Ekonomist Mahfi Eğilmez, bugün kendi sitesinde yayınladığı yazıda, piyasadaki fiyat artışlarını kıymetlendirdi. “Gelelim Satıcıların Niye Fiyatları Artırdığına” başlıklı yazısında Eğilmez, fiyat artışlarındaki sebepleri bir kaç başlıkta ele aldı.
Eğilmez yazısında, “Piyasada ortaya çıkan bu ek talep, fiyatların ve hasebiyle enflasyonun yükselmesine katkı yapıyor (stoklama tesiri.) Bu davranışların sorumlusu iktisat siyasetinin yanlışlığı kadar bunu fırsata çevirmeye çalışan satıcılardır” değerlendirmesine yer verdi.
‘SORUMLULUK SATICIYLA BİRLİKTE İKTİSAT SİYASETİNİN YARATTIĞI BELİRSİZLİK ORTAMINDA’
Mahfi Eğilmez’in “Satıcılar niye fiyat artırıyor?” başlıklı yazısı şu biçimde:
“Türkiye’de artan risklere paralel olarak kurlar ve hasebiyle enflasyon yükseliyor. Kurlardaki yükseliş, üretim açısından doğal gaz üzere girdilerden hammaddelere, mamul hususlardan makine teçhizat üzere araçlara kadar ithal girdilere kıymetli ölçüde bağımlı olan Türkiye’de üretim maliyetlerini artırıyor. Kur artışı bir yandan da akaryakıt, mazot, yedek modül üzere fiyatlarını ve dövizle tanımlanmış yol, köprü geçişi üzere fiyatlarını artırdığı için malın pazara ulaştırılması maliyetlerini de yükseltiyor. Bu maliyet artışları ister istemez satıcıların fiyatlarının ve münasebetiyle enflasyonun yükselmesiyle sonuçlanıyor (risk artışına dayalı kur kaynaklı maliyet artışı tesiri.) Türkiye’nin risklerindeki artışın sorumluluğu yanlış iktisat siyaseti uygulayan yönetimdedir.
Daima yükselen enflasyon, satın alma gücünü korumak isteyen tüketicileri olduğu kadar satıcıları da bir yandan artan talebi karşılayabilmek, bir yandan da alış maliyetlerine gelecek artışlardan korunmak için mal alıp stoklamaya yöneltiyor ve bu halde piyasada ek talep yaratıyorlar. Piyasada ortaya çıkan bu ek talep, fiyatların ve münasebetiyle enflasyonun yükselmesine katkı yapıyor (stoklama tesiri.) Bu davranışların sorumlusu iktisat siyasetinin yanlışlığı kadar bunu fırsata çevirmeye çalışan satıcılardır.
Belirsizliğin yarattığı ortamda muhtemel fiyat artışlarından korunmak isteyen tüketici ve satıcıların yarattığı çok talep nedeniyle mevcut arzın talebi karşılayamaması fiyatların yükselmesine ve bu durumun devam etmesi de enflasyonun süreklilik kazanmasına yol açıyor. (arzdan süratli artan talebin fiyat artırıcı tesiri.) Bunda da kusur satıcıdan çok uygulanan yanlış iktisat politikasındadır.
Satıcı, süreklilik kazanan enflasyon ortamında imalatçıdan 25 liraya satın alıp 30 liraya sattığı malın yerine yenisini 25 liraya alamayacağını gördüğünde satış fiyatını 40 liraya yükselterek kendisine kâr edebileceği bir garanti aralığı yaratmaya çalışıyor, bu da fiyatların daha da yükselmesine neden oluyor (zarardan kaçma uğraşının piyasa bozucu tesiri.) Burada sorumluluk satıcıyla birlikte yanlış iktisat siyasetinin yarattığı belirsizlik ortamıdır.
Bu türlü periyotlarda fırsatçılık yaygınlaşmaya başlıyor ve birtakım satıcılar enflasyon kalkanının ardına saklanarak ‘ne fiyat istesek satılıyor’ niyetiyle fiyatları tekrar artırıyor. Bu davranışın sonucunda enflasyon daha da hızlanıyor (karaborsa tesiri.) Bu davranıştan kaynaklanan fiyat artışının sorumlusu bu biçimde davranan satıcılardır.
Kurlarda görülen oynaklıklar bankaların ve döviz ofislerinin döviz alış satış marjını, karı garantileyecek biçimde farklı belirlemesine yol açıyor, bu da piyasadaki meçhullüğü ve döviz kuru oynaklığını artırıyor (alış satış kur farkı tesiri.) Bu farklılığın piyasada yarattığı belirsizliğin sorumlusu kısmen bankalar ve döviz büfeleri, kısmen de uygulanan yanlış iktisat siyasetidir.
Her şeyden evvel ülke risklerinin yükselmesinin asıl sorumlusu satıcılar ya da tüketiciler değil, bu risklerin doğmasına yol açan ya da doğuşunu önleyemeyen ve oluşan riskleri ortadan kaldıramayan idaredir. Hasebiyle idarenin neden olduğu riskler sonucunda satıcı ve tüketicilerin çeşitli tesirler altında kalarak kendilerini ve/veya şirketlerini müdafaaya yönelik davranışlarının kur artışına ve enflasyona neden olması onların sorumluluğu olarak bedellendirilemez. Bu tespitin hududu karaborsa yaratacak ve/veya stoklama ile sonuçlanacak davranışlara yol açmaktır. Bu cins davranışlara giren satıcı da sorumlu olur.
Gerek arz (maliyet) gerekse talep istikametinden gelen enflasyonist baskılardan kurtulabilmenin yolu idarenin, günü kurtaracak tahlillere başvurmasından değil, riskleri azaltarak beklentileri düzeltmeye çalışmasından geçiyor. Riskler azalırsa kur düşer, enflasyon geriler, olumsuz beklentiler tek tek ortadan kalkmaya başlar, piyasa da olağan istikrarına döner.”
KAYNAK