Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde gözler Finlandiya ve İsveç’in NATO üyelik müracaatına çevrilirken, Avrupa’nın göbeğinde yer alan Avusturya’nın NATO’ya neden üye olmadığı da tekrar gündeme geldi. Pekala sonlarını genişleten NATO Avusturya’yı neden birliğe katamadı? Ya da Avusturyalılar neden birliğe katılmak istemiyor?
Tüm dünyanın gözü kulağı İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine çevrilmişken, bugüne kadar Avrupa’nın göbeğinde olup NATO’ya üye olmak istemeyen bir ülke var. O da Avusturya…
İskandinav ülkeleri NATO’ya girmeye çalışırken ve bahis NATO üzerinde bu kadar yoğunlaşmışken, milletlerarası kamuoyunda Avusturya’nın birliği neden reddettiği de tekrar tartışmaya açıldı.
Aslında milletlerarası basın bu mevzuyu ne kadar irdelese de ülkede bu türlü bir tartışma yaşandığını söylemek gerçek olmaz. Avusturya için NATO tartışması en son 25 yıl evvel yaşanmıştı…
AVRUPA’NIN DÖNÜM NOKTASI
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgalini başlatması ile Avrupa tabir yerindeyse bir ‘dönüm noktası’ yaşadı. Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un da daha evvel söylediği üzere o gün aslında tüm Avrupa farklı bir güne uyanmıştı.
Ukrayna işgali, Avrupa’nın istikrarsız güvenlik mimarisini gözler önüne sererken, bilinen tüm gerçekler bir anda değişti ve ‘tam bağımsızlığın’ en çok lisana getirildiği ülkelerden Finlandiya’da nüfusun büyük bir kısmı NATO için ‘evet’ dedi. Akabinde İsveç de emsal bir yol takip etti. Tarihinde birinci kere İsveç askeri tarafsız pozisyonundan uzaklaştı. 73 yıldır NATO tersi olan iktidar partisi halini değiştirdi.
NATO TARTIŞMALARININ UĞRAMADIĞI ÜLKE
Lakin şaşırtan bir biçimde paradigma kayması bir ülkeyi büsbütün atladı: Avusturya… Ülkede en fazla iki ya da üç televizyon programı NATO’ya iştiraki gündeme getirdi, akabinde çabucak mevzu değiştirildi… Şansölye Karl Nehammer, tarafsızlığın “tartışmaya açık olmadığına” karar verdi. Muhalefet önderi ve başbakanlık için tezli bir aday olan SPÖ başkanı Pamela Rendi-Wagner, Avusturya’nın tarafsızlığının “pazarlık edilemez” olduğunu vurguladı. Sağcı, milliyetçi FPÖ de emsal bir hal sergiledi.
Pekala neden Avusturya için NATO konusu daima geride kaldı? NATO’ya iştiraki kıymetlendirmek bir yana neden kimse mevzuyu gündeme bile getirmedi?
Aslında bunun nedeni çok açık. “Avusturya’nın tarafsızlığı” ülkenin iç siyasetinde epey değerli bir bahis. Yani kimsenin tartışmaya açmak istemeyeceği hatta bir tartışma açılmışsa da kaçmak isteyeceği bir konu… Avusturya’nın tarafsızlığının, kolektif hafızada “özgürlüğün” tekrar kazanılmasıyla ilişkilendirildiğini unutmamak lazım. Bu yüzden ülkede tarafsızlık ruhu hala devam ediyor.
ARABULUCULUK SEVDASI
Avusturyalılar ‘özgürlük’leri ile gelen bu tarafsızlık ruhunu üstün güçlerle olan münasebetlerinde de sıkça kullandı. John F. Kennedy ve Nikita Kruşçev’in 1961’deki toplantısı üzere, muhteşem güçler ortasında Avusturya’nın tarafsız topraklarında meydana gelen kimi değerli toplantılar yapıldı. Küba Füze Krizi bile burada engellenmeye çalışıldı.
AGİT üzere birtakım BM kurumları karargahlarını buraya açtı. Ülke, kendisini tarih boyunca arabulucu rolünde gösterdi. Mesela, Nisan ayında Şansölye Nehammer, savaşın başlangıcından bu yana Putin ile konuşan birinci Batılı devlet lideri olmak için evvel Ukrayna’ya akabinde Rusya’ya gitti. Ülkede dış siyaset her vakit ‘gurur’ konusu oldu.
Bir öbür neden ise Avusturya’nın jeopolitik pozisyonu. Avusturya, Lihtenştayn ve İsviçre tarafından çevrili ülke otomatikman NATO mutabakatının 5. unsurundaki karşılıklı yardım kelamından yaralanabiliyor. Avusturya topraklarını işgal etmek için işgalci bir ordunun evvel bir NATO üyesine saldırması, topraklarını kullanması gerekiyor. Yani NATO’nun hudutlarıyla çevrili bir ülkeye saldırmak ‘imkansız üzere göründüğünden’ Avusturyalılar kendilerini daima inançta görüyor. Bu yüzden de NATO’nun içinde olmak, dışında olmak onları pek de etkilemiyor.
Lakin bu kadar tarafsızlığına ve bağımsızlığına sahip çıkan bir ülkenin Avrupa Birliği’ne üye olması da uzun mühlet sorgulandı. Ülkenin, aslında AB’nin ortak güvenlik siyasetine dahil edilmiş durumda olması, NATO’ya tavrı göze alındığında ne kadar gerçekçi bilinmez… Ayrıyeten, Avusturya’nın NATO ile ortak birçok projede yer aldığını da unutmamak lazım….