Işık Kaplan
ANKARA – Ankara Batıkent’te kendi imkânlarıyla mesken iktisadına takviye olmak isteyen on iki istekli bayan 2018 yılında bir ortaya gelerek Günebakanlar Bayan Kooperatifi’ni kurdu. Bayanlar burada ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel alanlarda çeşitli etkinlikler düzenliyor. Pandemide bayanların konutta artan iş yüküne karşı kooperatif bayan emeği pazarı kurulması için davette bulundu. Yaklaşık dört yüz bayanın karşılık verdiği bu davetin akabinde bölgenin çeşitli park ve pazarlarında bayanlar kendi ürettikleri eserleri satmaya başladı.
Her hafta kurulan pazarda eserlerini satan bayanlarla hem kooperatif çalışmalarını hem de artan ekonomik zorluklarla nasıl baş ettiklerini konuştuk.
Hülya Kılıç ve Sedef Gürkök ‘PARA HARCAYACAĞIM DİYE DIŞARI ÇIKMIYORUM’
Emeklilikte yaşa takılanlar ortasında olan Özgün Elibol yirmi yıllık iş hayatının sona ermesinin akabinde maddi olarak zorlandığını belirtti. Bayan emeği pazarıyla yarar elde ettiğini söyleyen Elibol, şunları kaydetti:
“Yirmi yıllık iş hayatımdan ayrılmak zorunda kaldım. Pandemiyle birlikte yeni bir işe de giremedim. EYT’li olduğum için emekli olamıyorum. Birkaç yere başvurdum ancak 46 yaşında olduğum için istemiyorlar. Deneyimli olmama karşın çayı da getirirsin, telefonlara da bakarsın deniyor. Muhakkak bir yaştan sonra bunları yapamıyorsun. Ailemle kalıyorum, bizimkiler çiftçilikle uğraşıyor, bu sene babam gübreyi dahi atmadı, otomobilini bile kullanamıyor. Hayatım boyunca hiç yaşamadığım bir periyodun içerisindeyiz. Geçen gün bir dilim peynir aldım. Para harcayacağım diye inanın dışarı çıkmıyorum. Konutta yaptığım takılar ile buradan gelir elde etmeye çalışıyorum” dedi.
‘DÖRT YILDIR KENDİME YENİ KIYAFET ALMADIM’
Tiyatroyla ilgilenen Ekin ise sigortasının ve gelirinin olmaması hasebiyle pazarda yaptığı takıları satarak geçinmeye çalıştığını tabir etti. Zarurî muhtaçlıklarını karşılarken dahi çeşitli zahmetler çektiğini söyleyen Ekin yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Bu işe bir arkadaşımın yanında ufak bir tezgâhla başlamıştım. Ne tertipli bir gelirim ne sigortam ne de emeklilik hayalim var. Buradan kazandığım parayla bir de verdiğim drama dersleri ile geçinmeye çalışıyorum. Neredeyse dört yıldır kendime yeni bir kıyafet almadım, en son ne vakit bir makyaj gereci aldım hatırlamıyorum. Daha minimal bir hayat yaşamak zorunda kalıyorum. Bizler artık hak etmediğimiz bir periyotta yaşıyoruz. Bilgilisiniz, donanımlısınız, çok deneyimlisiniz ancak açsınız. Buna daha ne kadar tahammül edeceğiz bilmiyorum” dedi.
‘KADIN EMEĞİ PAZARI KENDİMİ İNANÇTA HİSSETMEMİ SAĞLIYOR’
Tek gelir kaynağının bayan emeği pazarı olduğunu söyleyen Çiğdem Avcı ise, “43 yaşındayım. Tertipli gelir kaynağım ne yazık ki yok. Ailemle yaşıyorum üç kişilik bir aileyiz, babamın emekli maaşı zar sıkıntı konutu geçindiriyor. Makus giden ekonomik şartlar bizleri yüklü ölçüde faturalara maruz bırakıyor. Emekli de olamıyorum. Burası bizim hayat gelirimizi sağlayıp ayakta durmamız için çok kıymetli bir alan oldu. Bayan emeği pazarının olması kendimi inançta hissetmemi sağlıyor” tabirlerini kullandı.
‘EMEĞİMİN KARA DÖNÜŞMESİ BENİ MEMNUN EDİYOR’
Göğüs kanseriyle gayret ederken el emeğiyle takılar yapan Mehtap da ürettiklerini bayan emeği pazarında satarak gelir elde ediyor. Mehtap, “Kanser olduğum süreçte ağabeyim bir koli boncuk yollamıştı. Onlarla çeşitli kolye, bileklik yaparak bu süreci atlatmaya çalıştım, bana tedavi üzere gelmişti. Kooperatif ile tanışmak bana çok uygun geldi. Buradakiler bizim için çok uğraşıyor. Emeğimin yarara dönüşmesi beni memnun ediyor” sözlerini kullandı.
‘BAŞKA BİR DÜNYANIN MÜMKÜN OLDUĞUNU GÖRDÜK’
Gazeteci kökenli Necla Zeren ise hobisini bayan emeği pazarında yarara dönüştürenler ortasında. Zeren, Günebakanlar Bayan Kooperatifi’nin bayanların hayatını dönüştürme öyküsünü şu sözlerle anlattı:
“Kadın, yıllardır evli, hayatında hiç takdir edilmemiş, bir kez bile birisi ona teşekkür etmemiş, insan yerine konulmamış fakat buraya geliyor ve ‘ben kıymetliyim, benim yaptığım iş değerli’ diyor. Öteki bir dünyanın mümkün olduğunu görüyor, üretiyor, satıyor, kazanıyor… Biz aslında burada bayanların ne kadar güçlü olduğunu kanıtladık. Bayanlar yalnız değil biz bunu göstermek istiyoruz. Pazarda hiç siftah yapmamış arkadaşlarımız oluyor çabucak toplanıp ona takviye oluyoruz ya da sipariş geldiğinde o kazansın diye iş paslanan arkadaşlarımız var. Bayanın ‘benim elim para tutuyor’ demesi işte bu çok büyük bir yarar.”
‘KOOPERATİFİ DERİN YARALAR ALAN BAYANLAR İÇİN KURDUK’
Günebakanlar Bayan Kooperatifi Lideri Hülya Kılıç, bayanlara ilişkin bir yere muhtaçlık olduğunu belirterek yola çıktıklarını söz etti. Kılıç, “Ülkede yaşanan çeşitli sorunlar, Ankara’daki patlamalar, 10 Ekim ve pandemiyle birlikte beşerler meskenlerine kapandı. Biz, hem bu endişe iklimini dağıtmak hem de pandemide derin yaralar alan bayanları tekrar bir ortaya getirmek ve dayanışmayı sağlamak maksadıyla kooperatifi kurduk. Bayanların birçoğu konut hanımı, sistemli bir gelirleri ve işleri yok. Burada onlar için çeşitli eğitim atölyeleri, sinema gösterimleri, bayan sıhhati için paneller ve ülke gündemine ait değerlendirmelerde bulunduğumuz etkinlikler yapıyoruz” halinde konuştu.
‘HİÇ SOKAĞA ÇIKMAMIŞ BAYANLAR ARTIK YANINDA BİRİNİ ÖRGÜTLÜYOR’
Bayanların kooperatif ile hayatlarında kimi birincileri de yaşadıklarına dikkat çeken Hülya Kılıç şöyle devam etti:
“Burada 67 yaşında bir teyzemiz var. Kendisi daha evvel neredeyse hiç sokağa çıkmamış, markete dahi gitmemiş. Kooperatif ile münasebet kurmasını sağladık. Artık bütün etkinliklerimize geliyor. Pazarda satışını yapıyor. Matineye komşusunu da getirmeye başladı. Yani yanında birini dahi örgütlüyor. Hiç sokağa çıkmamış daha evvel aksiyona gitmemiş bayanlar var. Onlarla 8 Mart ve 1 Mayıs’a katılarak başka pankart açtık. Orada birinci kere çok farklı pankartlar gördüler. Bakın ben de feminist oldum diyenler var.”
‘KADINLAR DAYANIŞMAYLA ÖZGÜRLEŞİYOR’
Günebakanlar Bayan Kooperatifi İdare Şurası Üyesi Sedef Gürkök de bayanların dayanışmayla güçlendiklerini söz ederek, “Biz bayanlarla bir yıldır beraberiz. Onlar burada dayanışmayı öğrendiler, arkadaşlık, dostluk kurdular. Artık kendilerini buraya ilişkin hissediyorlar. Teklifler sunuyorlar, neler yapabiliriz diye baş yoruyorlar. Bayanlar berbat giden ekonomik şartlar sebebiyle ateş içinde yaşıyorlar. Kooperatif artan hayat pahalılığı nedeniyle bayanlar için çok kıymetli bir hal aldı. Sırf üretimlerini sattıkları değil, bir meseleleri olduğunda süratle biraraya gelebildikleri ve dayanışmaya özgürleştikleri bir alan burası” dedi.