ÂLİM KAHRAMAN
1995 yılında bir kitapta yer almasına karşın gördüğüm kadarıyla Mehmet Âkif araştırmacıların gözünden kaçmış bir mektuptan kelam edeceğim. Âkif’in “yâr-i canım” dediği kıymetli arkadaşı Ferit Kam’ın oğlu Ruşen Ferit Kam’a Mısır’dan gönderdiği 22 Ağustos 1934 tarihli bir mektuptan..
Mektubun bir yerinde “ben altmış iki yaşındayım. Baban on yaş daha büyüktür” diyor Âkif. Ruşen Ferit Kam da otuz iki yaşındadır o sırada. Âkif’in altı yaşından beri tanıdığı Rûşen Beyefendi, büyümüş adam olmuş, Edebiyat Fakültesi’ni bitirmiş (1927), mezuniyet tezi olarak hazırladığı on yedinci yüzyıl şair ve bestekârlarından Yahya Nazîm hakkındaki çalışmasını bir kitap halinde bastırmıştır. Üşenmemiş, bir nüshasını da Mısır’daki baba dostu Âkif’e göndermiştir. İşte elimizdeki mektup, Âkif tarafından, bunun üzerine kendisine yazılmıştır.
Rûşen Ferit, hem edîb hem musıkişinas bir şahsiyettir. Âkif onun musıkî çalışmalarını uzaktan uzağa duymaktadır. Ama bir edebî inceleme yapıtıyla karşılaşınca hayret içinde kalır. Tam bir samimiyet içinde “Ulan sen adam olmuşsun da benim haberim olmamış!” diye başlıyor mektup: “Senin mûsikîde önemli terakkîler ihraz eylediğini evvela Rauf [Yekta] Bey’den, sonra Şerif Muhyiddin [Targan] Beyefendi’den duymuştum. Prens Halim Beyefendi’nin meclisinde çok def’âlar ismin geçmiş (…) Yalnız edebiyat ile meşgûl olduğundan haberim yoktu. Bu türlü kütüphâne kütüphâne gezerek, birçok âsâr-ı kadîmeyi okumak zahmetine katlanarak meydana tetebbu’ ve tetkik mahsûlü bir eser çıkaracağını kestirim etmezdim. Tekrar ediyorum: Son derecede hoşuma gitti.”
BABAYA SİTEM
Bilindiği üzere edebiyat ve mûsikî, Âkif’in iki değerli ilgi alanıdır ve ikisinde de yetkiyle konuşabilecek bir birikime sahiptir. Osmanlı Klasik edebiyatına gelince, Âkif, Darülfünûn’da uzun mühlet “Osmanlı Edebiyatı” hocalığı yapmıştır. Yahya Nazîm hakkındaki bu çalışmayı en düzgün takdir edebilecek isimlerden biridir. Kütüphane kütüphane gezerek sözüne de dikkat etmek lazım. Türkiye, çağdaş araştırma metotlarının üniversitelere girmeye başladığı bir dönemdedir mektubun yazıldığı yıllarda. Edebiyat Fakültesi’nde, klasik edebiyatımız hakkında, Ali Nihat Tarlan tarafından birinci doktora çalışması yapılmıştır.
Mektubun bir yerinde “Baban ne âlemde?” diyerek Ferid Kam’ı soruyor Rûşen Bey’den. Âkif bu kadîm dostunu çok sevmekte, ancak “vesveseli” kişilik yapısından ötürü Âkif’in “muhâtara”lı vakitlerinde Ferid Beyefendi ondan biraz uzak durmaktadır. Ferit Kam, Mısır yıllarında Âkif’i arayıp sormamıştır. Yalnızca Âkif’in annesinin mevti üzerine bir baş sıhhati haberi ulaştırır ona. Bunun üzerine Âkif de, Ferit Bey’den mektup alabilmemiz için konutumuzdan bir cenaze mi çıkması lazım, diye biraz sitemli bir cümle kurar dostlarına yazdığı bir mektupta. Rûşen Kam’ın mektup yazması bu bağlamda da kıymetlidir Âkif için. Âkif’in Ferit Bey’in durumunu da uzaktan uzağa izlediğini anlıyoruz: “Baban ne âlemde? Vazife’den çekildiğini, Beşiktaş’ta dostlarının birinin konutunda bâd-ı hevâ oturduğunu işittim. Ağabeyin yüksek ma’lumâtı sayesinde dolgun bir aylık alıyormuş. Senin maîşetin nasıl bilmiyorum. Babanıza yardımınız dokunuyor mu? Ben altmış iki yaşındayım. Baban on yaş daha büyüktür. Bizim artık ekmek parası gerisinden koşacak vakitlerimiz geçti. Âhir vaktimizde bir köşeye çekilebilmeliyiz.” Daha bunun üzere birçok ayrıntıyı anlamaya çalışıyor mektubunda Âkif. Nazîm’e karşılık kendisi de Ruşen Kam’a Safahat’ın Mısır’da basılan yedincisini (Gölgeler) ikram gönderdiğini belirtiyor. Tekrar bu mektuptan Âkif’in eşi İsmet Hanım’ın o sıralar yazı geçirmek üzere Mısır’dan İstanbul’a gittiğini, bir ay kadar sonra geri döneceğini de öğreniyoruz. Mektubun sonlarına hakikat tekrar kelamı Ferit Kam’a getirir şair: “Babanın kana kana ellerini, yana yana gözlerini öperim” der.
KIYMETLİ BİR DETAY
Mektuplar bizi “o an”lara götürüyor. Âkif’in son periyotlarda biraz etraflıca ortaya çıkan Mısır yıllarına ilişkin bu mektup da içinde taşıdığı bu ve gibisi detaylarla hepimiz için başka bir kıymet taşıyor. Âkif ve ailesine ilişkin mektupların külliyat olarak yayımlanmasına şahit olduğumuz bir periyotta, M. Nazmi Özalp’in Ruşen Kam’ın evrakı içinde bulup Ruşen Ferit Kam isimli pahalı çalışmasına orijinaliyle bir arada koyduğu bu mektup da dileriz o külliyat içine dahil edilsin.
M. Nazmi Özalp’e de müteşekkiriz. Hazırladığı biyografiler (Ferit Kam hakkında da bir çalışması var) prosedür bakımından biraz dağınık olsa da içerdiği bilgilerle yepyenidir.
*
Âkif’ten kelam açılmışken, 2021 İstiklal Marşı yılı hasebiyle Âkif hakkında yapılmış çalışmaların birinden de kısaca kelam etmek istiyorum. Kitabın ismi Mehmed Âkif/Çelik Karakterli İçtimâi Mürşidimiz. Müellifi kıymetli hadis alımı İsmail Lütfi Çakan. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları ortasında çıktı (2021). Kitap Mehmet Âkif hakkında olması yanında müellifi bakımından da kıymetli benim için. İsmail Lütfi Çakan hocamız, Yetenekli İz aracılığıyla Mehmet Âkif’e bağlanan bir çizgi üzerinde. Kitabın ismine taşıdığı “Çelik karakterli içtimâî mürşidimiz” sözü de Yetenekli İz Hocaya aitmiş. Bu beşerler, taşıdıkları ülkü ve sorumlulukla Âkif’in ruh iklimine bağlı şahıslardır. İsmail Lütfi Hoca, kalem sahibi bir ilim adamı. Bu sebeple, akıcı üslubuyla zevkle okunuyor yazdığı eserler (hatıralarını da kitaplaştırdığını, onu da birinci çıktığında okuduğumu belirteyim burada). Gerisinde Âkif hakkında yapılmış okumalar duruyor yapıtın. Ayrıyeten sahip olduğu İslamî birikim de devrededir. Ancak asıl özelliği akıcılığı, içinde taze ve dinamik bir ruh barındırması. Olur olmaz mazeretlerle Âkif’i hırpalamaya tevessül edenlere de yanıtlar veriliyor.