lakin 1709’da gerçekleşen Poltava Muharebesi’nde Ruslar karşısında ağır bir hezimet alan İsveç, süreç içerisinde giderek küçülmüş ve bugünkü sonlarına gerilemişti. Örneğin bugünkü Finlandiya, uzun asırlar İsveç’in bir kesimiydi, sonra Rusların eline geçmiş, bilahare de Finlandiya ortaya çıkmıştı. Birebir formda daha evvel İsveç’e ilişkin olan Norveç bölgesi de böylesi bir süreçten geçmişti.
“Çakma Tarafsız” İsveç
İsveç’in son yüz yılda öne çıkan bir özelliği de “tarafsız” oluşu. Lakin bu tarafsızlık hem Birinci hem de İkinci Dünya Savaşları sırasında sık sık ihlal edilmişti. Bilhassa II. Dünya Savaşı sırasında iki bloğa da bağlı olmadığını deklare eden İsveç, buna karşın savaş müddetince Nazilere çelik ve makine satmıştı.
Savaşın bitimine yanlışsız bu sefer galiplerden yana tavır sergileyen İsveç, o yıllardan itibaren kendisini “dünyanın en barışçıl ülkesi” üzere pazarlamayı hedefleyen PR çalışmaları yürüttü. Batı entelijansiyası üzerinde büyük tesiri olan, kuruluş ve kişi fonlamalarıyla bu tesirini kalıcı hale getiren İsveç, “yatırımlarının” karşılığı ziyadesiyle almakta. Son olarak the Economist Intelligence Unit, İsveç’in 167 ülke içinde “en demokratik ülke” olduğunu ilan etmişti.
– Jan Keulen, “Vikingler ve Abbasiler: “Ayrı fakat Birbirine Bağlı Dünyalar”, middleeasteye.net, 8 Haziran 2015
– Cem Nizamoğlu, Sairah Yassir, “İki Medeniyetin Kıssası: Viking ve Müslüman Medeniyeti”, muslimheritage.com, 16 Şubat 2016