Ekonomist Mahfi Eğilmez, dün yazdığı yazıyı toplumsal medya hesabından yayınladı. “Yüksek Enflasyona Rağmen Piyasa Nasıl Canlı Olabiliyor?” başlıklı yazısında Eğilmez, insanların tasarruf etmek yerine, değerleneceğini düşündüğü malları ya da hizmetleri şimdiden satın alma yoluna gittiğini, bunun da piyasada canlılık yaratan etmenlerden biri olduğu değerlendirmesini yaptı.
‘TÜKETİCİLER İLERİDE BUGÜNKÜ FİYATTAN MALLARI BULAMAYACAĞINI DÜŞÜNEREK ŞİMDİDEN ALIYOR’
“Türkiye iktisadının rekor seviyede kur artışı ve enflasyon yükselişi yaşadığı bir ortamda piyasadaki canlılık nasıl açıklanabilir?” diye soran ve bu soruya ekonomik kavramlarla karşılık veren Eğilmez şunları dedi: “Kur artışı ve enflasyon yükselişi olduğunda olağan şartlarda talepte düşüş olması gerekirken tam aykırısı oluyor, talep ve münasebetiyle harcamalar yükseliyor. Bu durum, fiyat artışının talepte düşüşe yol açacağını öne süren talep kanunuyla çelişkili üzere gözükse de aslında ortada bir çelişki yok. Zira kurun ve enflasyonun daima arttığı ortamda tüketiciler, ileride, bugünkü fiyatlarla bu malları bulamayacaklarını düşünerek, bugünden satın almaya yöneliyorlar (öne çekilmiş talep tesiri.) Böylelikle piyasada talep, arzı aşınca fiyatlar daha da yükseliyor, fiyatlar yükseldikçe de talep artıyor.”
‘İNSANLAR TASARRUF ETMEK YERİNE HARCAMAYA YÖNELİYOR’
Faiz oranlarının enflasyon oranlarının altında olmasının insanları tasarruftan uzaklaştırdığını tabir eden Eğilmez bunu şöyle açıkladı: “İnsanları tasarruf yerine harcamaya yönlendiren bir öteki itici güç faiz oranlarının enflasyon oranının altında olması. TÜİK’in açıkladığı TÜFE verisine nazaran yıllık enflasyon yüzde 70 dolayında görünüyor (ENAGrup’un açıkladığı enflasyon oranı yüzde 120 dolayında.) Buna karşılık bankaların mevduat sahibine önerdiği faiz yüzde 20’nin altında. Kur muhafazalı mevduat faizini hesaba katsak bile enflasyon oranına ulaşmak mümkün olmuyor. Bu durumda beşerler, tasarruf yapıp daima eriyen satın alma gücü yerine, harcamalarını artırmaya ileride daha da değerleneceğini düşündükleri malları satın almaya yöneliyorlar. Mallara yönelik talep arttıkça malın fiyatı da artıyor ve birbirini besleyen bir döngü içine giriliyor (negatif faiz nedeniyle paradan kaçış.)”
‘VARLIKLARIN KIYMETİ YÜKSELİNCE ZENGİNLEŞME HİSSİ OLUŞUYOR’
Kur artışı ve enflasyon yükselişi nedeniyle insanların ellerindeki varlıkların pahasının yükseldiğini bunun da insanların zenginleşmiş hissi verdiğini anlattı. İnsanların gelirlerinin harcama artışına yetmediği durumlarda da borçlanma yoluna gittiklerini ve imkanları üzerinde yaşamaya yöneldiklerini söyledi. (servet tesiri.)
Gayrimenkul artışı ve kayıt dışı harcamanın ekonomik tesirlerini de ele alan Eğilmez yazısında şunları lisana getirdi: “Vatandaşlık verilmesi uygulamasıyla birlikte Türkiye’de gayrimenkul alan yabancıların sayısında artış oldu. 2021 yılında yabancılara satılan konutlardan yaklaşık 5,6 milyar dolar meblağında direkt yabancı sermaye girişi gerçekleşti. Bu biçimde ortaya çıkan ek talep piyasanın canlı kalmasına katkı sağlıyor (ek talep tesiri.)
Ödemeler istikrarındaki net kusur ve noksan kalemine baktığımızda 2021 yılında 9 milyar dolara yakın, 2022 yılının birinci üç ayında da 5 milyar dolara yakın nereden geldiği bilinmediği için bu başlık altında sınıflandırılan girişler olduğunu görüyoruz. Demek ki Türkiye’ye kayıt dışı kalmış önemli bir döviz girişi kelam konusu. Piyasalarda karşılaştığımız canlılıkta bu kayıt dışı paraların harcanmasının da katkısı olduğu kuşkusuz (kayıt dışı harcama tesiri.)”
‘KÖTÜ GELİRLİLER ÖTEKİ KISMA BAKARAK ORTADA KRİZ OLMADIĞINI SÖYLÜYOR’
İktisattaki durumun birtakım kesitler için neden kriz olarak değerlendirilmediği sorusuna da Eğilmez şunu cevabı verdi: “Ulusal paranın hem iç hem de dış kıymetinde ortaya çıkan büyük kayıplar başlı başına kriz sayılır. Buna karşılık üstte değindiğimiz çeşitli tesirler altında piyasada ortaya çıkan talep ve harcama canlılığı, kurdaki yükselişe ve büyük ölçüde onun yarattığı enflasyon artışına karşılık iktisadın canlı kalmasına ve nüfusun gelir açısından âlâ durumdaki kesitinin bu durumu kriz olarak görmemesine yol açıyor. İşin ilginci nüfusun gelir açısından makûs durumdaki kısmında bulunan insanların bir kısmı, kendi durumlarına bakmak yerine güzel durumdaki bölümün hayatına bakarak ortada bir kriz olmadığı kanısına varıyor (optik kırılma tesiri.)” (HABER MERKEZİ)