Anayasa Mahkemesi, İç Hastalıkları ve Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Canan Karatay’a televizyon programlarındaki şeker yükleme testine ait tıbbi içerikli açıklamaları nedeniyle 15 gün süreksiz olarak meslekten alıkoyma cezası verilmesini, tabir özgürlüğünün ihlali saydı.
Yüksek Mahkemenin kararına nazaran, Karatay, 2014 ve 2015’te katıldığı 7 farklı televizyon programında gebelere şeker yükleme testi yapılmaması gerektiği tarafında ve yapan tabipleri eleştiren açıklamalarda bulundu. Bunun bilhassa anne karnındaki bebeklere ziyan verdiğini savunan Karatay, anne ve bebeklerin sıhhatine ait bilgilerin kendisine ilişkin kitapta yer aldığını belirtti.
Kelam konusu yayınlar üzerine İstanbul Tabip Odası Onur Heyeti, Karatay hakkında disiplin soruşturması başlattı. Soruşturma sonunda Karatay’a 15 gün mühletle süreksiz olarak meslekten men cezası verildi. Türk Tabipler Birliği Yüksek Onur Konseyi da kararı onadı.
Karatay, ceza kararının iptali istemiyle açtığı davanın Ankara 12. Yönetim Mahkemesince, yaptığı istinaf müracaatının da bölge yönetim mahkemesince reddedilmesi üzerine Anayasa Mahkemesine hak ihlali argümanıyla ferdî müracaat yaptı.
Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, Anayasa’nın 26’ncı unsurunda garanti altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. Ayrıyeten mahkeme, tekrar yargılama yapılmak üzere kararın Ankara 12. Yönetim Mahkemesine gönderilmesini kararlaştırdı.
KARARIN MÜNASEBETİNDEN
Anayasa Mahkemesinin kararında, Anayasa’nın 26’ncı unsuruna nazaran herkesin tabir özgürlüğünün bulunduğu, bunun lakin kanunda belirtilen kurallarda sonlandırılabileceği, Karatay’ın açıklamaları nedeniyle cezalandırılmasının da söz özgürlüğüne müdahale manası taşıdığı kaydedildi.
Sıhhat alanında yanlış bilgilerin yayılmasını önlemek için hareket planları geliştirme ve uygulamanın devletin olumlu yükümlülüklerinden olduğuna işaret edilen kararda, “Hiç elbet yanlış bilgilerin yönetilmesi de sıhhat siyasetlerinin asıllı bir modülünü oluşturmaktadır. Lakin bunu yaparken devlet, söz özgürlüğüne de hürmet göstermelidir.” denildi.
Karatay’ın, uzmanlık dışı bir mevzuda tıbbi kıymetlendirme yaptığı gerekçesiyle cezalandırıldığı, açılan davanın ise reddedildiği anımsatılan kararda, “Başvurucu bir kardiyoloji ve iç hastalıkları uzmanı olduğu üzere genel olarak Türkiye’nin bilinen akademisyen ve bilim insanlarındandır. Bu kapsamda tıp alanında yaşanan gelişmelerin müracaatçının ilgi alanında olduğunda kuşku yoktur.” sözleri yer aldı.
Karatay’ın, gebelikte 24 ila 28’inci haftalar ortası uygulanan şeker yükleme testinin anne ve çocuğa ziyan verdiği tarafındaki görüşünü herkesin anlayabileceği bir lisanda anlattığı belirtilen kararda, “Başvurucunun birtakım sözlerinin meslektaşlarını eleştirdiği hatta abartıya kaçtığı kabul edilse bile bir bilim beşerinin yerine geçip aşikâr bir durumda kullanılacak tabir formunun ne olacağını belirlemek yargı mercilerinin misyonu olmamalıdır.” değerlendirmesi yapıldı.
“İfade özgürlüğü, büyük ölçüde tenkit özgürlüğünün teminat altına alınmasını hedeflemektedir.” sözüne yer verilen kararda, birey ve toplum hayatı için hayati problemlerin tartışılması bağlamında açıklanan tabirlerin sert olmasına ve polemik içermesine daha fazla tolerans gösterilmesi gerektiği, ayrıyeten söz açıklamalara müdahalelerin, münasebeti olarak kullanılmaması gerektiği bildirildi.
Kararda, Karatay’ın, şeker yükleme testine ait daha ayrıntılı bilgilerin kitabında yer aldığını belirtmesinin reklam olarak kabul edilmesinin de “hekimlere reklam yasağı” ile ulaşılmak istenen hedefin ötesine geçtiği, bunun, “ifade özgürlüğü alanının dolaylı olarak daraltılması” manasını taşıdığı vurgulandı.
Bilim insanlarının ve akademisyenlerin her söylediklerinin mutlak gerçek kabul edilemeyeceği lakin alternatif bakışların herkes için daha hakikat düşünme imkanı yarattığının bir gerçek olduğu belirtilen kararda, “Başvurucunun anne ve çocuk sıhhati üzere epey kritik ve hassas kabul edilen bir sıkıntıda dahi en güçlü görüşlere bile karşı çıkabilmesi bireyler, toplum ve ülke için hayati derecede değerlidir.” denildi.
Anayasa Mahkemesinin kararında, mahkemelerin ret kararlarında, Karatay’ın açıklamalarının anne ve çocuk sıhhati için oluşturduğu tehdidin somut olarak ortaya konulmadığı, müracaata husus tabirlerin detaylı formda incelenmesine de ihtimam gösterilmediği belirtildi.
Karatay’ın cezalandırılmasının demokratik toplum tertibinin gereklerine uygun olmadığı aktarılan kararda, şunlar kaydedildi:
“Başvurunun bütün şartları göz önünde tutulduğunda müracaatçı hakkında 15 gün müddetle süreksiz olarak meslekten men üzere ağır bir disiplin cezası verilmesi ile Anayasa’nın 26. unsurunda müdafaa altında olan tabir özgürlüğüne yapılan müdahalenin daha ağır basan bir toplumsal muhtaçlığa karşılık gelmediği üzere orantılı da olmadığı sonucuna varılmıştır. Açıklanan münasebetlerle müracaata husus demokratik toplum sisteminin gereklerine uygun olmayan müdahalenin Anayasa’nın 26. unsurunda teminat altına alınan söz özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verilmesi gerekir.”