IKBY’ye bağlı Peşmerge güçleri, ABD’nin Irak’ı işgal ettiği 2003’ten Ekim 2017’ye kadar, merkezi hükümete bağlı güçlerin yalnızca birtakım bölgelerde sonlu sayıda bulunduğu Kerkük’ün kontrolünü elinde tutuyordu.
Terör örgütü DEAŞ’ın Haziran 2014’te Irak topraklarının üçte birini ele geçirdiği sırada da Peşmerge, Kerkük’ü örgütün akınlarından müdafaa gerekçesiyle kentte Irak ordusunun boşalttığı tüm bölgelere konuşlandı.
3 yıl boyunca petrol alanları IKBY’de kaldı
Peşmerge’nin Kerkük’te bulunan petrol yataklarını ele geçirmesiyle yaklaşık 3 yıl boyunca kentteki petrol alanları ve kuyuları IKBY’nin kontrolünde kaldı.
ABD merkezli Güç Enformasyon Yönetiminin datalarına nazaran, Kerkük’ün yaklaşık 25 kilometre kuzeybatısında Havana, Bay Hasan, Babagürgür, Habbaz ve Cumhur olmak üzere 5 büyük petrol alanı bulunuyor. Hasebiyle Kerkük, Irak petrolünün yüzde 18’ine tekabül eden 9 milyar varil petrol rezervine sahip bir kent olarak öne çıkıyor.
Günlük petrol üretim kapasitesi 320-340 bin varil
Irak Petrol Bakanlığının bilgilerine nazaran, Kerkük’te bulunan 5 büyük petrol alanının günlük petrol üretim kapasitesi 320-340 bin varil.
Bu üretimin günlük ortalama 100 bin varili, boru çizgisiyle Ceyhan Limanı’na ihraç ediliyor. Günlük 30-70 bin varil petrol çıkarma kapasitesine sahip olan bu alanlarda yüzlerce petrol kuyusu bulunuyor. Her kuyu günlük yaklaşık 1000 varil petrol çıkarma kapasitesine sahip. Kerkük petrol alanlarından çıkarılan ham petrolden yapılan ihracatın dışında kalan ölçünün bir kısmı depolanıyor, kalan kısmı da ülkenin mazot, akaryakıt ve başka yakıt gereksiniminin karşılanması için rafinerilere gönderiliyor.
Kerkük petrolü neden kıymetli?
Irak’ın da üyesi olduğu Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) datalarına nazaran, yaklaşık 40 milyon nüfuslu ülkede 150 milyar varil petrol rezervi bulunuyor.
Kerkük, Orta Doğu’nun en eski ve güçlü petrol kuyularına sahip. Tarihi kaynaklara nazaran, kentte birinci petrol 1927’de ismi daha sonra “Irak Petrolleri Şirketi” olarak değiştirilen “Türkiye Petrolleri Şirketi” tarafından bulundu.
IKBY’nin 25 Eylül 2017’de kelamda “bağımsızlık referandumu” düzenlemesi ve Kerkük’ü ilhak teşebbüsünün akabinde, merkezi hükümete bağlı güçler kentin denetimini ele geçirdi.
Irak merkezi hükümetine bağlı ortak güçler, Ekim 2017’de Peşmerge’nin elinde tuttuğu tartışmalı bölgelerin tümüne operasyon düzenledi.
Peşmergeleri kentten büsbütün çektiler
Kerkük’teki Kürt siyasi partiler içinde en güçlü siyasi ve askeri nüfuza sahip Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), operasyonun başlatılmasından kısa bir mühlet sonra Peşmergelerini kentten büsbütün çekti.
Peşmerge’nin Irak merkezi hükümetine bağlı ortak güçler karşısında çatışmadan çekilmesi, IKBY’de tartışmalara neden oldu ve siyasi partiler ortasında “ihanet” suçlamalarına yol açtı.
IKBY, Peşmerge’nin kente geri dönmesini isterken, Kerkük’teki Arap ve Türkmenler ise kentin merkezi idarenin denetiminde kalmasını destekliyor.
Ne oldu?
AA’nın aktardığına nazaran Irak Petrol Bakanlığına bağlı Kuzey Petrol Şirketi, IKBY’ye bağlı silahlı güçlerin 15 Mayıs’ta Kerkük’ün kuzeybatısındaki “Bay Hasan” petrol alanında bulunan kimi kuyuları ele geçirdiğini bildirmişti.
Kuzey Petrol Şirketi, bu adımın Irak Anayasası’na muhalif olduğunu ve şirket olarak bu adımdan IKBY hükümetini sorumlu tutacağını duyurmuştu.
IKBY hükümetinden ise olaya ait yalanlama gelmişti. IKBY Hükümet Sözcüsü Cutyar Adil, basına yaptığı açıklamada, bölgesel idareye bağlı silahlı güçlerin Kerkük’ün Bay Hasan petrol kuyularını ele geçirdiği haberlerinin temelsiz olduğunu öne sürmüştü.
Irak Meclisi Türkmen Kümesi, IKBY’ye bağlı silahlı güçlerin Kerkük’ün kuzeybatısındaki Bay Hasan petrol alanında bulunan birtakım kuyuları ele geçirmesini yayınladığı yazılı açıklamayla kınamıştı.