Muhalefet partilerinin sonuçlarını bildikleri halde zalimce kullandıkları en çarpıcı iki mevzudan birisi Emeklilikte Yaşa Takılanlar, başkası ise 3600 ek göstergedir. İktidar tarafından polis, öğretmen, hemşire ve din vazifelileri ile idarecilerin ek göstergelerinin 3.600’e çıkarılacağı kelamı verildi.
Gelinen noktada bu işin çok boyutlu ve çok kapsamlı bir çalışmayı gerektirdiği ortaya çıktı. Çalışmanın en kıymetli boyutu ise elbette ortaya çıkacak maliyet ve yeni taleplere kapı aralamaktı. Gerçekten o denli de oldu ve öbür meslek kümelerinin ek göstergelerinde de artış talebi dikkate alındığında ek gösterge artışının nasıl bir çarpan tesiri oluşturacağı kestirim dahi edilemiyor. Bilhassa ek gösterge cetvelinin kendi içerisinde bir istikrara oturduğu dikkate alındığında yapılacak değişiklikle bu istikrarın önemli formda bozulacağı açıkça görülüyor. Bir de ek göstergesiz çalışanın ek gösterge talepleri dikkate alındığında hususun içerisindeki mayınlı alanlar daha âlâ görülmektedir. Yani karşılanan her talep diğer taleplerin tetikleyicisi olabilmektedir. Bu çerçevede, yapılacak 3600 ek gösterge düzenlemesinin bütün boyutlarını başlıklar halinde izah etmeye çalışacağız.
1- 3600 ek gösterge niye bu kadar değerlidir?
3.600 ek gösterge 5434 sayılı Kanun’a tabi işçi açısından mana söz etmektedir. Yani 15.10.2008 tarihinden evvel memur olanlar açısından değer arz etmektedir. 3600 ek gösterge eşik pahadır. Zira 3599 ek gösterge olması dahi istenen sonucu almaya yetmiyor. İlla ek gösterge 3600 olursa bir mana söz ediyor. 3600 ek gösterge talebi yıllardır vardı lakin bütün baskı ve ısrarlara karşın sonuç alınamıyordu. Sonuç alınamamasının en büyük sebebi ise bütçeye getireceği yük, büyük bir kesiti ilgilendirmesi ve bu türlü bir değişikliğin domino tesiri yapacağıydı. Hakikaten birçok meslek kümesi çabucak biz de isteriz demeye başladı ve siperde bekleyen sendikalar da bu taleplere sessiz kalmadı. Hatta ek göstergesi olmayan yardımcı hizmetler sınıfı çalışanı de ek gösterge istemeye başladı. Yapılacak bu düzenleme hem çalışanları, hem emekli olacakları, hem de mevcut emeklileri direkt etkileyecektir.
Mevzuyu daha net hale getirmek gerekirse, 5434 sayılı Kanun’un ek 70’inci unsuruna nazaran; artırım, tazminat ve ödenekler ile gibisi ödemeler toplamına karşılık gelmek üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi En Yüksek Devlet Memuru Aylığı (ek gösterge dâhil) brüt meblağının; -Ek göstergesi 8400 ve daha yüksek olanlarda % 255’ına,- Ek göstergesi 7600 (dâhil) -8400 (hariç) ortasında olanlarda % 215’üne, -Ek göstergesi 6400 (dahil)- 7600 (hariç) ortasında olanlarda % 195’ine, -Ek göstergesi 4800 (dahil)- 6400 (hariç) ortasında olanlarda % 165’sine, -Ek göstergesi 3600 (dahil)- 4800 (hariç) ortasında olanlarda % 145’ine, -Ek göstergesi 2200 (dahil) -3600 (hariç) ortasında olanlarda % 85’ine, -Diğerlerinde % 55’ine, tekabül eden ölçüsü emeklilik keseneğine ve kurum karşılığına tabi tutulmaktadır.
Bu hususa nazaran, 3.000 ek göstergeli çalışan bir çalışanın emekli keseneğine temel fiyatına yani 9500* 0,235445*% 85 = 1.901,21 TL ek edilerek % 14 kesinti yapılırken emekli olan birebir çalışanın emekli maaşına temel ögelerine bu fiyat kadar ek edilmektedir. Bu işçinin ek göstergesinin 3.600 olduğunda ise 9500* 0,235445*% 145 = 3.243,25 TL ek edilerek %14 kesinti yapılırken emekli olan birebir işçinin emekli maaşına temel ögelerine bu meblağ kadar ek edilmektedir. Münasebetiyle çalışırken emekli kesintisi nedeniyle maaşı düşen işçi emekli olduğunda maaşına yapılan ekten ötürü bayram yapmaktadır. Ayrıyeten bu fiyat emekli ikramiyesi hesabına da yansımaktadır.
Fakat, 5510 sayılı Kanun’la 15.10.2008 sonrası memuriyete başlayanların emekli maaş hesabı prime temel yarar üzerinden yapılacağı için ek göstergenin 3000’den 3600’e yükseltilmesinin katkısı brüt 600*0,235445 = 141,26 TL kadar olacaktır. Lakin, bunların emekli ikramiyesi de 5434 sayılı Kanun’a tabi olanlar üzere olduğundan bunlar da emekli ikramiyesi artışından yararlanacaklardır. Münasebetiyle ek gösterge artışındaki en büyük piyango 5434 sayılı Kanun’a tabi olanlara vurdu diyebiliriz.
2- Ek gösterge artışı sonrasında çalışanların maaşı düşecek mi?
Düşünülen düzenleme elbette emeklilik açısından harika bir kıymete sahiptir. Lakin, üstte da bahsedildiği üzere emeklilik kesintisine tabi matrah arttığı için ister istemez maaşlarda düşme olacaktır. Münasebetiyle bu kadar hoş bir düzenlemeyi düşünen irade çalışanların maaşlarındaki düşmeyi de önleyecek düzenleme yapacaktır.
2200 ek göstergeli, evli ve çocuksuz, 25 yıllık hizmeti olan imam 7.814,07 TL maaş alırken birebir imam 3600 ek göstergeli olması halinde 7.671,94 TL alacaktır. Maaştaki düşüş 142 TL’dir.
3000 ek göstergeli, evli ve çocuksuz, 25 yıllık hizmeti olan öğretmen 8.288,99 TL maaş alırken tıpkı öğretmen 3600 ek göstergeli olması halinde 8.146,86 TL alacaktır. Maaştaki düşüş 142 TL’dir.
3- Emekli ikramiyesi açısından 5510 sayılı Kanun’a tabi memurla 5434 sayılı Kanuna tabi memur açısından 3600 ek gösterge farklı mı uygulanacak?
5510 sayılı Kanun’la 15.10.2008 sonrası memuriyete başlayanların emekli emekli ikramiyesi de 5434 sayılı Kanun’a tabi olanlar üzere olduğundan bunlar da emekli ikramiyesi artışından yararlanacaklardır. Münasebetiyle 5510 sayılı Kanun’a tabi olan 1.10.2008 tarihinden sonra vazifeye başlayan memurların emekli maaşındaki dezavantaj emekli ikramiyesi açısından kelam konusu olmayacaktır.
4- 3600 ek gösterge artışının kapsamında hangi işçi kümesi yer almaktadır?
3600 ek gösterge artışının kapsamında polis, öğretmen, hemşire ve din vazifelileri ile yönetimciler yer almaktadır. Lakin memur sendikaları kapsamın genişlemesi için uğraşmaktadır.
5- KİT’lerdeki kontratlı işçi de 3600 ek göstergeden yararlanacak mı?
Kamu İktisadi Teşebbüsleri’nde kontratlı olarak misyon yapan işçi de 3600 ek göstergeden yararlanacaktır. KİT’lerde misyon yapan kontratlı işçi emeklilik açısından memurların tabi olduğu emeklilik rejimine tabidir. Daha açık sözle 01.10.2008 tarihinden evvel kontratlı olanlar 5434 sayılı Kanun’a tabi olacak, 01.10.2008 tarihinden sonra vazifeye başlayan kontratlı işçi de 5510 sayılı Kanun’un 4/c unsuruna tabi olacaklardır.
KİT’lerde misyon yapan kontratlı işçi ortasında 3600 ek göstergeden yararlanacak işçi unvanları yer almaktadır. Yani müdür yardımcısı, hemşire ve öğretmen unvanlarında kontratlı işçi bulunmaktadır.
6- Ek göstergesi 3000’den 3600’e yükselenlerin örnekler ışığında emekli maaşı ve ikramiyesi nasıl etkilenmektedir?
Ek göstergesi 3.000 iken 3.600 ek göstergeye yükseltilen 25 hizmet yılı olan bir öğretmenin emekli aylığı 5.275,61 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda bu aylık meblağı 6.432,58 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki emekli maaş farkı ise 1.156,97 TL olacaktır. Bu öğretmenin emekli ikramiyesi 169.090 TL iken ek göstergesi 3.600 olduğunda bu meblağ 206.172,66 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki ikramiye farkı ise 37.082,66 TL olacaktır.
Tıpkı öğretmenin 30 hizmet yılı olması halinde ise; emekli aylığı 5.627 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda bu aylık fiyatı 6.861,42 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki emekli maaş farkı ise 1.234,42 TL olacaktır. Bu öğretmenin emekli ikramiyesi ise 202.908 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda bu meblağ 247.407 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki ikramiye farkı ise 44.499 TL olacaktır. Münasebetiyle hizmet mühleti arttıkça hem emekli maaşı hem de emekli ikramiyesi ortasındaki fark artarak devam etmektedir.
Sonuç olarak, ek göstergesi 3.000’den 3.600’e yükselen bütün işçi tıpkı halde emekli maaşı ve ikramiye artışı alacaktır. İkramiye artışından ise yalnızca emekli olanlar yararlanacaklardır. Daha evvel emekli olanların ise 3.600 ek göstergeye intibakı yapılarak emekli maaşları arttırılacaktır.
7- Ek göstergesi 2.200’den 3.600’e yükselenlerin emekli maaşını nasıl etkilediğini ait örnekler verebilir misiniz?
Yıllardır emekliliği geldiği halde maaşlarındaki şok düşüşten korktukları için emekli olamayan şube müdürü ve eşiti misyonlarda bulunan yöneticiler adeta bu haberle bayram ettiler. Zira mevcut düzenlemeye nazaran şube müdürü ile memurun emekli maaşı ortasında fark bulunmamaktadır. Taahhüt edilen düzenleme gerçekleşirse 30 yıl üzerinden emekli olan şube müdürü ve eşiti misyonlarda bulunan yöneticilerin emekli aylığı 5.470,61 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda bu aylık fiyatı 6.861,42 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki emekli maaş farkı ise 1.390,81 TL olacaktır.
Bu şube müdürü ve eşiti misyonlarda bulunan yöneticilerin emekli ikramiyesi ise 197.257,62 TL iken ek gösterge 3.600 olduğunda bu meblağ 247.407 TL’ye yükseltilecektir. Ortadaki ikramiye farkı ise 50.149 TL olacaktır. Hizmet mühleti arttıkça da hem emekli maaşı hem de emekli ikramiyesi ortasındaki fark artarak devam edecektir.
8- 3.600 ek göstergenin kapsamı genişleyecek mi?
Yapılan açıklamalar sonucunda 3.600 ek göstergenin çıkarılacağı çabucak hemen katılaştı. Fakat, 3.600 ek göstergenin kapsamı ile nasıl bir formülle uygulamaya geçirileceği konusundaki tartışma hala devam ediyor. Sendikalar bütün çalışanların ek gösterge düzenlemesinin kapsamına alınmasını istek ediyor. Hatta ek göstergesiz işçi için de ek gösterge istiyor. Sendikalar da bu talebi karşılamanın sıkıntı olduğunu biliyor. “Biz istedik onlar vermedi” mantığı maalesef burada da kendini gösteriyor.
Gelinen noktada bu işin çok boyutlu ve çok kapsamlı bir çalışmayı gerektirdiği ortaya çıktığı için süreç ister istemez uzuyor ve istenen uzlaşı sağlanamıyor. Nihayetinde yapılan çalışma direkt yahut dolaylı olarak 5 milyondan fazla kişiyi ilgilendiriyor. Ayrıyeten eksik bırakılan her mevzu ilerleyen vakit diliminde sorun olarak ortaya çıkacağı için çalışma dikkatle yürütülüyor. Elbette yapılan her yeni düzenleme bütün bölümleri şad etmeyecek ve geride bir kısım küskün kitlesi oluşturacaktır.
9- Kamuoyuna yansıyan formüller tahlil olur mu?
Ek göstergeleri 2200 ve 3000 olanların ek göstergelerinin 3600 olacağı belirtiliyor. Fakat ek göstergeleri yıllardan beridir 3600 yahut daha yüksek olanlara nasıl bir formül üretilecek? Basına yansıdığı kadarıyla bunların ek gösterge sayılarına 600 gösterge ek edileceği tabir ediliyor. Lakin birtakım unvanlar için 600 ek gösterge eği emekli maaşlarında çok büyük artışlar sağlarken kimileri için fazla bir mana tabir etmemektedir. Bilhassa de 5510 sayılı Kanun’a tabi olanlar için 3600 ek göstergenin emekli maaşları açısından fazla bir manası bulunmuyor. İşte en bariz tıkanma noktalarından birisi 5510 sayılı Kanun’a tabi olanlarla 5434 sayılı Kanun’a tabi olanlar ortasında bulunmaktadır.
Mevzuyu daha açık söz etmek gerekirse, 15.10.2008 tarihinden evvel memur olanlar açısından değer arzetmektedir. Zira, 3.000 ek gösterge ile 3.600 ek gösterge ortasında emeklilik açısından hayli fark vardır. Bunun sebebi ise emekli maaşı hesabında yer alan en değerli parametrelerden birisi olan En Yüksek Devlet Memuru Maaşı’nın (9500*maaş katsayısı) makul bir oranının ek göstergeye nazaran belirlenmesidir.
Tekrar 600 ek ek gösterge 3600 ve 6400 ek göstergeli bir işçi için fazla bir mana tabir etmezken 7000 ek göstergeli bir işçi için çok büyük bir katkı sağlamaktadır. Yani 7000 ek göstergeli bir çalışanın ek göstergesi 7600 olduğunda emekli maaşında çok büyük bir artış olacaktır. Münasebetiyle üstte belirtilen eşiklerin altında kalan ek gösterge artışları fazla bir mana söz etmediği için yapılan artışlarda bu eşiklere dikkat edilmesi gerekmektedir.
10- Ek göstergesiz memurların durumunda uygunlaştırma olacak mı?
Memur sendikaları ek göstergesi olmayan işçiler için de ek gösterge istiyor. Elbette belli bir mantık silsilesi içerisinde bakıldığında talebin yanlış olduğunu söyleyemeyiz. Fakat bütün sıkıntı gelip maliyet artışında karşımıza çıkmaktadır. Çalışanların yanında emekliler de ek gösterge artışından yararlanacağı için ek göstergesiz işçi sayısının büyüklüğü mevzuyu zora sokmaktadır. Ek göstergesiz işçiye hiçbir güzelleştirme yapılmaması da öbür bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yani yapılan maliyet hesabı büyük sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
11- Tabiplere yapılan düzgünleştirme sistemi bozdu mu?
Toplumsal Sigorta Sistemi’nin temel mantığı ne kadar prim o kadar emekli maaşına dayanmaktadır. Lakin, vakit içerisinde bu mantıktan uzaklaşılmaya başlanmıştır. Bilhassa de hekimlere yönelik yapılan emekli maaşındaki düzgünleştirme ister istemez sistemi kökten değiştirmiştir. Emekli maaşı hesabındaki ek göstergenin kıymeti hekimlere yapılan tazminat ödemesi ile ortadan kalkmıştır. Yani hekimlerle tıpkı ek göstergeye (3600) sahip birçok işçinin emekli maaşı ortasında uçurum oluşturulmuştur. Daha evvelki yazılarımızda bu mevzuyu ayrıntılarıyla izah etmiştik. Artık ise hekimlere daha büyük düzgünleştirme talep ediliyor. 30 yıllık bir uzman tabip 10.863,97 TL emekli maaşı alırken birebir durumdaki bir veteriner tabip 6.861 TL emekli maaşı alacaktır.
12- 3600 ek gösterge en erken ne vakit yürürlüğe girer?
3600 ek göstergeye ait yasal düzenlemenin Mayıs ayının sonuna kadar Meclis’e geleceği istikametinde güçlü açıklamalar ve irade bulunduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte düzenlemenin Meclis’e gelmesinden çok yürürlüğe gireceği tarih değerlidir. Bu çerçevede, Meclis’te 03.02.2022 tarihinde kabul edilen 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile birlikte 3600 ek göstergenin 15.01.2023 tarihinde yürürlüğe gireceği netleşti. Münasebetiyle başka meslek kümeleri için öngörülen ve taahhüt edilen 3600 ek göstergenin de 15.01.2023 tarihinde yürürlüğe gireceğini söylemek kehanet olmayacaktır. Öğretmenlik Meslek Kanunu’ndaki düzenlemenin çok yalın olması ise birçok sorunun gözardı edildiğini göstermektedir. Fakat 3600 ek gösterge düzenlemesi ile ek gösterge cetvelinde istikrarın kökten bozulacağı için öteki değişikliklere de muhtaçlık duyulacağı anlaşılmaktadır. Bunun içindir ki düzenleme uzunca bir müddettir çıkarılamamıştır. Ümit ederiz ki yapılacak düzenleme diğer sorunlara yol açacak tetikleyici bir öge içermez.