CHP İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, haftalık kıymetlendirme raporunu bugün yayımladı.
Toprak, AKP iktidarının bu yıl ek bütçe talep etmek zorunda kalacağını savunarak, “Nisanda bütçe açığındaki artış, geçen yıla nazaran yaklaşık yüzde 200. İktidarın TBMM’den ek borçlanma yetkisi ve ek bütçe talep etmesi mecburî görünüyor. Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) icadına bütçeden halkın vergileriyle yapılan kur farkı-faiz ödemesi, nisandaki 4,5 milyarla birlikte iki ayda 16 milyar lirayı aştı. Bütçedeki 240 milyarlık faiz ödeneğinin yarısı dört ayda harcandı. Kalan sekiz ayda ödenecek faizin 500-600 milyar TL olması kaçınılmaz olacaktır” değerlendirmesini yaptı.
“Tüm ülke için harcanması gereken milyarlarca lira bir avuç KKM hesabı sahibine akıtılacak” diye ikazda bulunan Toprak, ocak-nisan devrindeki 19 milyar 358 milyon TL’lik bütçe açığına dikkat çekerek şunları kaydetti:
“Bundan sonraki aylarda artık bütçe fazlası imkânı görünmediği üzere bütçe açığındaki artışın katlanarak hızlandığı bir periyoda giriliyor. Oluşan bütçe açığının, enflasyonu yükseltecek değerli etkenlerden birisi olacağı açık. Nisan ayında bütçe gelirleri 164 milyar 114 milyon TL, masraflar ise 214 milyar 281 milyon TL oldu. Nisan ayında başta rutinleşen akaryakıt artırımları olmak üzere besin unsurlarında yapılan KDV indirimine karşın fiyatların çok daha süratli artması, tüm eserlerin zamlanması, bütçe gelirlerini beklentilerin üzerinde artırdı.
“FAİZ DIŞI MASRAFIN YÜZED 45,1’İNE 4 AYDA ULAŞILDI”
Harcamalardaki hızlanış, ocak-nisan devrinde daha bariz hale geldi. Faiz dışı masraflarda ocak-nisan devri harcaması, 2022 bütçesinde yılın tamamı için öngörülen 1 trilyon 750 milyar liralık ödeneğin yüzde 45,1’ine ulaşarak 785 milyar 996 milyon lira oldu. Hasebiyle kalan sekiz ayda yapılacak harcamalar için bütçede kalan ödenek, yıllık toplam meblağın yalnızca yüzde 54,9’u.
“FAİZ MASRAFI 104 MİLYAR LİRAYA ULAŞTI”
Nisan ayında bütçe masrafları içerisinde 19 milyar 135 milyon TL’ye ulaşan faiz masraflarının meblağı, en dikkat çeken kalemlerden birisi. Ocak-nisan devrinde dört ayda toplamı 104 milyar liraya ulaşan faiz ödemeleri, 2022 bütçesinde yılın tamamı için ayrılan 240 milyarlık faiz sarfiyatı meblağının yarısına yaklaştı. Hazine’nin KKM ödemelerini de faiz masraflarına ek etmek gerekiyor. Bu durumda nisandaki aylık faiz sarfiyatı 23 milyar 690 milyona, dört aylık faiz ödeme toplamı 120 milyar 256 milyon TL’ye yükseliyor.
“FAİZ ÖDEMELERİ BÜTÇEDEKİ MEBLAĞIN İKİ KATINA ÇIKACAK”
Hazine’nin haftalık borçlanma ihalelerinde ortalama faizin yüzde 22-23 seviyesine ulaşması, döviz borçlanmalarında artan ülke risk primi nedeniyle çift haneli dolar faiziyle borçlanma ihtimalinin artması, iktidarın faiz indirimi ısrarına ve inadına karşılık dört ayda 104 milyara varan faiz ödemelerinin bütçedeki meblağın iki katına çıkacağını, 400 milyara tırmanacağını işaret ediyor. Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) ve kamu bankalarına yapılan ödemelerle önemli artış gösteren cari transferler kaleminde, yalnızca nisan ayında yıllık ödeneğin yüzde 14,4’ü bir ayda harcanarak 94,8 milyar TL aktarıldı.
“KİT’LERE BORÇ VERİLİYOR”
Yükselen enflasyonla varlıkları ve kaynakları süratle eriyen KİT’lere yönelik borç verme kalemindeki nisan ayında gerçekleşen yüzde 579,7 oranında artışta TCDD, sübvansiyonlu elektrik satışı nedeniyle EÜAŞ ve tekrar sübvansiyonlu doğal gaz satışı nedeniyle BOTAŞ’a verilen borçlar en yüksek meblağları oluşturdu. Nisan ayında TCDD’ye 1,3, EÜAŞ’a 1,9, BOTAŞ’a 5,7 milyar TL borç verildi.
Yıl başından bu yana bütçe ve Hazine’den yalnızca BOTAŞ’a verilen borç meblağı 58,2 milyar TL’ye ulaştı. Bu sayılar, daha yılın dördüncü ayın sonunda bütçenin iflas işaretleri verdiğini, iktidarın Hazine için TBMM’den ek borçlanma yetkisi talep etme yanında, ek bütçe yasası çıkartmak zorunda kalacağını gösteriyor.
“BU BÜTÇE İLE YIL SONUNU GETİRMESİ GÜÇ GÖRÜNÜYOR”
Nisan ayı sayıları, temmuzda büyük olasılıkla üç haneye ulaşacak enflasyon, memur ve emekli maaşlarına yapılacak zarurî yasal artış ve şimdiden yüzde 40’a yaklaşan enflasyon farkının fiyat ve maaşlara yansıtılmasıyla bütçedeki işçi sarfiyatları ve SGK transferi ödeneklerinin tükeneceğini gösteriyor. İktidarın bu bütçeyle yıl sonunu getirmesi epey sıkıntı görünüyor.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı düşük faizli konut projesinin beklenen ilgiyi görmediğini belirten Toprak, konut piyasasında en fazla alımı tekrar yabancıların yaptığını kaydederek, “Rusya-Ukrayna savaşı, bu sefer ülkemizde konut alan yabancıların sıralamasını değiştirdi. Irak ve İranlıların yerini, birinci sırada Ruslar aldı. Rus ve Ukrayna vatandaşlarının Türkiye’deki konut alımlarında, nisanda yüzde 180’in üzerine artış yaşandı” dedi.
“İRANLILAR TEKRAR BİRİNCİ SIRALARDA”
Toprak, konut satışlarına ait şu ayrıntıları paylaştı:
“Ukrayna-Rusya savaşı sonrası Türkiye’deki konut yatırımını artıran Ruslar, nisanda bin 152 adetle birinci sırayı alırken bugüne kadar Rus vatandaşlarının Türkiye’de bir ayda aldığı konut sayısında da yüzde 186,6 artışla bir öbür rekor kırıldı. Nisan ayında Rusya’yı, birinci sıraların değişmeyenlerinden İran vatandaşları 905 adetle, Iraklılar 714 adetle ve Kazakistan vatandaşları 311 adetle izledi. Almanya, Afganistan, Ukrayna ve Yemen vatandaşları da en çok konut satın alanlar ortasında birinci 10 içinde yer aldı.
Nisanda Ukraynalılara yapılan konut satışı da sayısal olmasa da oransal olarak bir ayda yüzde 185,9 artışla bir evvelki aya nazaran 92 adetten 263 adete çıktı.
“RUSLAR VE UKRAYNALILARIN TÜRKİYE TERCİHLERİNİN HIZLANMASI BEKLENEBİLİR”
Savaşan iki ülke vatandaşlarının Türkiye’deki konut yatırımlarının, nisan ayında yabancılara yapılan konut satışlarındaki yüzde 58,1 oranındaki ortalamanın üç katını aşması dikkat çeken bir öbür gelişme. Savaş uzadıkça Rusların ve Ukraynalıların ‘barış içinde birlikte yaşayabilecekleri ülke’ olarak Türkiye tercihlerinin daha da hızlanması, birikimlerini kendilerine ülkemizde bir gelecek inşa etmek üzere birinci etapta konut alımına yönlendirmeleri beklenebilir.”
“İKTİDARIN YEM’İ TEL TEL DÖKÜLÜYOR”
“İktidarın yeni iktisat modeli (YEM) her alanda tel tel dökülüyor” diyen Toprak, Mart 2022’de ödemeler istikrarında bir ayda 5,5 milyar dolar daha cari açık verildiğini kaydederek, “Yıl sonu için 18,6 milyar dolar olarak hedeflenen cari açık fiyatına üç ayda yaklaşıldı. Yıllık bazda cari açık 24 milyar doları aştı. İhracatçının, turizmcinin dövizine el koyarak sorunun çözülmesi giderek güçleşiyor. Bu tablo, döviz kurlarında yükselişin ve TL’deki paha kaybının hızlanacağını gösteriyor” ihtarında bulundu.
Toprak cari açığın büyümesinin yurttaşlara tesirini ise “Bu ise cari açığın ulusal gelire oranının yüzde 5,5-6 seviyesine ulaşması, büyümenin gerilemesi, fakirleşmenin daha da artması manasına geliyor” diye açıkladı. Toprak, “İktidarın kambiyo rejiminde daha fazla sıkılaştırmaya gitmesi, özgür döviz piyasalarına müdahaleyi ve kısıtlamaları genişletmesi beklenmeli. Yeni swap muahedeleri yapabilmek için yabancı ülke merkez bankalarına Cumhurbaşkanı kararnamesiyle her türlü teminat ve garantinin verildiği göz önünde tutulduğunda iktidarın çaresizliği ve ne yapacağını bilmezliği güzelce somutlaşıyor” dedi.
Toprak’ın raporundan satır başları şöyle:
“GENÇLERİ 2053 VİZYONU İLE ALDATMA PEŞİNDE”
20 yıllık iktidarı boyunca milyonlarca gencin umutlarını tüketerek gelecek korkusu taşımalarına yer hazırlayan AK Parti Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, 19 Mayıs’ta Saray’a topladığı gençlerin hayallerini yıkan kendisi değilmiş üzere ‘hayallerinizden vazgeçmeyin’ diyor. Geleceklerini beş müteahhidin garanti alacaklarına ipotek ettikleri gençlerimizi 2053 vizyonu palavrasıyla aldatma ve avutma peşinde.
Gençlerin yüzde 70’e varan kısmını geleceğini yurt dışında arama noktasına getiren AK Parti iktidarları ve 20 yıldır ülkeyi tek başına yöneten Cumhurbaşkanı Erdoğan, 31 yıl sonrasını, 2053 vizyonunu gençlere ‘umut-hayal’ diye pazarlıyor. Türkiye’nin dört bir yanındaki gençler, artık aldanmadıklarını, palavralara kanmadıklarını göstermek, hayallerindeki aydınlık Türkiye’yi nitekim kurmak ve umutlarının kapısını açmak için oylarıyla sandıkları patlatacakları günleri sayıyor.
“KRİZ ORTAMINDA 2 MİLYAR LİRAYI YIKIMA HARCIYOR”
Cumhuriyet devri kamu kurumlarının İstanbul’a taşınması planları hızlandırılırken Atatürk Havalimanı yıkımının öne çekilerek davet tarzı ihaleyle ivedilikle dozerlerin yıkıma gönderilmesi makus bir zihniyetin eseri. Ülkenin yatırıma, yeni iş alanlarına en çok gereksinim duyduğu, bütçe kaynaklarının tüketildiği, yatırım için para bulunamayan bir ekonomik kriz ortamında 2 milyar TL’den fazla kaynak yıkıma harcanıyorsa öteki soruya, izaha gerek yoktur.
Rant düşkünü iktidar dozerleri yığsa da 132 bin değil 1 milyon fidan dikse de orası milletin gönlünde ve beyninde Atatürk Havalimanı’dır. Bu milletin sırtından milyarlar ödeyerek inşa ettireceğiniz o bahçe, Atatürk Bahçesi’dir. İktidara geldiğimizde İGA-İstanbul Havaalanı’nın ismi tekrar İstanbul Atatürk Havaalanı olacaktır.
“İHRAÇ ESERLER ÜCRETSİZ DURUMA GELDİ”
İhraç eserlerimiz neredeyse ücretsiz duruma gelirken geçen yılın mart ayında 91 olan dış ticaret haddi, bu yıl 75 puana indi. İhracat ünite paha endeksi ocak-mart devrinde yüzde 9,4 artarken ithalat ünite bedel endeksi yüzde 37,1 artış gösterdi. Bunun manası; Türkiye, dört ünite ihracattan kazandığıyla yalnızca bir ünite mal ithal edebiliyor.
İktisadın geneline yayılma eğilimindeki kanamanın artarak devam ettiği, ‘değersiz TL-yükselen kur’ ile ucuzlayan ihraç mallarımızı üretebilmek, ihracatı sürdürebilmek için ithal ettiğimiz orta malı, ham unsur, makine-teçhizat üzerinden yurt dışına daha yüksek fiyatta döviz transfer etmek zorundayız. Daha az mal için daha fazla döviz transferi, ülke ekonomisin kan kaybının artmasına, büyümenin gerilemesine, ulusal gelirin düşmesine, yoksulluğun artmasına yer hazırlıyor.
“YÜZDE 5’LİK KESİM ZENGİLEŞİYOR”
TÜİK’in 2021 Gelir ve Ömür Şartları Araştırması, iktidarın paralı otoyol, köprü, tünel, havaalanlarına aktardığı milyar dolarları toplumun yüzde 90’ının gelir ve refah artışına hiçbir katkı sağlamadığını, yüzde 5’lik nüfus dilimleri prestijiyle çok küçük bir kesim zenginleşerek ülke gelirine el koyarken en geniş bölümlerin fakirleştiğini gösterdi. 2022 bilgileri açıklandığında, asıl vahim tabloyu ve iktidarın ülkeyi Afrika ülkeleri seviyesine gerilettiğini göreceğiz.
Ayrıyeten bir öteki açıdan bakıldığında nüfusun yüzde 90’ının toplam gelirden aldığı hissenin yüzde 68,5 olması, kalan yüzde 10’un hissesinin ise yüzde 31,5 oranında gerçekleşmesi, ülke nüfusunun yüzde 90’ının toplam gelirin üçte ikisini paylaşmak zorunda kaldığını, kalan yüzde 10’un ise gelirin üçte birine sahip olduğunu gösteriyor.
“BAKAN NEBATİ ELİ BOŞ DÖNDÜ”
İktidar, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’dan sonra Mısır’a da 9 yıl ortadan sonra birinci sefer bakan seviyesindeki ziyarette Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’yi Kahire’ye göndererek bu ülkeden ve İslam Kalkınma Bankası’ndan kaynak sağlama umudunu ortaya koydu. Şu ana kadar iki kere Londra’ya, bir defa Paris’e ve son olarak da ABD’de IMF’ye gönderilen Bakan Nebati, her seferinde eli boş döndü. Dış kaynak gelmediği üzere mevcut olanlar da gitmeye sürat verdi.
Bakan Nebati’nin gerçekleştireceği ziyaretle tüm meselelerin çözülmesini beklemek güç. Kaldı ki Bakan Nebati, vazifeye geldiğinden bu yana Londra’daki banka-finans yöneticileriyle, Paris’te Avrupalı yatırımcılarla bir ortaya geldi. ABD’de New York temaslarıyla global finans kurumları ve IMF ile görüşmeler yaptı. Bu temasların hiç birisinden somut bir sonuç, yeni yatırım sermayesi girişi, direkt yatırım ya da kredi imkanı çıkmadı. İngiltere ve ABD merkez bankalarıyla üç yılı aşkın mühletten bu yana swap mutabakatı yapabilmek için yürütülen temaslardan da bir şey elde edilemedi.