Kamu ve özel işyerleri için “ay” ya da “yıl” kavramı özel daldan farklı olduğundan, prime temel yarar meblağlarının hesaplanmasında sigortalıların prim gün sayıları ile bu günlere ait aylık yahut yıllık prime temel kar dataları gerekir. Kamu çalışanının emekli aylığı nasıl hesaplanır? Kamu çalışanının emekli aylığı eksik mi hesaplanıyor? Yıllık çıkar hesabı nasıl belirlenir?
Gazetemiz müellifi Nergis Şimşek‘in köşe yazısına nazaran; örneğin 2021 yılı kamu dalı için 15/01/2021-14/1/2022, özel bölüm için 01/01/2021-31/12/2021 mühletini söz eder. Kamu bölümü için yıllık prime temel çıkarlar belirlenirken bu müddetlerde geçerli kar fiyatları dikkate alınır.
YILLIK YARAR HESABI NASIL BELİRLENİR?
Minimum fiyatın yılda bir yahut birden fazla mühlet için belirlenmesi durumunda yıllık yarar hesabı, bu mühletler ve ölçüler dikkate alınarak belirlenir.
Örneğin, 2015 yılında taban fiyat yılda iki sefer belirlendi. 2015 yılı kamu dalı 15/01/2015–14/01/2016 mühletini kapsar. 2015 yılında minimum fiyat 01/01/2015–30/6/2015 müddetinde 40.05 TL, 01/07/2015–31/12/2015 müddetinde ise 42.45 TL olarak belirlendi.
2015 yılı 14/1/2016 tarihine kadar olduğundan, yarar hesabı için 2016 yılı ocak ayı minimum fiyat fiyatı olan 54.9 TL’yi de kullanmak gerekiyor. Bu durumda, kamu bölümü için 2015 yılı prime temel karı; 15/1/2015–30/6/2015 mühleti için 40.05×166=6.648,30 TL, 01/07/2015-31/12/2015 mühleti için 42.45×180=7.641 TL ve 01/01/2016–14/1/2016 müddeti için 54.9×14=768,60 TL olmak üzere toplam 15.057,90 TL biçiminde belirlenir.
Özel dal için 2015 yılı yarar hesabı ise 01/01/2015–30/6/2015 müddeti için 40.05×180 =7.209 TL ve 01/07/2015–31/12/2015 müddeti için 42.45×180 =7.641 TL olmak üzere toplam 14.850 TL biçiminde hesaplanır.
Taban fiyatın yıllık olarak belirlendiği 2017 yılında (asgari fiyat 59.25 TL) kamu kesimi için yıllık çıkar hesabı yapılırken, 2018 yılı ocak ayı (67.65 TL) taban fiyat meblağı da dikkate alınır.
2017 yılı kamu bölümü için 15/01/2017–14/1/2018 mühletini kapsıyor. 15/01/2017–31/12/2017 müddeti için 59.25×346=20.500,50 TL, 01/01/2018–14/1/2018 müddeti için ise 67.65×14=947,10 olmak üzere 2017 yılı toplam yıllık çıkar 21.447,60 olur.
Özel kesim için 2017 yılı kar hesabı ise 59.25×360=21.330 biçiminde olur.
AZAMİ ÇIKAR FİYATI NASIL HESAPLANIR?
Azami kar hesapları da ilgili yıldaki azami çıkar fiyatları üzerinden birebir teknikle hesaplanır.
SGK tarafından her yılın ocak ayında yayımlanan emekli aylık artışlarına ait genel yazılarda kamu ve özel bölüm için yıllık karlar 2015 yılından itibaren tıpkı ölçü üzerinden açıklanmakla birlikte, yılın sonunda kamu için yarar fiyatlarının bir sonraki yılın ocak ayı çıkarına nazaran güncellenmesi ve tekrar açıklanması gerekirken bu yapılmıyor. Kamu ve özel dal taban ve azami karları tıpkı fiyatlar üzerinden aylık bağlama süreçlerinde dikkate alınıyor. 2015 yılı ve sonrasında kamu bölümü için olması gereken yıllık karlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Aylık bağlama süreçlerinde, kamu kesimi çıkarlarının özel kesim yararları ile birebir alınması durumunda aylıklar yanılgılı bağlanıyor. Kamuda çalışan sigortalıların her ay e-bildirge sisteminden (aylık denetimler olduğu için) alınan yararları gerçek; lakin aylık bağlama sisteminde kamu yıllık karlarında gerekli güncelleme süreci yapılmadığından ve bu yararlar özel bölümün kar meblağlarına indirgendiğinden aylıklar yanlışlı ve eksik bağlanıyor. Bu durumda, tavandan prim ödeyerek 2015 ve sonrasında emekli olan kamu çalışanlarının emekli aylıklarının tekrar hesaplanması gerekir.