Işık Kaplan
ANKARA- Bu yıl da gençler 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nı işsizlik, hayat pahalılığı, gelecek derdi ve ümitsizlikle karşılıyor. TÜİK ve DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından yapılan çalışmalar Covid-19 devrinin işgücü piyasalarında yarattığı tahribattan en fazla gençlerin etkilendiğini ortaya koydu. TÜİK genç işsizliğini 2022 birinci çeyreğinde yüzde 21 olarak açıkladı. DİSK-AR’ın “19 Mayıs’a Özel Genç İşsizliği Bülteni”ne nazaran ise 15-24 yaş ortası genç nüfusta geniş tarifli işsizlik yüzde 41. Bu oran geniş tarifli genç işsiz sayısının 2.3 milyon olduğunu gösteriyor.
Kocaeli Üniversitesi Çalışma İktisadı ve Sanayi İlgileri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik son araştırmalara dayanarak Türkiye’deki genç işsizliği yorumladı.
“GENÇ İŞSİZLİĞİ ORTALAMA İŞSİZLİKTEN HER VAKİT YÜKSEK”
Geniş tarifli genç işsizliğinin yüksekliğine dikkat çeken Çelik, bunun nedenini şöyle açıkladı:
“Genç işsizliği ortalama işsizlikten her vakit yüksek seyreder. Dar tarifli işsizliğe baktığımız vakitte da genç işsizliğinin yüksekliğini görüyoruz. Bunun sebebi gençlerin iş piyasasına daha sıkıntı şartlarda girmeleri. Gençler daha fazla iş arıyor ancak daha az iş bulabiliyor, daha az işe yerleşebiliyor. Hasebiyle gençlerin iş imkanları hudutlu o yüzden daha yüksek oluyor. Bu da geniş tarifli işsizliğe birebir biçimde yansıyor. Geniş tarifli işsizliğin içinde iş arayıp bulamayanlar olduğu kadar iş aramayan, artık ümidi kırılmış genç işsizler ve iş aramayan ancak çalışmaya hazır genç işsizler de bunların içinde.”
Prof. Dr. Aziz Çelik ‘İŞ BEĞENMEMEK DE BİR HAKTIR’
Son periyotta bilhassa siyasetçilerin gençler için kullandığı “işsizlik yok, iş beğenmiyorlar” açıklamalarını da kıymetlendiren Prof. Çelik, iş beğenmemenin bir hak olduğunu söz etti: “İş beğenmeme sorunu hayli tuhaf. İş beğenmemek bir haktır. Beşerler, eğitimlerine, vasıflarına uygun, nitelikli ve insan onuruna yaraşır bir işte çalışmak isterler. Bu aslında Milletlerarası Çalışma Örgütü’nün (ILO) kabul ettiği bir standart. Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün ‘insani iş’ olarak tanımladığı iş, insanların yeteneklerine, kabiliyetlerine, formasyonlarına nazaran çalışacakları garantili, sigortalı, iş sıhhati ve iş güvenliğine uygun ve kâfi gelir elde edecek bir iştir. Gençlerin her işi kabul etmesi bekleniyor zira deneyimsiz ve nasıl olsa yeni mezun. Her işi her şartta yapabilmesi isteniyor. İnsanların iş seçmesi kadar doğal bir şey olamaz. Değerli olan gençlere nitelikli, insani özelliklere sahip, insanca çalışabilecekleri iş sağlanmasıdır. Bu olmadığı vakit elbette ki iş seçecekler, iş kabul etmeyecekler. Sigortasız, boğaz tokluğuna, taban fiyatın altında ya da uzun çalışma saatlerine dayalı bir işi niçin kabul etsin beşerler? Bu işsizliği örtmek ya da tahlil getirmek yerine gençleri suçlayan ucuz bir metot.”
‘YENİ İŞ İMKANLARI YARATILMAMASI YURTDIŞINA GÖÇE SEBEP OLUYOR’
Yapılan birçok araştırma 18-29 yaş kümesi ortasındaki 4 gençten daha güzel bir gelecek için yurtdışında yaşamak istediğini ortaya koyuyor. Gençlere yeni iş imkanları yaratılmamasının doğal sonucu olarak yurtdışına göçün gerçekleştiğini söyleyen Aziz Çelik bu bahiste şunları tabir etti:
“Türkiye’de gençlerin bir kısmı bilhassa yetişmiş gençler talihlerini yurtdışında denemeye çalışıyor. Daha yetişkin aşikâr kalifikasyonları yüksek olan gençler Türkiye’de iş bulma ümidini yitirince ya da bulacakları iş onları tatmin edecekleri bir gelir sağlamadığı için yurtdışına çıkıyor. Çoklukla bütün yükseköğrenim programlarından mezunlar -mühendislikler ve mimarlık da dâhil- taban fiyatla işe başlıyorlar. Bunu Cumhurbaşkanlığı İnsan Hakları Ofisi’nin yapmış olduğu bir araştırma ortaya koyuyor. İşe başlama düzeyleri taban fiyat civarında olması sebebiyle hem iş bulmak güç hem de bulunan işlerin gelir getirisi çok düşük olması gençleri yurtdışında bir arayışa itiyor. Bu da olağan bilhassa daha nitelikli iş gücünün yurtdışına göçmesi ya da göç etmeye çalışması üzere eğilimine yol açıyor.”
‘ÜNİVERSİTELERİN ARTIŞI KALİTESİZLİĞİ BERABERİNDE GETİRİYOR’
Türkiye’de son periyotta sayıları süratle artan üniversitelerin kalitesizliği beraberinde getirdiğini vurgulayan Prof. Dr. Çelik, devletin iş bulma misyonunu bir plan çerçevesinde hayata geçirmesi gerektiğini söyledi. Çelik, şöyle devam etti: “Üniversite ve öğrenci sayısının artması aslında olağan değil. Elbette ki üniversite ve üniversiteye girenlerin sayısının artması beklenir bir durum ancak bunun hem öğretim elemanı açısından hem de öğrencilere sunulan imkanlar açısından paralel yürümesi gerekir. Üniversitelerin değerli bir kısmı tabelası üniversite olan lakin eğitim kalitesi açısından çok düşük. Bilhassa yaygın biçimde Anadolu’da açılan üniversitelerin kâfi alt yapısı yok. Yerleşkesi, kütüphanesi ve başka toplumsal imkanları olmaksızın daha da kıymetlisi gereğince yetişmiş öğretim üyesi olmaksızın üniversite sayısının şişirilmesi üniversitelerde bir kalite düşüklüğüne sebep oluyor. Bunu istatistiksel bilgi olmadan günlük hayatta dahi görebiliriz. Eğitim fakültesini, iktisadi ve idari bilimler fakültesini bu kadar yaygın bir biçimde açarsanız oradan mezun olanların çalışacağı işler yaratılmazsa bunlar atıl iş gücüne dönüşür. Kendi alanları dışında çalışan o alana ait merakı ve ilgisi olmayan bir öğrenciye yol açar. Bugün iktisadi ve idari kısımların çok büyük bir kısmında o alana direkt merakı ve ilgisi olmayan fakat rastgele bir yere girmek için orayı yazmış olan öğrenci sayısı çok yüksek. Bu aslında o alanda işe giremeyeceğini bilerek, bilgisi olmadığı halde o alana kayıt yaptırıp rastgele bir üniversiteye kayıt olmuş olmayı hedefliyor.”
‘DEVLET YALNIZCA ÇALIŞMA ÖZGÜRLÜĞÜNÜ DEĞİL, ÇALIŞMA HAKKINI DA SAĞLAMAK ZORUNDA’
“Devletin her üniversiteyi bitiren için iş bulma vazifesi olduğunu münasebetiyle bunun bir planlama çerçevesinde yapılması gerektiğini düşünüyorum. Devamlı üniversiteler açarak bu derece büyük bir şişkinliğe yol açarsanız buna uygun istihdamı da sağlamak zorundasınız” diyen Prof. Dr. Aziz Çelik, devletin yalnızca çalışma özgürlüğünü değil çalışma hakkını da sağlamak zorunda olduğunu söz etti.