Mehmet KAYA
Türkiye, son dönemde hızlanmakla birlikte, 1986’dan bu yana önemli bir kısmı işletme dönemini tamamlamış, yeniden uzatma almış 263 kamu-özel ortaklığı projesinde 86,4 milyar dolarlık proje uyguladı. Hemen hemen tamamı 2000’li yıllarda başlatılan projelerden oluşan savunma sanayiinde yürütülen proje sayısı ise geçen yaklaşık 20 yılda sayısı 793’e, tutarı da 60 milyar dolara ulaştı. Devam eden proje hazırlıklarını devreye alınmasıyla yakın zamanda yürütülmeye başlanacak projelerin toplam tutarının 75 milyar dolara ulaşacağı bildirildi. Böylece, savunma sanayii Türkiye’nin en büyük kamu merkezli yatırım alanlarından biri haline gelecek.
Savunma ve havacılık sanayiine yönelik olarak SASAD’ın sektör firmalarından derlediği verilere dayalı temel büyüklükler açıklandı. SASAD, sektörün çeşitli kriterlere göre alt kırılımlarını da içeren performans raporunu daha sonra yayınlayacak.
Salgın dönemindeki düşüş telafi edildi
Buna göre, 2021 yılında ciro salgın dönemdeki düşüşü telafi ederek yüzde 14,72 artışla 10 milyar 159 milyon dolara ulaştı. Bunda bir önceki yıla göre 42,32 artarak 3 milyar 224,8 milyon dolara çıkan ihracat önemli bir rol oynadı. İthalat ise yüzde 4,58 azalarak, 2 milyar 62 milyon dolar olarak gerçekleşti. Sektör sürekliliği açısından önemli olan yeni siparişlerde de iyileşme yaşandı. 2021 yılında alınan yeni siparişler, bir önceki yıla göre yüzde 38,39 oranında artarak 8 milyar 575 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Sektörde çalışan kişi sayısında ise yüzde 2,46 oranında düşüş gerçekleşti. Sektördeki toplam istihdam 75 bin 660 kişi olarak belirlendi. Uzun süredir sektörel olarak en fazla Ar-Ge harcaması bu sektörde gerçekleştiriliyor. 2021 yılında Ar-Ge harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 32,14 oranında artarak 1 milyar 639 milyon dolara çıktı. Savunma sanayiinde son yıllarda alınan yeni siparişler ve ihracattaki yükselme sektörel sürdürülebilirlik açısından önemli görülüyor. Savunma ve havacılığın genel olarak kamu alımları siparişlerine dayalı bir sektör olması nedeniyle ülkeler genellikle savunma sanayilerini, şirketlerin sivil alanlara da üretim yapması, ihracat ve düzenli kamu siparişleriyle koruyor. Türkiye’de de özellikle lider ve ana yüklenici konumundaki büyük şirketler sivil teknoloji alanında bir dizi yatırım yapmıştı. Son yıllarda ise ihracat büyümeyi sağladı.
Kritik teknoloji için proje üretildi
Savunma ve havacılık sanayiinde son açıklanan verilerle ortaya çıkan proje stoku da dikkat çekiyor. Genel kamu yatırımları içinde geçmişte büyük yer tutmayan savunma ve havacılıkta, Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyonunun yerli sanayi ile gerçekleştirilmesi yönündeki yaklaşımla, çok sayıda kritik teknoloji ve üretim için proje üretildi. Hemen hemen tamamı kamu tarafından finanse edilen geliştirme ve üretim projelerinden oluşan stok 800’e yaklaştı. Projelerin tutarı ise 64,8 milyar dolar olarak belirlendi ancak yakın zamanda sözleşmelere bağlanması beklenen oldukça ilerlemiş projelerin dahil olmasıyla 75 milyar dolara kadar çıkacak.