Osman Çaklı – Meral Candan
DUVAR – Hava sıcaklığı gündüz 20 derece ve üstünü görmeye başladı. Yazın kendini hissettirdiği şu günlerde, gözler tekrar ormanlara çevrildi. Akdeniz ekosisteminde 1 Mayıs-1 Kasım tarihleri yangın devri olarak geçiyor. Türkiye’de de yangın dönemi iki hafta evvel başladı. Geçen yıl binlerce hektarlık alanın yanmasıyla sonuçlanan orman yangınları, pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi. Türkiye’nin yangın öncesi tedbirleri, yangınlara müdahaledeki yetersizliği, alt yapı eksikliği ve yangın sonrası ağaçlandırma çalışmaları tartışmaların ana ekseninde yer aldı.
Pekala Türkiye, yangınlara hazır mı? Şimdiye kadarki tartışmalar doğrultusunda Türkiye’nin yaşananlardan ne çeşit dersler çıkardığına ve eksiklerini tamamlayıp tamamlamadığına baktık. Konuştuğumuz uzmanlar ise Türkiye’nin gerekli dersi çıkarmadığı görüşünde.
16 UÇAKLA YANGINLARA MÜDAHALE EDİLDİ
Geçtiğimiz yıl çıkan orman yangınlarında yaklaşık 139 bin 503 hektarlık alan yandı. Bu, İstanbul’un dörtte birine tekabül ediyor. Geçtiğimiz yılki yangınlarda karadan ve havadan müdahale edilirken geç kalındığı ve araç ve ekipman konusunda yetersiz olunduğuna dair tenkitler lisana getirildi. Yangın söndürme uçakları Türk Hava Kurumu’nda bulunuyor. Bu nedenle gözler, THK envanterinde bulunan uçaklara çevrildi. THK, 29 Temmuz’da yaptığı yazılı açıklamada Türkiye’nin elinde yangınlara müdahalede kullanabileceği üç uçak bulunduğunu belirtti. Birebir açıklamada kiralama metoduyla uçak temin edildiği ve 20 uçakla müdahalelerin devam ettiği bilgisi verildi. Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı ise 2 Ağustos’ta açıklama yaptı ve 16 uçak, 9 İHA (insansız hava aracı) ve 52 helikopter ile yangınlara müdahale edildiğini söz etti.
Yangınlara havadan müdahalede yetersiz kalınınca İspanya’dan iki yangın söndürme uçağı geldi. THK İLE BAKANLIK ORTASINDA İHALE HENGAMESİ MI VAR?
Bu periyotta Türk Hava Kurumu’na ilişkin yangın söndürme uçaklarının arızalı ve eski olduğu konusu gündeme geldi. 8 Ağustos 2021 yılında Habertürk’te Yasemin Güneri, kayyımdan evvel Türk Hava Kurumu’nda İdare Şurası Üyesi olarak misyon yapan Emekli Hava Albay Vasıf Yüceliş ile konuştu. Yüceliş, arızalı ve eski olduğunu söylenen uçakların kimilerinin yedek modül olarak kullanıldığını belirtirken uçakları uçuracak nitelikli pilot eksikliğine dikkat çekti. THK ile Orman Bakanlığı ortasındaki ihale uyuşmazlığı nedeniyle yangınlar sırasında bakanlığın yurtdışından uçak kiralama yolunu benimsediğini anlattı. Yüceliş, “Yangınlar ne kadar uzarsa o kadar para alacak kiralık firmalar. O nedenle yangınlar kiralık uçaklarla kolay kolay söndürülemez” eleştirisi yaptı.
‘ORMAN YANGINLARINA SEBEP GÜÇ HATLARI’
Yangınların çıkış nedeni olarak sabotaj ihtimalleri gündeme geldi. PKK’nin yangın çıkarttığı söylentileri yayıldı. Vakit zaman bunlar, devlet yetkilileri tarafından da dillendirildi. Tarım Orman İş Sendikası Lideri Şükrü Durmuş, orman yangınları için ‘soruşturuluyor’ dense de sebeplerinin üstünün örtüldüğü görüşünde. Cumhuriyet’e konuşan Durmuş, Muğla’daki güç çizgilerini işaret ederek anız yangınlarından sonra en fazla yangına bu çizgilerin sebep olduğunu söyledi. Sendika olarak hata duyurusunda bulunduklarını fakat Cengiz, Limak, Kolin iştirakine ilişkin şirketin “korunma” duvarına çarptıklarını tabir etti.
Tarım Orman İş Sendikası Lideri Şükrü Durmuş ‘ORMAN KÖYLÜSÜ KÜSTÜRÜLDÜ’
Durmuş’a ulaşarak bahisle ilgili argümanlarını sorduk. Durmuş, yangına müdahale konusunun ön plana çıktığını lakin esirgeyici tedbirlerin yeteri kadar konuşulmadığını söz etti. Durmuş OGM’nin hazırlık yerine algı yaratmayı yeğlediğini söyledi. Orman köylüsünün küstürüldüğünü ve ormandan uzaklaştırıldığını, bunun da orman yangınlarına müdahalede önemli meşakkat yarattığını anlattı. Durmuş “Daha evvelce orman üretimi ve orman işçiliğini orman köylüsü yapıyordu. Köylüler, ormanla barışıktı. İşçi siyasetleri da orman köylüsü üzerineydi. Yangınla uğraşta en değerli öge, orman koruma memurudur. Koruma memuru alınırken orman köylüsü olma şartı vardı. Orman köylüsü araziyi bildiği için müdahale etme suratı daha yüksek” dedi.
‘ENERJİ NAKİL ÇİZGİLERİNİN ALTI TEMİZLENMELİ’
Durmuş’un bir başka dikkat çektiği husus da güç nakil sınırlarının bakımsızlığı… Çizgilerin yıllık bakımının yapılması gerektiğini söyleyen Durmuş “Isınan çizgiler genişliyor. Yazın çizgilerin sıkılması kışın da gevşetilmesi gerekiyor. Bunun dönemlik yapılması gerekir. Bir başkası, direkler eski ve bakımsız. Bir öteki önleyici önlem, bilhassa güç nakil sınırlarının altının temizlenmesi gerekiyor. Yani oradaki ağaçlar büyüyüp hatta değdiği vakit yangın çıkarır” diye konuştu. Durmuş, işçi alımı sırasında liyakate değer verilmediğini de şu biçimde anlattı: “Türkiye’nin yangına öngörüsüz yakalandığı konuşuldu. 183 yıllık geçmişi olan bir OGM’nin öngörüsüzlüğü kabul edilemez. Benim adamım olsun da nasıl olursa olsun mantığıyla yangın önlenmez.” OGM’nin orman yangınlarına karşı istekli sayısını 90 bine çıkardığı açıklamasına Durmuş’tan reaksiyon geldi. Eğitim verilmeden gönüllülerin yangına alanına sokulmasını “cinayete davetiye” olarak tanımladı.
‘ORMAN YANGINI OLSUN İSTİYORLAR’
Son olarak Durmuş, orman yangınları sayesinde daha fazla ağaç kesildiğini, bu sayede piyasanın beslendiğini öne sürdü: “ Türkiye yangından ders çıkarmak istemiyor. Yangın olunca ne olduğunu gördük. Büyük vurgun yapıldı. Türkiye’de faaliyet yürüten çok uluslu şirketler var. Avrupa’nın MDF gereksiniminin yüzde 70’ini sadece bir şirket karşıladı. Bu ne demek? Daha fazla ormanın kesilmesi demek. Çok uluslu şirket kâr etsin diye. OGM, 275 bin kilometre orman yolu ağının sağı ve solundan ‘ağaç kesin’ dedi. Nedenini ise ‘önlem alıyorum’ diye açıkladılar. Palavra, yangın önlemi bu türlü alınmaz. Bu artı 10 milyon metreküp daha demektir. Bunu piyasa için yaptılar. Orman yangını olsun istiyorlar. Ağaçların gövdesi yanmıyor. 20 milyon metreküp eser çıktı geçen sene yanan alandan.”
Türkiye Ormancılar Derneği Üyesi, Ormancılık Siyaseti Uzmanı Prof. Dr. Erdoğan Atmış ‘OGM’NİN BÜTÇESİ ARTACAĞI YERDE AZALIYOR’
Türkiye Ormancılar Derneği Üyesi, Ormancılık Siyaseti Uzmanı Prof. Dr. Erdoğan Atmış, yerleşim yerleriyle orman alanlarının iç içe geçmesini eleştiriyor. Bu mevzuda OGM’nin bahse bütüncül yaklaşmadığını ve mahallî idareleri yok saydığını belirtti. Buna münasebet olarak da yanan yerlerdeki belediyelerin muhalefetin elinde olmasını gösterdi.
OGM’nin bütçe azaltmasını da eleştiren Atmış, “OGM özel bütçesinden orman yangınlarıyla uğraşa 2017 yılında 152 milyon TL ayrılmışken, bu ölçü 2018’de 191 milyon TL’ye çıkarıldı. Ancak vakit içinde ülkede yaşanan ekonomik krize bağlı olarak bu bütçe kıymetli ölçüde azaltıldı. 2019 yılında 28 milyon TL, 2020’de 56 milyon TL ve 2021 yılında da 67 milyon TL olarak gerçekleşti. Yaşadığımız yüksek enflasyon da hesaba katıldığında, orman yangınlarıyla uğraşa ayrılan hissenin her geçen yıl önemli oranda azaldığı anlaşılıyor” diye konuştu.
Geçtiğimiz yılki yangınlar sonrası artan reaksiyonlara bağlı olarak OGM’nin özel bütçesine 400 milyon TL, döner sermaye bütçesine de uçak ve helikopter alımı için 2 milyar TL eklendi. Böylelikle OGM’nin yatırım bütçesi 2,5 milyar TL’ye ulaştı. Buna karşın OGM’nin bütçesinin 2017 ve 2018 bütçelerinin altında kaldığını Atmış şöyle açıkladı: “Söz konusu uçak ve helikopterlerin alınması işinin Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından yapılacağı ilan edildi. Bu durumda helikopter ve uçak için ayrılan ölçüler düşülünce 2022 yılında yangınla çaba için OGM’nin kullanacağı bütçe 107 milyon TL olacak. Ne yazık ki bu ölçü 2017 ve 2018 bütçelerinde ayrılan hisselerin altında kalıyor.”
HELİKOPTER SAYISI 55’E ÇIKTI
Orman Genel Müdürü Bekir Karacabey, bu yıl nisan ayında Kahramanmaraş’ta oluşturulan Kudüs Hatıra Ormanı’nın fidan dikiminde yangınlarla gayret kapsamında mevcut helikopter ve uçak sayılarını artırdıklarını açıkladı. 39 olan helikopter sayısını 55’e çıkardıklarını, 3 olan uçak sayısını da 20’ye çıkardıklarını söyledi. Bu araçların da 1 Mayıs itibariyle misyonlarının başında olacaklarını kelamlarına ekledi.
Orman Genel Müdürlüğü’ne orman yangınlarıyla ilgili yatırımlarını, planlarını öğrenmek ve haberde görüşlerine yer vermek için sorularımızı gönderdik. Lakin sorularımıza cevap alamadık. Karşılık alamamamızın münasebeti olarak 16 Mayıs’ta Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mevzuyla ilgili yapacağı basın toplantısı gösterildi. Toplantıya katılmak istediğimizi belirttik, şimdi davet edilmedik.