Kurda tırmanış sürerken tekrar artışı frenlemek için yaklaşık 30 milyar dolar daha eritildi. İhracattan, SWAP mutabakatlarından ve mevduattan gelen döviz bu uğurda kullanıldı. Lakin eşikleri aşan endeks 15.80’in üstünü gördü. Bir yılda Türk Lirası’nın dolar karşısındaki kıymet kaybı yüzde 87’yi aştı. Milletin parasıyla oluşturulan MB rezervi harcanırken kronik artırımlarla boğuşan milyonların cebindeki para biraz daha buharlaştı.
‘DÖVİZDEKİ YÜKSELİŞİN BÜTÜN MALİYETİ VATANDAŞIN SIRTINA BİNİYOR’
Yükselen dolar yeni artırımları peşinden sürüklerken Dövize Endeksli Mevduat nedeniyle ödenecek fark da katlandı. Vergilerle dolan MB ve Hazine’nin bu ay yapması gereken ödeme ölçüsü 50 milyar TL’ye ulaştı. Israrlı siyasetle oluşan vahim tablo ekonomistlerin gündemindeydi:
* 14.55 üstündeki artışların bütün yükü vatandaşta.
* Büyük bir süratle yoksullaştırılıyoruz.
* Cari açık, bütçe açığı ve prestij açığı. Üçüz açık devri.
KUR KORUNURKEN VATANDAŞ EZİLDİ
İktisat idaresinin kuru dengelemek harcadığı rezerv 30 milyar doları buldu. Yalnızca kur muhafazalı mevduat sisteminde iştirakçilere son iki ayda yalnızca Hazine’den 16.3 milyar TL daha ödendi. Aralık ayından bu yana kurdaki artışın durmaması da mevduat sahiplerine para olarak geri döndü. Zengini daha güçlü yapan sistemde mevduat sahiplerine yapılacak fark ödemesi 50 milyar liraya ulaştı. Hazine ve Merkez Bankası’ndan yapılan ödemeler ise yeniden vatandaşın cebinden çıktı.
Türkiye’deki yanlış iktisat siyasetleri, TL’yi tarihinin en makus düzeylerine taşıdı. Bilhassa geçen yılın sonuna kadar dolar ve eurodaki yükseliş TL’yi olumsuz etkiledi. Geçen yılın Aralık ayında kurda görülen 18.40 düzeyleri Hükümet’in kur muhafazalı mevduat (KKM) atılımıyla bir gecede piyasaların kapalı olmasına karşın süratli bir düşüşe başladı. Kuru tutmak için harcanan milyarlarca dolara karşın iktisat idaresi yeniden alışılmışın dışında bir metot daha denemiş oldu. 128 milyar dolar hadisesinin akabinde yeninden rezerv satışları gündeme gelirken, KKM ile birlikte Hazine bu sefer resmi olarak rezerv yakmaya başladı. Harcanan 30 milyar dolara karşın kur yeniden düşmedi. Ocak 2022’de 10 lira düzeyine kadar düşen kur, her ay artışını sürdürdü. Şubat ayında 10 lira hududu 13 liraya taşındı. Üçüncü ayda bu hudut 14 liraya çıkarken, Mayıs 2022 ile birlikte 15 lira da geçilmiş oldu. Tabi bu geçiş devirlerinde Hazine’nin KKM yükü de arttı. Zengini daha güçlü yapan sistemde mevduat sahiplerine yapılacak fark ödemesi 50 milyar lira ulaştı. Fatura ise her zamanki üzere 84 milyona kesildi. KKM hesapları 18 Şubat haftasında 469 milyar 230 milyon liraya ulaştı. 25 Şubat haftasında ise bu sayı 52 milyar 139 milyon dolara çıktı. Toplam iki haftalık ortalama ise 494 milyar 685 milyon lira olarak kayıtlara geçti. Yalnızca 18 Şubat haftasında dolar 13.65 liraydı. Dün ise 15.85 düzeyine kadar çıktı. Dolardaki 3 aylık artış yaklaşık yüzde 16,1 olarak hesaplandı. KKM hesaplarının faizi de yüzde 4,2 oldu. Bu bütçenin yüzde 12’lik artış farkını böylelikle Hazine ve Merkez Bankası ödeyecek. Birinci sefer döviz bozdurup KKM’ye yatıranların farkını Merkez Bankası, TL’sini KKM hesabına çevirenlerin farkını ise Hazine karşılayacak.
Evvelki gün açıklanan Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2022 Nisan ayına ait merkezi idare bütçe istatistikleri de gerçeği ortaya koydu. Bakanlığa bağlı Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün açıkladığı merkezi idare bütçesi sarfiyat tablolarına nazaran, nisan ayında ‘Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına Ait Giderler’ kapsamında 4.6 milyar TL ödeme yapıldı. Mart ayında ise bu ödeme 11.7 milyar TL idi. Böylelikle, son iki ayda kur muhafazalı mevduatın bütçeye maliyeti 16.3 milyar TL oldu.
BASKI HER HAREKETTE ARTIYOR
Bankacıların hesaplamalarına nazaran, dolar/TL’nin 15’i aşması durumunda 45 milyar TL’ye yükselecek biçimindeydi. Dolar/TL’deki hareketlilik ise son iki haftada hızlandı. TL bugün dolar karşısında yüzde 1’e yakın paha kaybederek 15.8’i aştı. Hareketliliğin başladığı son iki hafta prestijiyle TL’nin paha kaybı yüzde 5’in üstünde. Bankacılar, kurun 18 düzeyine ulaşması halinde ise maliyetin 165 milyar TL’ye kadar yükselebileceğine işaret ediyor.
32 MİLYAR DEĞİL 7 MİLYAR DOLAR YÜKSELDİ
Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) haftalık ekonomik tahlil raporunu yayımladı. Raporda Türkiye’nin kredi risk primi (CDS) oranının 700’lü düzeylere yükseldiğine dikkat çekilerek “Bunun Merkez Bankası rezervlerindeki tesirinin borç faiz yükünün artması sonuçlu negatif tesirinin olacağını ve kur muhafazalı mevduat (KKM) siyasetinin rezervleri daha da düşüreceğini öngörüyoruz” açıklaması yapıldı. Raporda, Merkez Bankası’nın kuru sabit tutmak için rezerv satışı gerçekleştirdiği tabir edilerek şöyle dendi: “Merkez bankası rezervlerini yıl sonundan bugüne kadar olan müddet için incelediğimizde, yaklaşık olarak KKM’den 25 milyar dolar, ihracattan 15 milyar dolar, reeskonttan da 8 milyar dolar gelir yaratıldığını ve bunun yanında KİT satışlarının 16 milyar dolar civarında gerçekleştiğini düşünürsek, rezervlerde 32 milyar dolarlık artış olması gerekirken yalnızca 7 milyar dolarlık bir artış gözlemliyoruz. Ortadaki farkın kuru tutmak maksatlı rezerv satışı olduğunu kestirim ediyoruz.”
‘PİYASAYA ÖRTÜLÜ BİR MÜDAHALE VAR’
KKM’nin geldiği durumu yorumlayan ekonomist İris Cibre, yıl sonuna kadar KKM’ye 50 milyar TL meblağında bir ödeme yapılacağını söyledi. Medyascope’a açıklamalarda bulunan Cibre, birebir vakitte piyasaya örtülü müdahalenin sürdüğünü belirtti. Cibre “KKM’den gelsin, KKM’den piyasaya örtülü müdahale yapılsın biçiminde ilerleyen bir sistem oluştu. Hem ihracatçıların o yüzde 40 döviz satma mecburiyeti hem de KKM’den gelen, MB aracılığıyla gelen dövizler şu an aslında rezervlerden de rahatlıkla görüyoruz toparlayamıyor. Aralık ayındaki rezerv ile şu anki net rezerv, swap hariç analitik bilanço da birebir. Bu da demek oluyor ki bu gelen ihracat bedellerine, KKM dövizlerine karşın artmıyor rezerv. Bunun da ne demek olduğu aşikâr, piyasaya hâlâ örtülü bir müdahale var. Hasebiyle bunu bu biçimde kullandıkları sürece para da birikmiyor rezerv olarak. En sürdürülemez tarafı bu” diye konuştu.
SİSTEM GELİR TRANSFERİNE DÖNÜŞTÜ
KKM’nin bir gelir transferine dönüştüğünü söyleyen İris Cibre şöyle devam etti: “Gelir dağılımındaki bozukluğu biliyoruz. Çok önemli bir fark var. Münasebetiyle sermayeye bu paranın aktarıldığı apaçık ortada. Zira şöyle düşünün adamın 1 milyon lirası var, gitmiş KKM yaptırmış. Ve aralık ayında yatırdığını varsayın yüzde 27 para kazanmış. Üç ayda bu parayı kazanmış. Artık benim yok o denli bir param, hasebiyle ben KKM yapamadım. Artık bu KKM’ye ödenecek kur farkının nereden ödüyorlar? Hazine ya da MB’den ödüyorlar. Bu da bir enflasyona neden oluyor.”
‘MALİYETLER ŞEFAF BİR HALDE AÇIKLANMALI’
Gelecek Partili ekonomist Kerim Rota “KKM’ye ödenen 4.5 milyar TL sonrasında Nisan bütçe açığı 50 milyar TL. BOTAŞ’a son 1 yılda aktarılan kaynak 132 milyar TL’ye ulaştı. Bütçede birinci 3 ay TCMB kârı ile gelen yalancı bahar sona ermiş görünüyor. Cari açık, bütçe açığı ve prestij açığı. Üçüz açık dönemi” diye konuştu. Gelecek Partili Serkan Özcan ise “KKM ile toplanan dövizlerin maliyeti 14 TL seviyesinde. 3 aylık faizi eklediğimizde maliyet 14.55 TL. Yani 14.55 üzerindeki artışların yükü vatandaşta. Geçtiğimiz haftadan bu yana dolar kuru artışı yüzde 4,5. Sonuç olarak 1 haftalık ek KKM maliyeti 36 milyar TL. Elbette KKM ile toplanan dövizlerin maliyetinin 14 TL’nin üzerinde olduğu ve vatandaşa maliyetin daha düşük gerçekleştiği sav edilebilir. Örneğin maliyet 14 değil 14,50 ise KKM’nin 1 haftalık maliyeti 36 değil de 28 milyar TL olur. Tam da bu nedenle Hazine tarafından bu maliyetler şeffaf bir biçimde açıklanmalı ve tüm baş karışıklıklarının önüne geçilmelidir. Bedelini vatandaşın ödediği bu garabet sisteme ait her ayrıntıyı bilmek hepimizin en olağan hakkıdır” sözlerini kullandı.
TARLA ENFLASYONU ALARM VERİYOR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Tarım Eserleri Üretici Fiyat Endeksi Nisan 2022 bilgilerini açıkladı. Buna nazaran, tarım-ÜFE’de (2015=100), 2022 yılı Nisan ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 17.76, bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 72.29, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde 118.53 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 45.26 artış gerçekleşti. Kesimlerde bir evvelki aya nazaran balık ve öbür balıkçılık eserlerinde yüzde 0.12, tarım ve avcılık eserleri ve ilgili hizmetlerde yüzde 18.10 ve ormancılık eserleri ve ilgili hizmetlerde yüzde 21.03 artış gerçekleşti. Ana kümelerde bir evvelki aya nazaran çok yıllık bitkisel eserlerde yüzde 6.52, canlı hayvanlar ve hayvansal eserlerde yüzde 8.41, tek yıllık bitkisel eserlerde yüzde 27.66 artış gerçekleşti.
SÜRATLE FAKİRLEŞİYORUZ
Ekonomist Oğuz Demir “Dövizin köpüğünü aldık demişlerdi. Enflasyonu da alacaklardı. Köpük değil müsilajmış, ortamı uygun bulunca dövizdeki geri geldi. Enflasyon ise artık canlı hayatını yok eder durumda. Yetmedi mi artık bu vurdumduymaz haller? Büyük bir süratle yoksullaştırılıyoruz. 20 Aralık’taki günübirlik şoku saymazsak dolar/TL’nin en yüksek gün kapanışı 17 Aralık 2021’deki 16.40 düzeyi. 16 Aralık’ta ise 15.66 TL vardı. Bu artışlar 20 Aralık’taki KKM ile fiyatlara yansımadan geri geldi. Ortadan geçen 6 ayın sonunda bugün aslında 15.75 ile aslında kur gün kapanışlarındaki birinci rekoru egale etti. KKM ise gün gün artan ve şu ana kadar 16 milyar TL’yi aşan maliyeti ile 5 ay daha fazla saçmalamaları için vakit kazandırmaktan öbür bir işe yaramamış oldu” dedi.
DÜNYA EKONOMİK BAŞARIMIZI TAKDİR EDİYOR
TL geçen yılın son ayında paha kaybında tarihi düzeye ulaştı. Hazine Bakanı Nebati “Uygulamaya aldığımız kur muhafazalı mevduat ile bertaraf ettik” dedi. Nebati, tüm dünyanın son 40 yılın en yüksek enflasyon oranıyla karşı karşıya olduğunu ve iktisadın son 2 yılda gösterdiği büyük muvaffakiyetin tüm dünya tarafından takdir edildiğini söyledi.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Türkiye İştirak Bankaları Birliğinin (TKBB) 21. Olağan Genel Kurulu’nda konuştu. Nebati “Geçen yıl Aralık ayında döviz kurunda gözlemlediğimiz, piyasa gerçekliğini yansıtmayan fiyat oluşumlarını, uygulamaya aldığımız kur muhafazalı mevduat ile bertaraf ettik. Enflasyonun değerli belirleyicisi olan kurdaki dalgalanmaları büyük oranda dengeledik” dedi. Nebati, şu andaki enflasyonun bu sayılara gelmesindeki en kıymetli etkenin ‘beklentiler’ olduğunu söyleyerek “Şimdi amacımız enflasyonun ana sebeplerinden biri olan beklentileri düzeltmektir. El ele vererek, birlikte adımlar atarak ve yüreğimizle halledeceğiz” diye konuştu. “Günlerdir ilgili dal kuruluşlarıyla teğe bir toplantı yapıyoruz. Sayıları önlerine koyuyoruz” diyen Nebati, “Fahiş uygulamalara net olarak karşı durduğumuzu ortaya koyuyor ve net olarak paylaşıyoruz. Bir gayretimiz var, gayretimiz enflasyonun Türkiye’nin mutlak surette denetim altına alınması ve gayelerimiz doğrultusunda ilerlemesidir” diye konuştu. Nebati açıklamalarını şöyle sürdürdü: “Tüm dünyada enflasyon rekor düzeylere ulaştı, 2022 yılı bu tartışmalarla geçiyor. Tüm dünya son 40 yılın en yüksek enflasyon oranlarıyla karşı karşıya. Birtakım ülkelerde, örneğin İspanya’da üretici fiyatları negatiflerden yüzde 40’lara erişmiş düzeyde. Enflasyonu yalnızca devletin çözebileceği bir sorun olarak görmüyoruz. Nebati, tüm dünyanın son 40 yılın en yüksek enflasyon oranıyla karşı karşıya olduğunu ve iktisadın son 2 yılda gösterdiği büyük muvaffakiyetin tüm dünya tarafından takdir edildiğini söyledi.”
