Sanata ve göçe bayan gözüyle bakmak lazım: Göçmen anılarla yer inşa eder

Bayan ve Demokrasi Derneği KADEM, literatüre katkı sağlamak ve mevcut bilgi birikimini ortaya çıkarmak ismine geçtiğimiz günlerde 8. Toplumsal Cinsiyet Adaleti Kongresi’ni düzenledi. KADEM Bayan Araştırmaları Mecmuası öncülüğünde gerçekleşen kongrenin teması, “Kadın ve Mekân”dı. Panelde, “Kadın ve Mekân” teması etrafında bayan kimliği ve bu kimliğin yerleştirildiği, yerelleştirildiği, ilişkin kılındığı yahut uzak bırakıldığı alan ve yerler masaya yatırıldı.

Panelin konuşmacıları ortasında Suriye savaşının kendisine yüklediği göçmen sıfatı ile yeni bir yerde var olmanın muvaffakiyetini gösteren Batool Altawel ve mimarlık mesleğinin bir yer tasarlamaktan öte bir mana yüklemek olduğuna inanan mimar Melek Zeynep Bulut da vardı. Altawel “Mekân ve Kimlik”, Bulut ise “Hiçbir Yerde, Her Yerde” başlığı ile “Kadın ve Mekân” temasını kendi tecrübeleri üzerinden paylaştılar.

Bireyler günlük hayat pratikleri sonucunda kendilerine bir dünya inşa ederler. Vakitle inşa ettikleri bu yerler onları kalıplaştırır. Öteki bir deyişle, beşerler kendi hareketleri sonucunda yerleri inşa ederler ve vakitle yerler onların aksiyonlarını etkilemeye başlar. Batool Altawel ve Melek Zeynep Bulut, kendi hareketleri ile kendi yerlerini inşa eden iki genç bayan olarak hemcinslerine ilham oluyor. Altawel, Suriyeli göçmen bir bayan olarak yeni tanıştığı bir coğrafyada kendisine toplumsal yer inşa etmenin; Bulut ise bir mimar olarak manası olan yerler oluşturmanın gayretini veriyor.

Batool Altawel

GÖÇMEN BAYANLAR KENDİ YERLERİNİ YARATMALI

“Bir göçmen olarak büyüdüğüm için kimlik konusunda ve insanların kendilerini farklı yerde nasıl algıladıkları hakkında farklı fikirlerim vardı. Doğal alanınızdan, mekânınızdan ve evinizden uzaklaştırılmanın, kültürünüzden yahut kimliğinizden koparılmak manasına gelmediğini biliyordum” diyen Altawel, Suriye savaşı nedeniyle Türkiye’ye göç etmek durumunda kalan bir ailenin kızı olarak yaklaşık on yıldır Türkiye’de yaşıyor.

Göçmenlerin toplumda yahut literatürde sadece büyük bir topluluk olarak görüldüğünü söyleyen Altawel, “Bir göçmen olarak senin yüzün, senin karakteristik özelliklerin ve seni oburlar insanlardan ayıran her şey bulanıklaşmaya başlar. UNICEF raporlarındaki bir numaraya dönüşür ve bir birey olarak koca göçmen terminolojisinin içinde kaybolup gidersin” diyor.

Genel kanıya nazaran “Suriyeli göçmen kadın” teriminin ekseriyetle pasif, muhtaç ve ezilen bayanlardan müteşekkil muhakkak bir toplumsal kategoriyi temsil eden kültürel bir mana tabir eder. Lakin Altawel, bu kültürel tabirin göçmen bayanların çeşitliliğini göz arkası edildiğini söylüyor.

GÖÇ YOLUNDA MADDİ KAYIPLAR

Suriye savaşının akabinde doğduğu toprakları terk etmek zorunda kalan Batool Altawel, şimdiye kadar iki ülke ve altı farklı kent değiştirmiş. “Çok hareket edince maddi şeyler ehemmiyetlerini ve pahalarını kaybetmeye başlar. Daima bir hareket içerisindeyseniz, ömrünüzü sade ve hafif tutmayı tercih edersiniz. Bir şeylere sahip olmak bir yük olmaya başlar ve ekstra olan her şeyden kurtulmaya başlarsınız” diyen Altawel ve ailesi girdikleri bu göç yolunda maddi olan pek çok şeyi geride bırakmışlar.

Altawel, ailesinin sadece vatanlarından ayrılmadan bir gün evvel çekilen eski bir aile fotoğrafı, yıkılan konutlarının anahtarları ve halihazırda Suriye’de yıkılı olan birtakım mülklere sahip olduklarını kanıtlayan geçersiz dokümanlar üzere kimi eşyaları sakladığını görmüş. Altawel, “Bu kıymetsiz üzere gözüken şeyler ailem için bir bedel taşıyor ve bu yüzden o kadar hareket ve bir sürü şey kaybetmenin ortasında, bunları sakladıklarına emin olmuşlar” diyor ve ekliyor: “Bu objeler göçmenler için büyük kıymet taşır zira onlar toplumsal alanlarını ve yerlerini inşa etmek, kimliklerini devam ettirebilmek ve kolektif kimlik algısını yıkmak için onları kullanırlar.”

Bir göçmen olarak, göçmenlerin bir aradalık konumu, orası ve burası ortasındaki ilgileri yarattığını fark ettiğini söyleyen Altawel, göçmenlerin “Nereden olduğunuz” ile “Nerede olduğunuz”u bir ortaya getiren bir alan oluşturduklarını söylüyor ve kelamlarını şu cümleler ile bitiriyor: “Göçmen olmak bir zayıflık ya da yük değildir, göçmen yalnızca kendi kültüründen uzaklaştırılmış biri değildir. Beşerler göç ederken, ferdi ve küme kimliklerini yansıtan kendi inançlarını, alışkanlıklarını beraberlerinde getirirler. Ben bir göçmen olarak, kültürünüzü beraberinde getirirken, ona içinde yaşadığımız yerin kültürü de eklemiş olduğunuzu fark ettim.

Sanatkara öncelikle kimlik dayatması var

15 yıla yakın bir müddettir mimarlık ve kültür sanayisi içerisinde çalışan Melek Zeynep Bulut, “Benim için yer tasarlamak, mimariyi kurgulamak ya da bir sanat anlayışını kurgulamak hiçbir vakit ‘sadece yapmak’ ile ilgili olmadı. Her vakit bu hareketlerin manalarıyla ilgilendim” diyor.

Melek Zeynep Bulut

Sanat ya da tasarım üretmenin bir teknik ya da görsel izlenim üretmekten çok daha fazlası olduğunu düşünen Bulut, sanat üretiminin sosyoloji ve varoluşsal temellerle ilintili olduğunu söylüyor. Türkiye’de kültür-sanat alanında çalışmalar yürütmenin biraz meşakkatli olduğunu, zira kültür-sanat endüstrisiin daha çok muhakkak kimliklerle ilgilendiğini söyleyen Bulut, sanat yapmak için muhakkak kimliklere sahip olmak ya da belli kimlikleri yansıtmanın gerekebildiğini tabir ediyor: “Bu noktada kendi varlığını kabul etmek ve özgüvenle hareket etmek çok kıymetli. Dünyanın her yerinde olduğu üzere Türkiye’de de kültür sanatın bir tarifi ve ‘yapma biçimi’ var. ‘Kültürü bu türlü inşa etmelisin, sanatı bu türlü inşa etmelisin’ üzere bir algı ve doğruyu belirleme hali var. Yalnızca belirlenmiş tarifi inşa ederseniz kültür yapmış olursunuz üzere hudutlar görüyorum… Hayır. Benim inandığım ve üzerine gittiğim apayrı bir şey var. Sanatı var eden değişik bir şey var. Varlığımızı kuşatan diğer bir yer var ve ben bununla ilgileniyorum. Bu dinamikle kendi alanımızı yaratabileceğimizi, yaratmamız da gerektiğini söylemek istedim. Münasebetiyle bir şeyi kırmak, bir şeye karşı bir şey yapmak ya da bir yere kendini kabul ettirmek değil benim problemim. İnandığım ve peşinden gittiğim öteki bir şey var ve bunun bir heyeti yok.”

Mana aleminden unsur alemine geçiş

“Biz mana aleminden, husus alemine geçerken temasımız yerle başlar. Birinci yer anne rahmidir” diyen Bulut, çok uzun yıllardır bu hususun derinliğini hissedip, üretmeye çalıştığını söylüyor.

Yerin aslında neye inandığımızı da şekillendirdiğini tabir eden Bulut, “Siz şayet cisimle kontakta bir dinamiğiniz varsa, hudutlar yaratırsınız. Merdivenler yaratırsınız, koridorlar yaratırsınız. Lakin siz soyut dinamikleri baz alıyorsanız, orada yer başlar” diyor ve ekliyor: “Ben bunu yalnızca bir fikir yahut tez olarak görmüyorum. Buna inanıyorum. Bunu varoluşumuzun bir getirisi olarak görüyorum. Bizler sonsuz varlıklarız. buradan sırf geçtiğimize inanırız ve biz bu türlü bir sonsuzluk şuuruyla kuşatılmışız. Bu şuurla üretmeliyiz. Bu bize zamansızlığı da yerde adaleti de yanlışsız ömür bilgisini de verecek. Birinci yer vurgumunaz çok altlıkları bunlar.”

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et