SACİDE DEMİR
İktisat idaresinin aldığı yanlışlı kararlar TL’de paha kaybını tarihi doruklara çıkarmaya devam ediyor. Hükümetin 2021’in sonunda devreye aldığı Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sisteminin Hazine’ye ve Merkez Bankası’na olan yükü artıyor. KKM’nin yükü arttıkça halkın ödeyeceği vergi ölçüsü da yükseliyor.
Karar Gazetesi’ne konuşan Finans uzmanı İris Cibre, vergisini ödeyen lakin KKM’ye katılamayan halkın vergisinden, parası olana ödeme yapıldığını vurgulayarak ‘’1 milyon TL gelirle KKM’ye giren biri Aralık’tan itibaren üç ayda yüzde 27 getiri sağladı. Ancak hiç parası olmayan çalışan biri o getiriyi sağlayamıyor. Bu getirinin ödemesi Merkez Bankası ve Hazine tarafından halkın vergileriyle sermayedara yapılıyor. Hasebiyle vergisini ödeyen ancak KKM’ye katılmayan halkın vergisinden parası olana ödeme yapılıyor. Halkın vergisiyle KKM’ye girenin kur farkı ödeniyor ve sermayedar fonlanmış oluyor. Bu da gelir dağılımında önemli bir bozulmaya neden oluyor’’ sözlerini kullandı.
‘LİRALAŞMA YOK DOLARİZASYON VAR’
Kur Muhafazalı Mevduat sisteminin söylendiği üzere liraşlaşma yaratmadığını aktaran İris Cibre ‘’KKM gelir dağılımını önemli manada bozan bir enstrümandır. Bunun ismine liralaşma deniyor ama asla liralaşma değildir. KKM dolara endeksli bir enstrümandır. Tam manasıyla dolarizasyondur. Zira dolar getiri elde etmek isteyenler KKM’ye iştirak sağlıyor. Kimse yüzde 17 faiz almak için KKM’ye girmez. Sisteme dahil olan kişi doların yükselmesini ister. Bu yüzden dolarizasyon Merkez’in açıkladığı üzere yüzde 55 değil yüzde 70’tir’’ diye konuştu.
‘BU HAFTAKİ KURA NAZARAN KKM’NİN MALİYETİ 59 MİLYAR TL’
Aralık ayında KKM’ye giriş kurunun 11.67 olduğunu vurgulayan İris Cibre, ‘’13 Mayıs haftası BDDK bültenine nazaran giriş kuru 15.43. Giriş kuruna nazaran Merkez ve Hazine’nin yükü düşüyor ya da artıyor. Aralık ayından itibaren bütün bu girişler doğrultusunda bakıldığında KKM’ye ortalama giriş kuru 13.73’’ dedi. KKM’ye girişleri her hafta tuttuğunu belirten Cibre ‘’Benim tuttuğum datalara nazaran KKM’nin Hazine’ye ve Merkez Bankası’na toplam maliyeti 59.4 milyar TL. Bu fiyatın içinde ödenmiş olan 16.2 Milyar TL de var. Cuma günkü kura nazaran KKM’nin Aralık ayından beri Hazine’ye maliyeti ise 34.9 milyar TL’’ tabirlerini kullandı.
Bu sayıların kestirimi olduğunun altını çizen Cibre BDDK’nın bu dataların kırılımlarını açıklamadığını söyledi. Aralık ve Ocak’ta Hazine tarafından KKM’ye girişlerin daha fazla olduğunu aktaran İris Cibre ‘’Kurumlar vergisinden istisna edilmesinden sonra şirketler dolar satarak KKM’ye giriş sağladılar. Böylelikle Merkez Bankası tarafından girenlerin hissesi yükseldi. Ben ortalama yüzde 54 Merkez Bankası tarafından giriş sağlandığını yüzde 46 ise Hazine tarafından KKM’ye giriş sağlandığını hesapladım. Tabi bunlar takribi sayılar. Zira BDDK net kırılımları açıklamıyor. Kur yükseldikçe bu sayı artacak’’ tabirlerini kullandı.
‘KUR 20 TL’YE ÇIKARSA YÜK 185 MİLYAR TL OLACAK’
KKM’deki vadelere değinen İris Cibre ‘’Şunu belirtmek lazım insanların ne kadar vadede KKM’ye giriş yaptığını bilmiyoruz. Üç ay, altı ay yahut bir yıl olarak girenler var. Bu girişlerde bankaların verdiği bir faiz var yüzde 4.25 bir faiz var (üç aylık) yıllık olarak da 17. Bu hafta KKM’ye 29.8 milyarlık bir giriş olmuş. Bu ölçünün ne kadarı üç aylık ne kadarı altı aylık yahut bir yıllık bilmiyoruz. Münasebetiyle ben üç aylık bağlamış üzere hesapladım. Zira çoğunluk üç aylık bağlıyor. Yüzde 4.25 faizi düşmek gerek zira o faizi banka ödüyor. Birçok kişi hesaplarken o faizi düşmüyor. Bu TCMB’nin ve Hazine’nin yükünün yanlış hesaplanmasına neden oluyor. 27 Mayıs itibariyle kurun 20 TLye çıktığını varsayarsak KKM’nin Merkez ve Hazine’ye yükü evvelki ödemeler de dahil 185 milyar TL olur. Hazine’ye maliyeti 92.7 Merkeze maliyeti 92.1 milyar TL oluyor’’ dedi.
‘31.6 MİLYAR DOLAR REZERV EKSİK’
Merkez Bankası toplam rezervleri 13 Mayıs haftasında sert geriledi. Rezervler, bir evvelki haftaya nazaran 5 milyar 718 milyon dolar azalarak 101 milyar 941 milyon dolar oldu. Sık sık tartışmalara neden olan TCMB rezervlerine ait değerlendirmede bulunan Finans Uzmanı Cibre, 13 Mayıs haftasında analitik bilançodaki net rezervin swap hariç eksi 61.4 milyar dolar olduğunu vurguladı.
Analitik bilançoda olduğunun altını bilhassa çizmek gerek diyen İris Cibre ‘’17 Aralık 2021 tarihinde analitik bilançoda net rezerv swap hariç eksi 58 milyar dolar. O süreçten günümüze kadar Merkez Bankası’na 4.9 milyar dolarlık reeskont girişi olmuş. TCMB, BOTAŞ’a 16 milyar dolar direkt satış yapmış. Merkez Bankası tarafından KKM’ye de 29 milyar dolarlık giriş olmuş. İhracatçıların ihracat bedelleri yüzde 25’ten yüzde 40’a çıkarıldı. İki hafta öncesine kadar olan yüzde 25 ihracat bedeli üzerinden optimist kestirimle 10 milyar dolarlık kısmını ihracatçının TCMB’ye sattığı ölçü olduğunu düşünüyorum. Zira bu veriler açıklanmıyor’’ dedi.
Bunların kestirimi ve asgarî sayılar olduğunu Bu sayılardan daha fazlası da olabiliceğini söyleyen Cibre ‘’Tüm bunlar toplanıp çıkarıldığında 17 Aralık swap hariç net rezervden 13 Mayıs haftasında olması gereken swap hariç net rezerv eksi 29.8 milyar dolar ama gerçekleşen eksi 61.4 milyar dolar. Ortada 31.6 milyarlık bir fark var, bu rezerv eksik’’ diye konuştu.
TCMB PİYASAYA ÖRTÜLÜ MÜDAHALE EDİYOR
Merkez Bankası’nın olağan kurallarda piyasaya direkt müdahale ettiğini ve bunu açıkladığını söyeleyen Cibre, TCMB’nin bunu yapmadığını tabir etti. Merkez’in kamu bankaları aracılığıyla piyasaya örtülü olarak müdahale ettiğini varsayım ettiğini aktaran Cibre ‘’Zaten bu gün içinde dolar/TL kurundaki sert iniş çıkışlardan anlaşılıyor. 10-15 bazen de 20 kuruşa kadar çıkan sert dalgalanmalar oluyor’’ dedi.
BDDK’nın bankalara piyasada saat 10 ila 16 ortasında süreç yapın talimatını verdiğini hatırlatan Cibre ‘’Çünkü o saatlerde piyasalarda daha fazla likidite var. O saatler dışında likidite azalıyor. Likide azaldığı vakit daha küçük alımlar ve satımlar piyasaya çok daha büyük tesir ediyor. Benim varsayımıma nazaran Merkez Bankası likidite olmayan saatlerde kamu bankaları aracılığıyla piyasaya daha düşük ölçülerde satış yapıyor. 10-15 kuruşluk aşağı hareketin oluşmasını sağlıyor. Bu kalıcı olmuyor, birebir süratle tekrar yükseliş gerçekleşiyor. Mesela cuma günü 15.95’lerde satış yapıldı kur 15.78-80 kadar düştü. Ama kur ufak ufak geri döndü ve cuma günü tekrar dolar/TL 15.95’ten kapandı. Örtülü müdahalelerin işe yaramadığı artık anlaşılması gerekiyor. TCMB ya müdahale etmek için satış yapıyor ya da yüklü bir alıcı geliyor. O alıcıya likidite sağlamak için de yapıyor. İkisinden biri lakin sonuç değişmiyor rezervler eriyor. Rezervlerin erimesi de ülke iktisadını kırılgan hale getiriyor. İhracatçısı, ithalatçısı dönüp piyasadan dolarını almak zorunda zira bütün maliyetler kur bazlı’’ değerlendirmesini yaptı.
‘KISA VADEDE DIŞ BORÇ 180 MİLYAR DOLAR BRÜT REZERV 101 MİLYAR DOLAR’
Rezervler süratle erirken dış borcun ölçüsü da artıyor. Türkiye’nin dış borcunun brüt olarak 450 milyar dolar olduğunu anımsatan İris Cibre ‘’Sene sonuna kadar 180 kısa vadeli dış borcumuz var. Bizim brüt rezervimiz 101.9 milyar dolar. Kısa vadeli dış borç 180 milyar dolarken MB’nin elindeki toplam rezerv 101.9 milyar dolar. Merkez Bankası’nın rezerv biriktirmesi lazım ki şirketlerin borcunu ödemesi lazım’’ dedi.