İstanbul Beşiktaş’taki İsmet İnönü Parkı’nda yer alan İnönü heykelinin, temeli Sultan Abdulaziz tarafından atılan tarihi Aziziye Camii inşaatı toprağının tam üstüne konulduğu ortaya çıktı. Cami inşaatının, 1940’ta İsmet İnönü’nün buyruğuyla yıkıldığı, yerine park ve mesken yapıldığı belgelendi.1982’de açılışı yapılan ve cami yerinin üzerine dikilen heykel ise, geçtiğimiz yıl İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından müdafaa altına alınırken, etrafına seyir platformu yapılmasına karar verildi. Platformun açılışı geçtiğimiz nisan ayında İBB Lideri Ekrem İmamoğlu tarafından yapıldı.
KÜLTÜR VARLIKLARINI MUHAFAZA HEYETİ’NDEN FARKLI KARAR: HEYKEL KALSIN, CAMİ TAŞINSIN
İstanbul Etraf ve Tarihi Yapıtları Muhafaza Derneği, geçtiğimiz yıl İnönü heykelinin taşınması ve caminin yine imar edilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı İstanbul Kültür Varlıklarını Muhafaza Heyeti’ne başvurdu. Lakin konsey, Aziziye Camii’nin “korunması gerekli kültür varlığı” olarak tescil edilmesi kararı vermesine karşın, birebir vakitte İnönü heykelinin de korunmasına karar verdi. Yapılan itiraz sonucu şura, heykelin yerinde kalmasına, cami içinse uygun bir arazi bulunması seçeneğinin kıymetlendirilmesine karar verdi. Tarihi Yapıtları Müdafaa Derneği, CHP’nin tek partili periyotta şaibeli bir biçimde hazineye kattığı ve sonraki süreçte belediyeye bedelsiz devrettiği arazinin vakıf malı olduğunu, bu nedenle heykelin korunup, cami için farklı bir alan bakılmasını kabul edilemez buluyor. Dernek, kararın yine gözden geçirilip, heykelin diğer bir alana taşınması ve arazinin asıl sahibi olan Aziziye Camii’nin tekrar ihya edilmesi için çalışmaların başlatılması gerektiğini aktarıyor.
SULTAN ABDULAZİZ’İN VEFATI NEDENİYLE İNŞAATI DURDU
İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı, Saat Kulesi ve Bezmi Alem Valide Sultan Cami Müdafaa Alanında bulunan Aziziye Camii’nin temeli, 1874’te Sultan Abdulaziz tarafından atıldı. İstanbul’un son selatin mescidi olması planlanan Aziziye Camii’ni, periyodun ünlü mimar ve müteahhit ailesi Balyanlar projelendirdi ve yere bir şantiye binası kurarak inşaatı yönetti.
Dolmabahçe Sarayının gerisinden Boğazdan görünecek dört minareli ve hayli geniş bir alana yayılan, temeli için düz bir alanın oluşturulduğu inşaat, Sultan Abdulaziz’in vefatı nedeniyle durdu.
CAMİNİN ÜZERİNE GAZİNO YAPTILAR
50 yıl boyunca üretimi tamamlanmayan ve kullanılmaz halde olan cami yeri, 1923 yılından itibaren farklı şahıslara kiralandı ve bir köşesine gazino inşa edildi. Mevki, halk ortasında “Taşlık Gazinosu” olarak anılmaya başlandı.
BELEDİYEYE DEVREDİLDİ, YANINA İSMET İNÖNÜ’NÜN KONUTU YAPILDI
Camii ve müştemilatının yapılması planlanan alanın bitişiğine 1940’ta İsmet İnönü ve müsteşarı Kemal Gedeleç’in konutları inşa edildi. 1948’de arazinin, periyodun cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün imzasıyla belediyeye parasız olarak devredilmesi istendi. Akabinde, caminin temellerinin olduğu alan İnönü parkı yapıldı.
MİLLETVEKİLİ SİNAN TEKELİOĞLU’NUN GAYRETİ
1950’de Seyhan Milletvekilliği yapan Sinan Tekelioğlu, meclise sunduğu önergede, vakfa ilişkin olduğu söylenen arazinin hangi suretle ve ne halde şimdiki sahiplerine devredildiğini sordu. 20/11/1950 tarihli meclis tutanağında, periyodun İçişleri Bakanı Rükneddin Nasuhioğlu’nun verdiği yanıtın hakikat olmadığını söyleyen Tekelioğlu’nun kullandığı şu sözler, verdiği çabayı anlatması açısından kıymet arz ediyor:
“Sayın arkadaşlar; görüyorsunuz ya tek partinin bu memlekete açtığı ıstıraplar ne kadar büyüktür. Biz her gün, her vakit şuradan buradan aldığımız malumatla hükümetimizi tenvir ederek milletimize vurulan darbeleri, ıstırapları tehvin etmeye çalışıyoruz. Hükümetin de bizimle birlikte, milletle bir arada olacağından zerre kadar kuşkumuz yoktur”
Tekelioğlu’nun cami yeri için uğraş verdiği bu süreçte, periyodun başbakanı merhum Adnan Menderes de İnönü heykelinin Seyahat Parkı’na dikilmesine karşı çıkmış ve bu teşebbüsü engellemişti.
İNÖNÜ HEYKELİ, LOZAN ANTLAŞMASININ YILDÖNÜMÜNDE DİKİLDİ
Cami yeri 1982’ye kadar bu halde kaldı. Uzun yıllar depolarda tutulan İnönü heykelinin dikilmesi için periyodun Belediye Lideri ve birebir vakitte sıkıyönetim kumandanı olan Orgeneral İ. Hakkı Akansel tarafından teşebbüsler başlatıldı. O devir oluşturulan konseyin önerdiği alanlardan (Dolmabahçe Parkı rampası, Kabataş, Taşlık Parkı seçeneklerinden) çoğunluğun kararıyla İnönü’nün konutu önündeki Taşlık Parkı (Aziziye Camii yerinin olduğu park) seçildi.
Heykel, Lozan Antlaşması’nın 59. yıl dönümü olan 24 Temmuz 1982’de merasimle açıldı. Heykel, cami inşaatının tam orta kısmına denk getirildi.
Heykel ve park, o vakitten günümüzde kadar Aziziye Camii inşaatının üzerinde durdu.
Osmanlı mirası olan tarihi Aziziye Camii’nin yıkılarak yerine park ve konut yapılması, bununla da kalınmayıp misyon yaptığı periyotta birçok caminin yıkım buyruğunu veren İsmet İnönü’nün heykelinin cami yerinin tam üstüne dikilmesi kabul edilemez bir durum. Buna binaen, Kültür Varlıklarını Muhafaza Konseyi’nin kararını yine gözden geçirerek, Aziziye Camii’ni hak ettiği pozisyona kavuşturması elzem bir bahis.