Ekonomist Mahfi Eğilmez, ferdî sitesinde “Merkez Bankası’nın altınları” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Eğilmez yazısında, “Merkez Bankası’nın argüman edildiği üzere bu türlü bir süreç yapıp yapmadığını önümüzdeki hafta Perşembe günü bankanın analitik bilançosu yayınlandığında net olarak göreceğiz. Her ne kadar günümüzde yol göstericiliğini yitirmiş olsa da geçmiş tecrübem ve birikimim, bana, TCMB’nin bu türlü bir süreç yapmayacağını söylüyor. Her şeye rağmen TCMB hesapları en açık hesaplardan birisidir ve milletlerarası kuruluşlar (IMF, BIS, OECD) bu dataları günü gününe yakından izlerler” tabirlerine yer verdi.
Mahfi Eğilmez’in yazısı şöyle:
“Son devirde Merkez Bankası ve yaptığı süreçler konusunda yine çok sayıda söylenti ortaya atıldı ve tartışmalara bahis oldu. Bu haftaya kadar konuşulan bahislerin başında Merkez Bankası’nın (TCMB) sahibinin yabancılar olduğu, isminde i harfinin bulunmamasının Türkiye Cumhuriyetine ilişkin olmadığını gösterdiği ve elindeki döviz rezervlerinden piyasaya döviz satarak kur istikrarını TL lehine bozmaya çalıştığı savları geliyordu. Bu hafta bunlara, dövize muhtaçlık olduğu için TCMB’nin Londra’da altın satarak dövize döndüğü tezi eklendi. Bu savları birer birer inceleyip aydınlatalım.
Bankanın sahibinin yabancılar olduğu savının büyük bir palavra olduğunu daha evvelki yazılarımda göstermiştim. TCMB’nin pay dağılımını elde mevcut son bağımsız kontrol raporundaki bilgilere nazaran (31.12.2021 tarihli) bir sefer daha gösterelim:
Demek ki TCMB’nin sermayesinin yüzde 55’i Hazine’ye (Hazine ve Maliye Bakanlığı), % 19’u T.C. Ziraat Bankası’na, yüzde 5’i Merkez Bankası çalışanları vakfına (MERVAK), kalanı da bankalara, kurumlara ve gerçek bireylere (sayıları 6500 dolayında) ilişkin bulunuyor. T.C. Ziraat Bankası’nın sermayesinin tamamı da Türkiye Varlık Fonuna aittir. Şayet şirket ana kontratında birtakım paylar için özel düzenlemeler yoksa sermayenin yarıdan fazlası kime aitse o şirkette kelam sahibi odur. TCMB’nin ana mukavelesinde pay oranlarıyla ilgili tek özel karar Hazinenin hissesinin yüzde 51’in altına düşmeyeceği yolundaki düzenlemedir. Birebir düzenleme TCMB Kanununda da yer almıştır. Bu durumda TCMB’nin sahibi açık ve net bir biçimde T.C. devletidir ve kanun ve ana kontrat değişmediği sürece bu durum değişmeyecektir.
Hakkında kent efsaneleri üretilen ikinci argüman Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası unvanında yer alan Cumhuriyet tabirinin Cumhuriyeti biçiminde olmamasının bankanın devlete ilişkin olmadığını gösterdiği argümanıdır. Bu savın da koca bir palavradan ibaret olduğunu daha evvel bu blogda yazmıştım. Bir kere daha yazayım.
Kuruluş yasa tasarısı Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderildiğinde Merkez Bankası’nın unvanı tasarıda Cumhuriyet Merkez Bankası olarak yer almıştı. Cumhuriyetin kurucu takımları, padişahlıktan farklı bir yapı olduğunu vurgulamak için birçok kurumun yahut unvanın başına Cumhuriyet ibaresini koymuşlardır. Mesela Cumhuriyet Savcısı bu türlü bir unvandır. Yasa tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi İktisat Encümeninde görüşülmesi sırasında Banka’nın milletlerarası görüşmeler ve yazışmalarda hangi ülkenin merkez bankası olduğunun bir bakışta anlaşılamaması mümkünlüğü gündeme gelmiş ve başına Türkiye ibaresi eklenmesine karar verilmiştir. Bu ekleme sonucunda bankanın Türkiye Cumhuriyetine ilişkin olduğu bir bakışta görülebilecek duruma gelmekle birlikte merkezi idareden bağımsız bir kurum olduğunu da vurgulamak emeliyle Türkiye Cumhuriyeti ibaresinin konulması yerine isminin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olması kararlaştırılmıştır. Madeni parada Türkiye Cumhuriyeti yazmasının nedeni madeni parayı basan (Darphane’nin) bir anonim şirket değil, Hazine’ye bağlı bir kurum olmasındandır.
Üçüncü problem aslında bir sav değil bir gerçek: TCMB, kuru baskılamak emeliyle rezervlerinden piyasaya döviz satışı yapıyor. TCMB’nin döviz ve altın rezervlerine baktığımızda rezervlerdeki düşüşü açıkça görebiliyoruz. Rezervlerde ortaya çıkan bu erimeyi giderebilmek için son periyotta alınan tedbirler ortasında kur muhafazalı mevduat uygulaması ve ihracat gelirlerinin yüzde 40’ının TCMB’ye satılması yer alıyor. Bu tedbirlere rağmen rezervlerde artış olmadı bilakis azalma var. Bu da bize TCMB’nin rezarvlarden döviz satışına devam ettiğini gösteriyor.
Bugünlerde ortaya atılan bir tez da son günlerde Londra’da yüksek ölçüde altın satıldığı, satış ölçüsünün yüksekliğine bakıldığında bu satışın lakin bir merkez bankası tarafından yapılmış olabileceği argümanıydı. Bu satışı, kuru kontrol altında tutmak isteyen ülke merkez bankalarından birisinin yapmış olabileceği düşünülüyordu. Kuşkular TCMB üzerinde ağırlaştı.
Öncelikle bağımsız kontrol raporu datalarından yararlanarak TCMB’nin kendi malı ve bankalara ilişkin olup da TCMB rezervlerinde bulunan altınların ölçüsüne ve nerede tutulduğuna bakalım:
Memleketler arası altın yükü ölçüsü olarak troy ons (31,1 gram) kullanılıyor. Buna nazaran yaklaşık toplam 658 milyon gram fiyatındaki altın 21,2 milyon ons ediyor. Bu toplamın 3,8 milyon onsu (2,5 milyon onsu TCMB’ye, 1,25 milyon onsu da bankalara ait) İngiltere Merkez Bankasında saklanıyor (bu altınların orada bulunmasının hedefi swap süreci yapabilmek.) Bugün prestijiyle altının ons fiyatı 1.846 dolar. Buna nazaran TCMB’nin rezervlerinde ye alan ve İngiltere Merkez Bankası’nda tutulan altın ölçüsünün piyasa kıymeti (3,8 milyon ons x 1.846 USD =) 7 milyar dolar ediyor.
Merkez Bankası’nın tez edildiği üzere bu türlü bir süreç yapıp yapmadığını önümüzdeki hafta Perşembe günü bankanın analitik bilançosu yayınlandığında net olarak göreceğiz. Her ne kadar günümüzde yol göstericiliğini yitirmiş olsa da geçmiş tecrübem ve birikimim, bana, TCMB’nin bu türlü bir süreç yapmayacağını söylüyor. Her şeye rağmen TCMB hesapları en açık hesaplardan birisidir ve memleketler arası kuruluşlar (IMF, BIS, OECD) bu bilgileri günü gününe yakından izlerler.
İşin en acı tarafı bu cins bir olay ortaya çıktığında Türkiye’nin kuşkulanılan ülkeler ortasında birinci akla gelenlerden birisi pozisyonuna girmiş olması. CDS primimizin daima yükselmesinin değerli nedenlerinden birisi de piyasaların inancını yitirmiş olmamızdır.”
KAYNAK