Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde, İskandinav ülkeleri sırayla NATO’nun kapısını çalmaya başladı. Onlarca yıl “askeri olarak tarafsız ve bağlantısızlık doktrinini” izleyen iki ülkenin, NATO adımından duyduğu rahatsızlığı lisana getiren birinci ülke ise Türkiye oldu. Pekala bu iki ülkenin NATO’ya iştiraki neden bu kadar kıymetli? 70 yıl sonra neden iki ülke de NATO’ya iştirak için harekete geçti? Rusya bu duruma ne diyor? İşte 5 Soruda İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği….
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde Rusya’ya komşu olan ülkelerde sadece askeri değil diplomatik bir hareketlilik de yaşanıyor. Dün, Finlandiya, resmi olarak NATO’ya başvuracaklarını açıkladı. Rusya ile yaklaşık 1300 kilometrelik hududu bulunan Finlandiya’nın bu kararının akabinde İsveç’ten de resmi müracaat sinyalleri geldi.
Pekala bu NATO sevdası nasıl başladı? Yıllardır Rusya ile istikrarlı alakalar yürüten İskandinav ülkeleri ne oldu da bir anda NATO’ya katılmak istedi? Rusya bu duruma ne diyor? İsveç ve Finlandiya’nın iştiraki NATO için ne manaya geliyor? Türkiye bu duruma neden reaksiyon gösterdi? Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya iştirak süreciyle ilgili merak edilenleri derledik.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO adımı nasıl başladı?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde onlarca yıldır tarafsızlığa ile övünen İsveç ve Finlandiya, 5’inci unsur ile özdeşleşmiş bu birliğe katılarak, daha inançta olup olmayacakları üzerinde yine düşünmeye başladı. (NATO’nun 5’inci unsuru, üye ülkeye yapılan saldırıyı, tüm ittifaka yapılmış sayıyor) O denli ki, Finlandiya’da geçtiğimiz günlerde yapılan bir araştırma, ülkenin yüzde 62’sinin birliğe katılma tarafında olduğunu gösterdi.
Finlandiya’nın Rusya ile hiçbir toprak muahedesi yok, lakin Kırım’ın ilhakından bu yana NATO’ya yakınlaşan Finlandiya, giderek Rusya’nın meçhul halinden daha çok kaygı duyuyor ve toprak bütünlüğünü müdafaanın en büyük yolunun NATO kalkanına sığınmak olduğuna inanıyor.
Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin
İsveç de Finlandiya ile misal görüşte. Başbakanı Magdalena Andersson, İsveç’in NATO üyeliğiyle birlikte gelecek resmi güvenlik garantilerine muhtaçlığı olduğunu söyledi. İsveç Başbakanı, partisinin müracaat sürecini Finlandiya ile paralel yürütmek istediğini vurguladı. Tarihinde birinci kere İsveç askeri tarafsız pozisyonundan uzaklaştı. 73 yıldır NATO aksisi olan iktidar partisi halini değiştirdi.
Fakat bu noktada iki ülkeyi ayıran çok temel bir mevzu var. O da hudut paylaşımı. Zira, Finlandiya coğrafik olarak da Rusya ile en uzun hududu paylaşıyor. Bu durum, NATO’nun savunması noktasında çok kıymetli bir boşluğu dolduruyor ve Rusya ile birliğin sonunu iki katına çıkarıyor. Putin’e “bağımsız bir ülkeyi işgal etmenin neredeyse tüm Avrupa’yı birleştirdiği” sinyalini gönderiyor.
Fakat İsveç için durum daha farklı. Zira İsveç’in Rusya ile sonu bulunmuyor. Bu yüzdendir ki, Finlandiya İsveç’e nazaran NATO adımlarını daha süratli attı. Moskova’dan gelen tehditlere karşı İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, “tepki olarak konvansiyonel bir askeri hücuma uğramayacağımızı varsayım ediyoruz” dedi. Finlandiya da, Rusya’nın ikazlarına karşın, bir defa NATO kalkanı altına girerse, Rusya’nın daha fazla ileri gidemeyeceğine inanıyor.
Birebir vakitte, Finlandiya hali hazırda NATO ile askeri operasyonlar yürütüyor. O denli ki, İngiliz tank birlikleri ile Fin zırhlı birlikleri yakında vakit evvel birlikte tatbikat yaptı. Tatbikata Litvanya, Estonya ve ABD birlikleri de katıldı.
İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya iştiraki ne manaya geliyor?
Daha evvelce de belirttiğimiz üzere Finlandiya’nın Rusya ile uzun bir hududa sahip olması, Putin’e NATO’nun hududa dayandığı ve birliği güçlendirdiği iletisi veriyor.
Bölgesel seviyede bakıldığında, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya iştiraki, Baltık Denizi’ni bir tıp “NATO gölü” yapacağı için de epeyce kıymetli. Bu durumda, Baltık gölü Rusya ve NATO üyesi ülkeler tarafından çevrelenecek. Bu gelişme bu iki ülke kadar, NATO’ya da Baltık ülkelerini daha düzgün savunma imkanı vermesi açısından da bir dönüm noktası olacak.
Ayrıyeten Finlandiya’nın halihazırda 19 bin 250, İsveç’in ise 14 bin 600 faal askeri bulunuyor.
Fakat kuzey cephesindeki bu genişleme, Rusya’nın güvenliğine varoluşsal bir tehdit olduğunu düşünmesi halinde nasıl sonuçlar doğurur bunu şimdiden kestirmek pek mümkün değil…
Rusya bu duruma ne diyor?
Rusya ya da daha açık tabirle Putin, NATO’yu bir savunma ittifakı olarak görmek yerine Rusya’nın güvenliğine bir tehdit ögesi olduğunu düşünüyor. Putin, 24 Şubat’ta askerlerini Ukrayna’ya göndermeden kısa müddet evvel, Avrupa güvenlik haritasının tekrar çizilmesini talep etti. NATO birliklerinin Avrupa’nın doğusundan çekilmesini istedi ve yeni ülkelerin de birliğe alınmamasında ısrar etti. Rusya önderi Putin, Finlandiya’nın NATO’ya katılmasının ikili alakaları olumsuz etkileyeceğini söz etti.
Kremlin’den de benzeri yansılar yükseldi. Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Finlandiya’nın NATO’ya girmesinin Rusya için “kesin” bir tehdit oluşturduğunu söyledi. NATO’nun genişlemesinin bölgeye istikrar sağlamadığını, bu durumdan rahatsız olduklarını vurguladı.
Türkiye bu duruma ne diyor?
NATO’nun en büyük 5’inci ordusuna sahip Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın iştirakiyle ilgili kaygıları bulunuyor. Bunu daha evvel Cumhurbaşkanı Erdoğan da Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da sık sık lisana getirdi. İskandinav ülkelerini “terör örgütlerinin misafirhanesi” olarak niteledi.
Çavuşoğlu, “İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği konusundaki görüşlerimizi, neden karşı olduğumuzu açık formda söyledik. NATO’nun genişlemesine karşı olduğumuz için değil, teröre dayanak veren ülkelerin müttefik olmaması gerektiğine inandığımız için karşıyız.” dedi. İsveç ve Finlandiya’yı başta PKK olmak üzere terör örgütlerine takviyeyle suçladı. Birlikten ‘bu sorunu çözeriz’, ‘Türkiye’yi anlıyoruz’, ‘birlikte her şeyi aşarız’ minvalinde açıklamalar geldi.
Finlandiya Cumhurbaşkanı ise Erdoğan’ın gündeme getirdiği bu problemlerle ilgili görüşmeye hazır olduklarını açıkladı, ölçülü konuştu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ise görüşmelerin akabinde yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin lisana getirdiği tasaları üyelik sürecini geciktirmeyecek biçimde ele alabileceğimizden eminim” dedi. Türkiye’nin hedefi İskandinav ülkelerinin birliğe girişini engellemek olmadığını söyledi.
Milletlerarası toplum nasıl karşıladı?
Finlandiya’nın NATO kararı Avrupa’da memnunluk yarattı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Fin hükümetinin ortak açıklamasını anında destekleyen açıklamalar yayınladı. ABD, Türkiye’yi de hesaba kattı ‘fikir birliğine varacağımızdan eminim’ dedi, NATO’nun daha da güçleneceği iletisini verdi. Romanya, Hırvatistan, Lüksemburg üzere Avrupa ülkelerinin Dışişleri Bakanları da bu açıklamalara dayanak oldu.