Unutulmaya yüz tutan pehlivan öykülerini tekrar gün yüzüne çıkaran kitap, bir pehlivan tefrikası olmasına rağmen, tefrika özelliklerinde değil. Eski pehlivan tefrikalarının lezzetini arayanlar, birinci başta hayâl kırıklığına bile uğrayabilir. Ancak sonradan romanı çok seveceğinizden ve ‘Koca Yusuf’u edebiyat tarihçilerinin niye ıskaladıklarını merak etmeye başlayacağınızdan eminim.
TANER AY
1970’li yılların başında bakkalın çırağının her sabah kapımıza getirdiği gazetelerden değildi. Lakin ben sadece pehlivan tefrikalarını okumak için sarfiyat, bir de Tercüman gazetesi alıp gelirdim. Pehlivan edebiyatı daima sevdiğim bir çeşit olmasına rağmen, pehlivan tefrikalarındaki üslûpçuluğun lezzetini tefrika için yazılmayan pehlivan romanlarında bulamadığımı da belirtmeliyim. Çocukluğumda ve birinci gençlik yıllarımda Yakacık meydanı ile Ümraniye çayırında yağlı güreş karşılaşmaları yapılırdı. ‘60’lı yılların sonlarında bile Suadiye’den Yakacık’a gitmek pek kolay değildi fakat, merhum pederimin sayesinde iki üç kere Yakacık’taki yağlı güreşleri izleyebilmiştim. ’82 yılındaysa, Kalamış’ta, deniz kıyısındaki Köhne isimli çay bahçesinde otururken, Fehmi Yaşar’ın bana pehlivan senaryosu yazmak niyetini açıkladığını anımsıyorum. Ona, yağlı güreş karşılaşmaları geleneğinin Ümraniye’de sürdürüldüğünü belirtmem üzerineyse, o hafta sonunda Fehmi’yle birlikte çayıra yağlı güreşleri seyretmeye gitmiştik. Fehmi’nin yazdığı senaryoyu 1984’te Zeki Ökten ‘Pehlivan’ ismiyle sinemaya çekti. Başrollerinde Tarık Akan ile Meral Orhonsay oynamışlardı. ‘84’ten sonrasıysa, pehlivan hikayelerinin bir sefer daha unutulduğu yıllar oldu. Oğuzhan Murat Öztürk olmasa, ebediyen de unutulacaktı galiba. Oğuzhan, evvel, M. Sami Karayel’in 1941 ile 1948 ortasında yazdığı on altı pehlivanın güreşlerine ait on üç kitabı toplayıp, onları iki yıl kadar bir müddette notlandırarak yayına hazırlamıştı; bu çalışma Ötüken Neşriyât’tan 2020’de ‘En Meşhur Türk Pehlivanları’ ismiyle tek cilt olarak çıktı. Ardındansa, 1943 yılında tifüsten kaybettiğimiz İskender Fahrettin Sertelli’nin Vakit gazetesinin dördüncü sayfasında 12 Eylül 1940 günü tefrikasına başlanan ‘Koca Yusuf’ romanını bulup kitaplaştırdı.
Geçtiğimiz günlerde Ötüken Neşriyât’tan çıkan ‘Koca Yusuf’, aslında edebiyat tarihçilerimizi ilgilendirecek kadar değişik bir yapıttır. Zira, bir pehlivan tefrikası olmasına rağmen, tefrika özelliklerinde değildir. Oğuzhan’ın da belirttiği üzere, ‘pehlivan tefrikası standartlarından fazla roman standartlarına uyan’ bir metindir ‘Koca Yusuf’. Benim üzere eski pehlivan tefrikalarının lezzetini bulmak niyetiyle okumaya oturursanız, birinci başta hayâl kırıklığına bile uğrayabilirsiniz. Lakin sonradan romanı çok seveceğinizden ve ‘Koca Yusuf’u edebiyat tarihçilerinin niye ıskaladıklarını merâk etmeye başlayacağınızdan eminim.
Beni en fazla sıkan şey, Koca Yusuf’un vefatıyla ilgili yazıların yarattığı bilgi kirliliğidir. ‘La Bourgogne’ isimli yolcu gemisinin 4 Temmuz 1898 sabahında Sable Adası’nın altmış mil kadar açığında ‘Cromartyshire’ isimli şileple çarpışıp batması hakkında çok şey biliyoruz da, o kazada boğulup ölen Koca Yusuf’un son dakikalarına ait dikkate bedel bir tanıklık bulunmuyor. Argümanların hepsi palavradır. Bir müellifimiz da kazadan kısa bir müddet sonra Azorlar’a vuran ‘sağlam’ cesetlerden birinin Koca Yusuf’a ilişkin olabileceğini yazmıştı. Ondan sonra da çok kişi haritalara hiç bakmadan bu saçmalığı yayıp durdu. Halbuki, Azorlar kaza mahallinden üç bin kilometreden daha uzaktaydı. Bir cesedin şiddetli akıntılara kapılsa bile olsa o müddette ‘bozulmadan’ binlerce kilometre uzağa gitmesi mümkün değildir. Kaldı ki, kaza mahalli ile Azorlar ortasında Atlas Okyanusu’nun akıntıları tesirli değildir.
Pehlivan tefrikalarında Karayel, Celal Davut Arıbal, Murat Sertoğlu ve Ahmet Bengisu üzere herkesin bildiği çok değerli isimler bulunuyor. ‘Koca Yusuf’, İskender Fahrettin Sertelli’nin onlardan nasıl ayrıldığını anlamamız açısından büyük değer taşıyan bir roman. Bu nedenle, ‘Koca Yusuf’u okuyacak olanlara, bir mukayese yapabilmeleri için, yeniden Oğuzhan’ın yayına hazırladığı ‘En Meşhur Türk Pehlivanları’nı da okumalarını öneririm…
