Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte dünyada besin güvenliği değerli bir gündem hususu haline geldi. Ülkeler, ürettikleri temel besin eserlerini ihraç etme noktasında korunmacı davranmaya ve ihracatı sınırlamaya başladı.
The Economist dergisi mayıs kapağında mevzuyu deşifre etti. Rusya-Ukrayna savaşı, Hindistan’ın ihracat kısıtı, Çin’in stoku yeni hengameyi tetikledi. Türkiye’nin eli ise güçlü.
Bilhassa dünyanın kıymetli tahıl ihracatçılarından Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş, bu eserlere olan erişimi zorlaştırdı. Geçtiğimiz günlerde dünyanın ikinci büyük Buğday üreticisi Hindistan da buğday ihracatını yasaklama kararı alınca gözler buğdaya çevrildi. Daha evvel yaklaşan Gıda kriziyle ilgili birçok sefer ikazda bulunan Tarım tahlil firması Gro Intelligence CEO’su Sara Menker dünyanın 10 haftalık tüketime yetecek kadar buğday stokunun kaldığını söyledi. Tarım tahlil firması Gro Intelligence’a nazaran, rezervlerde dünya tüketimine 10 hafta yetecek kadar buğday kaldı. Bu sayının 2008 finansal krizinden bu yana görülen en düşük düzey olduğu belirtilirken, düzeyin iddia edilenden daha makûs olduğu bedellendiriliyor.
‘ACİL TEDBİR ŞART’
Devletler, global buğday stoklarının yıllık tüketimin yüzde 33’üne denk geldiğini savunurken perşembe günü Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde besin güvenliği üzerine yapılan toplantıda konuşan Gro Intelligence CEO’su Sara Menker bu oranın aslında yüzde 20’ye yakın olduğunu söyledi. Uzun müddettir yaklaşan besin kriziyle ilgili ihtarlarda bulunan Menker, büyüyen açlık tehdidi karşısında ivedilikle tedbir alınması gerektiğine dikkat çekti.
Artan ekin fiyatları milyonları riske atarken yaşanan kuraklıklar ve yükselen gübre fiyatları da önümüzdeki devirde tahıl tedarikini tehdit etmeye başladı. Eski bir enerji Emtia taciri olan ve besin krizini pandemi tedarik zincirlerini boğmadan öngören Menker, “Bu döngüsel değil. Bu sismik bir kriz. Bu bir jenerasyonda bir sefer yaşanabilecek ve jeopolitik periyodu dramatik halde etkileyebilecek bir olay” değerlendirmesinde bulundu.
DÜNYADA ÜRETİM DÜŞÜYOR
Üretimde de düşüş yaşanıyor. Dünyanın buğday üretimi 2022- 2023 döneminde 775 milyon ton olarak kestirim ediliyor. Tüketiminin ise 788 milyon tonu bulması bekleniyor. Bu da stokların daha fazla tüketilmesi manasına geliyor. Dünyada yaklaşık 300 milyon ton buğday stoku var. Bunun da yarısı Çin’in elinde. Sayılar önümüzdeki periyotta buğdayda global arbedenin yaşanacağını gösteriyor. Hatta bu arbede The Economist mecmuasının mayıs ayı kapağına da yansıdı. Kapakta ‘kuru kafa’ formundaki buğday fotoğrafı dikkat çekti. Global salgın Kovid 19’dan evvel de ünlü mecmua aşıyı işaret etmişti. Mecmua son kapağıyla yeni global senaryonun da ‘buğday’da olacağını öne sürdü. Pekala ya tüm bu gelişmeler yaşanırken Türkiye’nin durumu ne? Buğdayda badire yaşanır mı? Rusya-Ukrayna savaşı buğday ithalatını zora sokacak mı?
20 MİLYON TON REKOLTE
Türkiye’nin yıllık ortalama 25 milyon ton buğday gereksinimi bulunuyor. Bunun 18-19 milyon tonu iç pazarda tüketiliyor. 6-7 milyon tonu ise işleyip ihraç ediliyor. Yeni hasada sayılı günler kaldı. 15-20 gün içinde Güneydoğu’da, temmuzda da İç Anadolu’da hasat yapılacak. Bu yıl yağışların tesiriyle 20 milyon ton rekolte bekleniyor. Yani Türkiye’nin hasat edeceği buğday kendi tüketimine rahatlıkla yetecek seviyede…
The Economist’in kapağına taşıdığı mayıs sayısındaki buğday haberinde Birleşmiş Milletler’in (BM) raporuna atıfta bulunuldu. Haberde 2050 yılına kadar 450 milyon ila 1.6 milyar insanın besine ulaşmakta zahmet çekeceğini vurgulandı.
RUSYA YENİDEN ÖNCELİKLİ PAZAR
Buğdayda ithalat daha çok unlu mamul üretimi yapan firmalar için gerekiyor. Türkiye geçen yıl yaklaşık 7.5 milyon ton buğday ithal etti. Bunun yüzde 66’sını Rusya’dan, yüzde 18’ini Ukrayna’dan aldı. İki ülke ortasındaki savaş, ‘İthalatta sorun olur mu?’ sorusunu akla getirdi. Tarım Bakanlığı ve TMO yetkilileri, öncelikli pazarın tekrar Rusya olacağını söylüyor. Savaş nedeniyle Rusya’da yalnızca birkaç limanın kapalı olduğunu belirten yetkililer, “Rusya Azov denizi limanları ve Novorossiysk limanından da yükleme yapılıyor, rastgele bir sorun yok. Ayrıyeten Rusya’da bu yıl buğday rekoltesinden yüzde 5 ila 10 ortasında bir artış bekleniyor. Hasebiyle onların elinde buğday fazlası olacak. Bu buğdayı da satmak istiyorlar” diyor. Ukrayna’ya da alternatif pazarların olduğuna dikkat çeken yetkililer, “ABD, Kanada, Avustralya, Kazakistan üzere ülkelerden alım yapılabilir” sözlerini kullanıyor.
HİNDİSTAN’DAN ALIM YAPMAYIZ
Son periyotta gündemde dolaşan bir öteki sav ise Hindistan’dan buğday ithalatı yapılacağı istikametinde oldu. Tarım Bakanlığı bunu kesin ve net bir lisanla yalanlasa da türlü spekülatif haberler medyada yer almaya devam etti. Evvelki günlerde de Hindistan buğday ihracatını yasakladığını açıkladı. Tarım Bakanlığı yetkililerine Hindistan’dan buğday ithalatı için rastgele bir görüşme yapılıp yapılmadığını sorusuna şu cevabı verdi:
“Biz Hindistan ile hiç görüşme yapmadık. Zira Hindistan buğdayında Hint sürmesi diye bilinen, ‘Tilletia İndica’ ismi verilen bir hastalık bulunuyor. Bulaşıcı bir hastalık olduğu için Hindistan buğdayı ülkemizde ve dünyada çok talep görmez. Yani Hindistan ihracatı kısıtlamamış olsa dahi bu ülkeden bu türlü bir alım yapmayız, talebimiz de olmaz.”