Aydın Hasan – Atatürk’ü oğlu gibi gören, sınıf arkadaşı Ali Fuat Paşa’nın babası İsmail Fazıl Paşa, “Benim bir oğlum da Mustafa Kemal. O’nunla beraber, O’nun emrinde, O’nun gittiği yolda sonuna kadar yürüyeceğim” diyerek 29 Temmuz 1919’da 69 yaşında olmasına rağmen Ankara’ya gelecekti.
Mustafa Kemal Atatürk, İstanbul’un işgal günlerinde; 1918’in son ayları ile 1919’un ilk aylarında yoğun temaslarda bulunarak, büyük bir sabır ve gizlilik içinde kurtuluş mücadelesinin alt yapısını hazırladı. Mustafa Kemal, 1919’un ağaçların yapraklanmaya başladığı bahar günlerinde ustaca yürüttüğü temaslar ile geniş yetkilere sahip bir makamın sahibi olarak Anadolu’ya geçmenin imkanını sağladı.
Damat Ferit endişesi
9. Ordu Müfettişliği’ne atanan Mustafa Kemal Paşa, artık İstanbul’dan bir an önce ayrılmak istiyordu. 14 Mayıs’ta Sadrazam Damat Ferit Paşa’nın Nişantaşı’ndaki konağındaki yemeğe davetliydi. Yemekte üç kişi vardı. Sadrazam, Mustafa Kemal ve Cevat Paşa. Mustafa Kemal, Damat Ferit’in son anda Anadolu’ya geçmesine bir engel çıkarması endişesi içindeydi. Görevini, yemekten sonra harita üzerinde izah ederken oldukça temkinliydi. Mustafa Kemal ile Cevat Paşa, akşam konaktan birlikte ayrıldı. Gecenin karanlığı içinde sokakta yürürken aralarında şu diyalog geçti:
– Bir şey mi yapacaksın Kemal?
– Evet Paşam, bir şey yapacağım.
– Allah muvaffak etsin.
– Mutlaka muvaffak olacağız.
Mustafa Kemal’e; Anadolu’ya yetkili bir görevle geçmeyi sağlayan bürokratik yolun ilk taşlarını döşeyen kişi, İsmail Fazıl Paşa idi. Fazıl Paşa, Mustafa Kemal’in Harbiye’den sınıf arkadaşı Ali Fuat Paşa’nın babasıydı. Mustafa Kemal, öğrencilik yıllarında bazı hafta sonları paşanın konağında kalırdı. Paşa, Mustafa Kemal’i evladı gibi severdi. O’nun memleket sevdasını ve liderlik özelliklerini daha çok genç iken fark edenlerden biriydi. 1914 yılında ordudan emekli olan İsmail Fazıl Paşa, işgal İstanbul’unun o zor günlerinde Mustafa Kemal’in etkili pozisyonlarda bulunan bazı Hürriyet ve İtilafçılar ile de temasını sağladı. Bunlardan en önemlisi Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey idi. Mustafa Kemal’i Anadolu’daki görev için ilk öneren isim de Mehmet Ali Bey olacaktı. Mustafa Kemal, 19 Mayıs’ta Anadolu’ya geçince aynı yılın Temmuz sıcağında Ankara’ya koşan ilk isimlerden biri 69 yaşındaki İsmail Fazıl Paşa olacaktı.
Yarın: Sınıf arkadaşım Atatürk