Merkez Bankası ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı resmi bilgiler, ülkenin borç batağında boğulmak üzere olduğunu ortaya koydu. Merkez Bankası’nın raporuna nazaran mart ayı itibariyle vadesine 1 yıl yahut daha az kalan dış borç 181,4 milyar dolara yükselerek, rekor kırdı. Kısa vadeli dış borç stokunun yüzde 44,3’ü dolar, yüzde 25,9’u euro, yüzde 9,7’si TL ve yüzde 20,1’i öbür döviz cinslerinden oluştu.
İktisadın önündeki bir öteki mayın tarlası ise tekrar rekor üstüne rekor kıran iç borç düzeyi oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın nizamlı olarak yayınladığı bilgilere nazaran iç borçlara ödenecek faiz fiyatı nisan ayı itibariyle cumhuriyet tarihinde birinci kere ana parayı geçti. İç borç ana para fiyatı nisan ayında 1 trilyon 483 milyar liraya ulaşırken, borcun faizi 1 trilyon 743 milyar liraya yükseldi. Mayıs ayına gelindiğindeyse iç borcun ana parası 1 trilyon 504 milyar lira, faizi ise 2 trilyon 53 milyar lira (yaklaşık 128 milyar dolar) oldu. Geçen yıl mayıs ayında faiz yükü 653 milyar lirayken, ortadan geçen bir yılda 2 trilyon 53 milyar liraya yükseldi, yani bir yıllık fark 1 trilyon 400 milyar lirayı buldu.
Bir dipnot olarak, borçlanmada ekonomiyi tehdit eden yükselişi anlamak açısından, 10 yıl öncesinde yani 2012 yılında bu istikrar 388 milyar liraya karşılık 177 milyar lira seviyesindeydi.
BAKANLIK TEMMUZA KADAR 107 MİLYAR LİRA DAHA BORÇLANACAK
Üstelik Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan 29 Nisan tarihli bilgilendirme duyurusuna nazaran; mayıs-temmuz devrinde 107 milyar lira fiyatında daha iç borçlanmaya gidilecek.
Bakanlığın Mayıs-Temmuz 2022 devri iç borçlanma stratejisinde, mayısta 53 milyar liralık iç borç servisine karşılık 59 milyar liralık, haziranda 19,2 milyar liralık iç borç servisine karşılık 28 milyar liralık, temmuzda ise 10,8 milyar liralık iç borç servisine karşılık 20 milyar lira iç borçlanma yapılması öngörülüyor.
Mayıs ayındaki iç borçlanmanın 36,8 milyar lirasının piyasadan, 18,5 milyar lirasının direkt satışlardan, 3,7 milyar lirasının kamuya satışlardan; haziran iç borçlanmasının yaklaşık 22,4 milyar lirasının piyasadan, 5,6 milyar lirasının kamuya satışlardan; temmuz iç borçlanmasının 17,9 milyar lirasının piyasadan, 1,1 milyar lirasının direkt satışlardan, 1 milyar lirasının ise kamuya satışlardan oluşması bekleniyor.
MAYISTA 60,5 MİLYAR LİRA İÇ BORÇ ÖDEMESİ YAPILACAK
Borçlanmaya karşılık mayıs ayında 60,5 milyar liralık, haziranda 25,5 milyar liralık, temmuzda ise 17,9 milyar liralık ödeme yapılacak. Bu ödemelerin 21 milyar lirası dış borç servisinden oluşacak. İç borçlanmaların ortalama vadesi ise 53 ay.
İÇ BORÇ FAİZİ 1 YILDA NASIL 1 TRİLYON 400 MİLYAR LİRA ARTTI?
Yapılan hesaplamalara nazaran son bir yılda iç borcun faizi, anapara kadar yükselseydi yaklaşık 200 milyar liralık bir artış olacaktı. Lakin faiz yükü bir yılda 1 trilyon 400 milyar lira arttı, yani beklentinin 7 katı…
Hazine’nin ödeyeceği faizdeki inanılmaz artışa birinci olarak eski Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız dikkat çekti. Özyıldız, internet sitesinde Hazine’nin borç ödeme projeksiyonuna yer verdi. Akabinde da Dünya gazetesi muharriri Alaattin Aktaş, mevzuyu köşesinde işleyerek, oluşan tehlikeye işaret etti.
ÖZYILDIZ: BORCUN GSYH’YE ORANI YÜZDE 82
Hazine’nin bundan sonra hiç borç almasa dahi iç ve dış borç olarak 3,1 trilyon lira anapara ile 2,8 trilyon lira faiz ödeyeceğini hesaplayan Özyıldız “Toplam borç servisi 5,9 trilyon TL ediyor. Bu büyüklük, gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH)yüzde 82’sine karşılık geliyor. Gerçek borç yükü hesaplanırken anapara (stok) / GSYH oranı temel alınır. Faiz yükü yıllık olmadığı, yıllar itibariyle değişeceği için hesaba katılmaz. Ülke karşılaştırmaları gerçek borç yükü üzerinden yapılır” dedi.
Pekala iç borç daha düşük seviyede artarken, ana para faizi nasıl oldu da bu kadar tırmandı?
Ekonomistlere nazaran bu durumun temel nedeni, Merkez Bankası eliyle uygulanan siyasetler. Cumhurbaşkanı’nın talebi doğrultusunda Merkez Bankası’nın eylül ayından itibaren siyaset faizini kademeli olarak 5 puan indirmesiyle döviz kuru ve enflasyondaki artış suratı tetiklendi. Bu durumun iç borçların faiz yüküne tesiri ise şöyle oldu: Hazine, yurtiçi yatırımcılardan döviz ve altının yanısıra TL bazında değişken faizli ve dövize endeksli tahville borçlanınca iç borcun faiz yükü dağları aştı! Enflasyon yüzde 70’e ulaşınca Hazine’nin bankalara sattığı enflasyona (TÜFE) endeksli tahvillerin faiz yükü de ağırlaştıkça ağırlaştı. Bu tahvilleri ellerinde tutan bankalar da, bu sayede kârlarını neredeyse 3’e katladı. İç borcun, ulusal gelire oranıysa yüzde 45’lere ulaştı.
Üstelik bu sayılara, kur muhafazalı mevduatın (KKM) yükü dahil değil. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına nazaran KKM’nin yılın birinci çeyreğindeki maliyeti 16 milyar lirayı buldu. Yıl son maliyetinin ise yaklaşık 100 milyar lirayı bulacağı hesaplanıyor. Kelamın özü, bırakın iç ve dış borcun ana parasını, faizini dahi döndürmek gün geçtikçe daha da zorlaşıyor, iktisadın belini büküyor. (EKONOMİ SERVİSİ)