Riley Black
Denizlerde hâlihazırda değişimler gerçekleşiyor. Dünya’daki okyanuslar yüz yıl öncesine kıyasla daha sıcak, deniz düzeyleri yükseliyor ve okyanus suları eskisinden daha asitli; bunların hepsi insanların neden olduğu iklim değişikliği yüzünden oluyor. Global sıcaklıkların önümüzdeki yıllar içerisinde daha da yükselmesi bekleniyor ve araştırmacıların, bu değişimlerin Dünya’daki ve bilhassa de denizlerdeki yaşama nasıl tesir edeceğini merak etmelerine neden oluyor. Öte yandan, okyanuslar -en az beş tane kitlesel yok oluş dahil olmak üzere- geçmişte de büyük krizler yaşamıştı ve derin geçmişimizdeki bu olaylar yakın geleceğimizde neler olabileceğinin hudutlarını belirlemeye yardım edebilir.
Princeton Üniversitesi oşinografları Justin Penn ve Curtis Deutsch, hangi eğilimlerin beklenebileceğini daha gerçek anlamak emeliyle yaşanan global ısınmanın sonuçlarını öngörebilmek için geçmişteki kitlesel yok oluşun boyutlarını kestirim etmek doğrultusunda kullanılan bilimsel bir model uyguladılar. Science mecmuasında yayınlanan yeni araştırmaları, fosil yakıt emisyonlarını düşürmezsek önümüzdeki 300 yıl içinde Dünya okyanuslarının kitlesel bir yok oluş tarafında ilerleyeceği konusunda ihtarda bulunuyor. Bu mümkün felaketin denizlerde eşit olmayan sonuçları ortaya çıkacak. Hem global iklimin hem de okyanusların ısısı artarken, sonuçlar bir bölgeden başkasına farklılıklar gösterecek. Kuzey ve Güney kutup okyanuslarındaki canlıların vereceği reaksiyon, tropik bölgelerdeki çeşitlerden farklı olacak.
250 MİLYON EVVEL DE YAŞANMIŞTI
Gelmiş geçmiş bütün vakitlerin en feci kitlesel yok oluşu hakkında sürdürülen çalışmalar, yeni araştırmanın birinci adımını oluşturdu. Günümüzden yaklaşık 250 milyon yıl evvel, Permiyen Dönemi’nin sonunda, akıl almaz büyüklükteki volkanik püskürmeler ve bunun akabinde yaşanan ekolojik değişimler, bilinen deniz tiplerinin neredeyse yüzde 95’ini ortadan kaldıran kitlesel bir yok oluşa yol açtı. Penn ve meslektaşları, bu vakit zarfında gerçekleşen iklim değişikliğinin ve öbür etkenlerin okyanus oksijen düzeylerinde yol açtığı düşüşlerin pek çok deniz tipi açsından ömür için elverişli habitatları yok ettiğini ortaya çıkardı. Penn, “Bugün de okyanuslarda birebir çevresel değişimler gerçekleşiyor” diyor ve ekliyor: “Bu sebeple, gelecekte benzeri bir düzenekten kaynaklanabilecek mümkün yok oluşların boyutlarını ölçmek istedik.”
Penn ve Deutsch, global ısınmanın en düşük kestirimlerde kalmasından, önümüzdeki üç yüz yıl boyunca ısınmanın 32 Fahrenhayt derece artmasına neden olabilecek yüksek emisyon içeren senaryolara varıncaya kadar çeşitli senaryoların sonuçlarını inceledi.
Araştırmacılar, en berbat senaryolar dahilinde okyanuslarda yaşanacak yok oluşların, canlılar daha sıcak ve büyük ihtimalle oksijeni tükenmiş durumdaki sularda elverişli hayat alanları bulmaya çabalarken, Dünya’da daha evvel yaşanan beş kitlesel yok oluş esnasında gerçekleşen ölümlerin bir benzerinin görülebileceğini keşfettiler. Hint-Pasifik Okyanusu’nun tropik denizlerinde olduğu üzere, bilhassa de deniz suyu burada hayatını sürdüren çeşitli canlıları hayatta tutmak için gereken oksijenden mahrum olabileceği için, sudaki oksijen düzeylerinin esasen düşük olduğu ekosistemler bu durumdan önemli bir formda etkilenecek. Sular soğuğa adapte olmuş çeşitler açısından çok sıcak hale geldiğinde, Kutup denizleri de mevt olasılığıyla yüzleşecek. Penn, “Tropikal cinsler zati bu çeşit ortamlara adapte olmuş durumda” diyor: “Buna rağmen, kutupta yaşayan tiplerin sığınabileceği hiçbir yer olmayacak.”
HER ŞEY PAMUK İPLİĞİNE BAĞLI
Okyanus hayatının geleceğine ait bu ihtar, iklim değişikliğinin okyanus ömrünü nasıl etkileyebileceği konusunda daha evvelki öngörülerden farklı nitelikte. Araştırmaya dahil olmayan ve Museum für Naturkunde’de (Doğa Bilimleri Müzesi) paleontolog olarak misyon yapan David Lazarus, “Biyologlarca yürütülen çok daha eski araştırmalar, canlılar ortasındaki büyük araların ve deniz sistemlerindeki devasa hareketsizliğin, iklim değişikliğinin cins tükenmesi seviyesinde yıkımlara yol açma ihtimalinin düşük olduğu manasına geldiğini varsayıyor, hatta açıkça belirtiyordu” diyor. Okyanuslar devasa büyüklükte ve çeşitli tipler barındıran ekosistemler olsa bile, global ısınmayla ilgili en makus senaryolar bu habitatların kaldıramayacağı kadar büyük olacak.
Lazarus, araştırmanın, çok avlanma ve kirlilik üzere okyanus biyoçeşitliliğini olumsuz etkileyen diğer etkenleri dikkate almaması da dahil olmak üzere, birtakım sınırlamaları olduğunu lisana getiriyor. Bununla birlikte, araştırmacılar pek çok farklı okyanus canlısının bünyesel ihtiyaçlarıyla ilgili daha fazla bilgiye ihtiyaç duyuyorlar. Ayrıyeten, araştırma, birçok deniz tipinin basitçe farklı bir bölgeye göç edemeyeceğini ve okyanus sıcaklığındaki değişimlerin birçok çeşidin hayatta kalmasını çok daha güç bir hale getireceğini tartışmasız biçimde ortaya koyuyor. Uzun vadeli düşünmeye ziyadesiyle gereksinim var. Lazarus, şu anda yaptığımız tercihlerin çok daha uzun vakit dilimlerinde sonuçlar yaratacağından haberdarken, “Pek çok iklim değişikliği tesir araştırması 2100’de sona eriyor” diyor.
Birkaç yüz yılı içeren bir geleceğe bakan yeni araştırma, okyanuslarımız için bu mümkün sonuçlardan bir kısmını engellemenin tam vakti olduğunun altını çiziyor. Global iklimin 2100 yılına kadar yaklaşık 3.6 Fahrenhayt derece daha ısınması bekleniyor. Şayet emisyonlar azaltılabilir ve ısınma bu asgarî düzeyde tutulabilirse, bu cins kitlesel yok oluş senaryolarından kaçınılabilir. Penn, “Gelecekte yaşanabilecek bir soy tükenişinin büyüklüğünün, yaydığımız son karbondioksit ölçüsüne bağlı olduğunu gördük” diyor. Araştırmanın iki mümkün senaryoyu özetlediğini belirtiyor. Fosil yakıt salımlarının sürmesi ve büsbütün ortadan kaldırılmaması, nihayetinde Dünya’nın daha evvel yaşadığı en berbat biyolojik krizlerin şartlarını tekrar yaratacak. Bununla birlikte, şayet emisyon eğilimleri aksine çevrilebilirse, okyanuslardaki ekosistemlerin ve biyoçeşitliliğin geleceği bağlamında daha büyük umutlar kelam konusu olabilir. Penn, sonuçta “Karar vermek bize kalmış” diyor.
Yazının özgünü Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)