Nağme Yarkın, müzisyenlerle dolu bir ailede doğup büyümüş. Nesillerdir müziğin içinde olan ailesinin yönlendirmesiyle 3 yaşında piyanoyla çıktığı müzik yolu onu bir vakit sonra klasik kemençeye götürmüş. Klasik yapıtları yorumladığı repertuarın yanı sıra farklı kümelerle caz üzere çağdaş müzik arayışlarının da içerisinde olan Yarkın, hazırladığı albümün birinci yapıtı ‘Özgürlük Zeybeği’ni yakın vakitte müzikseverlere sundu.
Nağme Yarkın ile ‘Özgürlük Zeybeği’nin yayınlandığı günlerde konuştuk.
‘MÜZİK ÇALMAKTAN MÜZİK OLMAYA…’
Özgürlük Zeybeği’nden bahsederek başlayabiliriz. İsmi neden ‘Özgürlük Zeybeği’?
Özgürlük büyük de bir sorumluluk biliyorsunuz. Özgürlüğün peşindeyiz her vakit lakin onun getirdiği sorumlulukları da sırtlanmamız gerekiyor. Aslında buradaki özgürlük natürel ki şu anda dünyanın içinde bulunan, insanların sahip olamadığı, genel hayatlarımızda maddesel bir özgürlüğün yanında manevi bir özgürlüğü de barındırıyor. Zira temel özgürlük içeride başlıyor. Biraz buna sahip çıkmak ya da bunun farkına varmak, bu yola girmek, aslında birazcık da bunu insanlığa tekrar hatırlatma ismine kendi bireyselliğimizin, kendi hayatımızı ne kadar özgürce yaşayabildiğimizin bir sorgusunu ve akabinde olağan ki toplumlar olarak ne kadar özgür bırakılabiliyoruz, biraz bunun vurgusunu yapmak istedim. Aslında hepsi iç içe, hiçbiri birbirinden bağımsız değil. İnsan kendi içinde özgürlüğü bulduğu vakit dışarıda da bunu yakalamaya ya da bunun içinde olmaya gayret gösteriyor. Doğal ki illa bizim toplumumuzdan bahsetmiyorum, tüm dünyada beşerler aslında birazcık da söz sorunu yaşıyorlar, özgürce kendilerini tabir edemiyorlar birden fazla ülkede. O denli hissettirilse bile o denli bir şey yok, özgürce yaşayamıyor halklar bu dünyada ancak inanıyorum ki ben bir kırılma noktası oluyor, önümüzdeki on yıl içinde daha farklı yerlere geleceğine inanıyorum. Bilhassa insanların içten dışa hakikat olursa bu daha sağlıklı olacağına inanıyorum. Umarım bu da bir başlangıç olur.
Siz bunu müziğinizle ve bilhassa zeybek formuyla nasıl bağdaştırdınız? Bunun bir ilgisi var mı mesela, özgürlük fikriyle?
Doğal ki, zeybeğin içinde özgürlüğü ve bir kendi ideolojisi var, bunu hepimiz biliyoruz. Baktığınız vakit erkeklerin dansı üzere gözükse de bayanlar da zeybek dansı oynuyor yahut bunu sergiliyor. Bu, özgürlüğün de dansı birebir vakitte. Dans aslında başlı başına bir özgürlük tabiri diyebilirim. Sanatların hepsi o denli aslında, müzik, fotoğraf… Olağan ki taklitle başlıyor her şey fakat sanatçı ya da sanat, yapılan müzik ne kadar özgünleşebiliyorsa ya da sanatçı orada kendini ortadan çıkarıp sanat olabiliyorsa ve şayet o sırada artık “Ben aracıyım” pozisyonuna geliyorsa özgürlük orada başlıyor. İnsan kendini ortadan kaldırdığı vakit özgürleşebiliyor. Genel olarak ne olduğumuzu arıyoruz fakat bu yola daima olmadıklarımız ile çıkıyoruz. Aslında olmadıklarımızdan arınırsak, olduğumuz şeye hakikat içsel bir özgürlüğe kavuşacağız. Müzik çalmaktan, müzik olmaya…
Üzerimize aldığımız bütün kimlikler, kendimiz zannettiğimiz bütün özellikler aslında bize vakit içinde yapıştırılmış ve yalnızca geçmiş deneyimlerimize bağlı şeyler. Biz kendimize ne kadar özgürlüğün kapılarını açabiliyoruz? Ne kadar kendi alışkanlıklarımızı ya da kendimizin sandığımız alışkanlıklarımızı bırakabiliyoruz? Temel içsel özgürlükten bahsettiğim bu. Değişim ismi altında kendimize ne kadar geri dönebiliyoruz, ne kadar hatırlayabiliyoruz aslında bildiğimiz şeyleri? Aslında bu. Kendi müziğimle ilgili de şöyle bir şey söyleyebilirim: Bu gelecek olan albüm yeniden benim bestelerimden oluşuyor. Bu biliyorsunuz kemençe, “İstanbul kemençesi” ve belirli bir repertuar var natürel, bilhassa 18. yüzyıldan itibaren, Tanburi Cemil Bey’le, Vasilaki’yle, Nikolaki’yle, artık Osmanlı Sarayı’ndaki incesaz heyetine girmesiyle bir arada belirli bir repertuar oluyor. Devirler ilerledikten sonra olağan ki Tanburi Cemil Bey’in kendi üslubunu ortaya koymasıyla, akabinde gelen İhsan Özgen üzere bir ustanın hem klasiği çalmasıyla hem de yeni şeyler ortaya koymasıyla kemençenin repertuarı değişiyor. Ben de yıllar içinde çok fazla klasik müzik çaldım, Klasik Türk müziği, saray müziği icra ettim. Ancak içimde, piyanoya üç yaşında başlayıp akabinde doktoraya kadar kompozisyon eğitimi aldığım için diğer bir müzik var ve bunu tabir edebileceğim kemençe var, piyano var. Kemençeyle bu müziği yapmak istedim. Aslında benim gayem çoksesli müzik yapmak değil, kendi müziğimi yapmak. O yüzden bu albüm benim için büsbütün özgürce kendimi ortaya koyduğum, bir nevi aslında her şeyi dinleyiciye bıraktığım, büsbütün açık bir şey. O yüzden de çok heyecanlıyım, nasıl yansılar alacağımı bilmiyorum. Lakin birinci single için gelen reaksiyonlar çok çok hoş, en azından duyulması benim için çok kıymetli.
‘TÜM ENSTRÜMANLAR ÖZGÜRDÜR’
Özgürlük olgusundan devam etmek istiyorum. Enstrümanınız sıkıntı bir enstrüman lakin bir yandan da perdesiz, yani sonsuz ses imkanı tanıyor. Bu da kendi içinde bir paradoksu barındırıyor. Sizin enstrümanınız özgür bir enstrüman mıdır?
Enstrümanların hepsi özgür aslında. Enstrümanlara bu hudutları koyanlar, icracılar. Herkes kendini çaldığı için, şayet hudutlu bir bakış açınız varsa hudutlu bir formda icra edeceksiniz demektir. Her enstrüman kusursuz, her enstrüman bence kusursuz ve ayrıyeten güç. Bir örnek vereceğim, babamdan, daima anlattığı bir örnek: Mesela darbuka vaktinde çok itilmiş. Lakin ismi üstünde: Darb-u ika. İka da yöntemle prozodinin ahengi. Aslında en eski ritim enstrümanlarından bir tanesi. Artık bu icracıya nazaran değişir. O denli bir darbuka dinlersiniz ki sizi müzikten soğutur, lakin o denli bir darbuka dinlersiniz ki mest olursunuz. Artık birebiri bütün enstrümanlar için geçerli. Enstrümana özgürlüğü veren ortacısı, yani biz, icracısı. Alışılmış ki enstrüman çok güç lakin kemençe şimdi evrimini tamamlamış değil. Hâlâ yenilikler aranıyor. Zira icracılar yeni müzikler çalmaya başladığı vakit… Mesela biz kardeşim Baturay Yarkın ile caz icra ediyoruz, kendi bestelerimizi de çalıyoruz. Burada çok farklı teknikler var, atlamalar var, diğer şeyler var. Buna nazaran benim gereksinimim doğrultusunda luthier Murat Yerden ile konuşuyorum örneğin. Çok yenilikçi bir bakış açısına sahip ve onun üzere genç, daha doğrusu zihni genç luthierler hayli enstrüman da hem biraz daha kendini geliştirmeye ve özgürleşmeye de adım atacak diyebilirim.
O halde siz gereksinim doğrultusunda birtakım modifikasyonlar yapıyorsunuz enstrüman üzerinde o denli mi?
Katiyen o denli. Bir işin içindeyken siz ne kadar zorlandığınızı çok anlamazsınız zira onu yapmaya uğraşırsınız. Lakin dışarıdan biri, ki o luthier’imiz işte, “Burasını şöyle yapsak daha rahat edeceksiniz üzere gözüküyor,” deyince “Evet, bir deneyelim” diyoruz. Karşılıklı bir mesai harcıyoruz. Sizi oraya da davet etmek isterim, inanılmaz bir atmosfer, bizim kemençevîlerin buluşma noktası, hatta tüm musîkişinasların buluşma noktası diyebiliriz. Yani, devam ediyoruz arayışlara.
Kemençeyi çoksesli kullanacaksınız bu albümde, birinci single da öyleydi. Bunun örnekleri var mı daha evvel?
Var. Bir kemençe ailesi çalışması olmuştu daha evvel, Cüneyt Orhon’un. Daha doğrusu bir kemençe ailesi çalışması yapmak istediler, bastan tize yanlışsız ses karakterli. Bunun aslında orkestrası kurulmaya çalışıldı o devirde fakat maalesef ilerlemedi. Bunun için özel yazılmış eserler de oldu. Fakat dediğim üzere bir kayıt altında olsa da ben şimdi âlâ bir kaydına rastlayamadım. Ancak var, bununla ilgili çalışmalar da var. İTÜ’de, Prof. Dr. Beğenilen Çolakoğlu Sarı’nın çoksesliden ziyade kemençe ailesiyle ilgili yapmış olduğu çalışmalar var.
KEMENÇEDE ARAYIŞLAR…
Güç mu pekala çoksesli müziği kemençede icra etmeye çalışmak?
Şöyle ki, kemençeyi biraz değiştirdim ben. Kemençenin akordunu da değiştirdim daha bas sesler elde edebilmek için. Biraz teknikle, teknik bilince aslında sıkıntı değil. Ancak bizim enstrümanımız iki oktav aslında, o yüzden de ne kadar farklılaşabilir? Bu farkı da işte bas temelli kemençenin biraz daha akordunu değiştirerek hem de farklı ses alanları, daha doğrusu tıpkı soprano kemençe kullandım hepsinde lakin kimisi 80 yıllık kemençe, doğal o zamanki müzik anlayışı biraz daha tiz, daha ince karakterli. Farklı kemençelerle bir parçayı çalıp güya bir kuartet dinliyormuş üzere, evvel tiz karakterli soprano, sonra alto, tenor ve bas olarak kullanmaya çalıştım. Doğal ki bunlar epeyce emek ve çalışma istedi. Bizim kemençede bir enstrümanın bile akordunun tam oturması bir şeydir, zordur diyebilirim ya da nitekim deneyim ve emek istiyor. Dördünün de bir ortada çalınması emek ve vakit istedi.
18 eser çok önemli bir sayı. Bunları daima tek tek mi yayınlayacaksınız? Bir soru daha sorayım, kayıtlar bitti mi ve o kayıt süreçleri nasıl oldu?
Şöyle bir şey oldu, pandemide gitgide artan bir üretim oldu, her şey hazır, o açıdan ben hayatımın en şanslı periyotlarından biri olarak yaşadım pandemiyi çok şükür. Oraya yönelebildim yani, nitekim kapattım kendimi, ne televizyon izledim ne dışarı çıktım, bir inziva yaşadım. Bir de ben üniversitede hoca olduğum için online devam ediyorduk derslere, meskende olmam gerekiyordu esasen, çoklukla evdeydim. Bunu bir istikrara oturtup bu biçimde devam ettim. Yalnız yaşadığım için de soyutlanmam çok kolay oldu. Bu periyodu bu türlü yararlı düşünüyorum kendi adıma. Bana sorsanız ben bugün bütün modülleri bir anda yayınlama taraftarıyım. Zira şöyle hissediyorum; bir mahsul, bir ekin vakti vardır. Bir tohum ekersiniz, güya o besteleme kayıt devri o tohum devriydi. Sonra o çıkar, çıktı onlar, ben biliyorum, dinliyorum hepsini. Bunların hepsini toplayayım ki diyorum bir an evvel yeni mahsuller ekebileyim. Biliyorsunuz, çıktıktan sonra eserleri tuttukça onlar bozulur ve kullanamayacak hale gelir, taze taze vermek istiyorum. Fakat genel olarak dünyada üretim, daha doğrusu tüketim çok hızlandığı için, bir görüntüye üç saniye bile vermiyormuşuz toplumsal medyada… Ben sahiden bir tanıtımı tek vermek istedim ki bunu aslında prodüktörler de bu türlü istedi, Kalan Müzik’ten çıktı, onlar da bunu tek tek vermenin daha dinlenebilir olduğunu söylüyorlar. 18 kesim, evet. Hepsi çok çok uzun değil, değişik müddetlerde, kendi içinde farklılıklar var. O yüzden sanıyorum yılsonuna gerçek bütün albümü çıkaracağız. Sanırım bir tane daha single olacak, o modülün ismi ‘Göbeklitepe’de Dans’/ ‘Dancing in Potbelly Hill’. Onun için de heyecanlıyım, o da farklı oldu. Fakat sonra artık benden çıksın, yenileri gelsin diye gün sayıyorum. Kayıt sürecine gelince… Ben aslında bu albümü öteki kemençe icracısı arkadaşlarımla birlikte kaydetmek istedim, zira biraz daha bütüne hitap etmesini istiyordum. Ama pandemi ortaya girince o denli olamadı. Bu noktada herkes çok fazla ağır ve kimseden bu türlü bir özveriyi, benim hissettiğim aşkı hissetmelerini bekleyemezdim ve bir ortaya geliş olamadı. Bu noktada dedim ben kendim kaydedeceğim. Ozan Sarıer var, çok sevgili arkadaşım, o da MİAM’da İTÜ’de öğretmen, tabip. Onunla konuştuk onunla biraz denemeler yaptık stüdyoda. Nasıl yapsak, şöyle mi yapsak diye sorgularken bana çok yardımcı oldu. Ama ben temel kayıtları, albümde yapılacak kayıtları meskende kendim aldım tek başıma. Hem kayıta bastım hem çaldım, bu yüzden de biraz uzun sürdü.
Siz müzik dolu bir ailede doğup büyüdünüz, bu manada çok da şanslısınız. Kemençeye nasıl yöneldiniz, o nasıl oldu?
Evvel piyanoyla başladım, annemle babam da doğal, Fahrettin Yarkın, Füsun Yarkın. Onlar da konservatuar mezunu ve kulağımın güzel olduğunu görünce evvel piyanoya yönlendirdiler. Faris Akarsu’dan piyano dersleri almaya başladım üç yaşında. Sonra beş yaşında İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuarı’na yarı vakitli girdim, orada piyanoya devam ettim ama bir biçimde piyanodan soğudum. Sonra ben “başka bir okula gitmek istiyorum” dedim, “başka bir enstrüman çalacağım”. Mimar Sinan’a girdim, bir de İTÜ’ye girdim. Ailem bana hiçbir vakit Türk Müziği eğitimi vermedi, o denli bir ortamımız olmadı. Ancak dedem Kamuran Yarkın, tanbur sanatkarı ve ‘Sen Kimseyi Sevemezsin’in bestekarı. O ne vakit gitsem elinde tanbur, tanburu duyarak büyüdüm. Alışılmış ki biliyorum nasıl bir ortam var. Ancak müziği yapmaya hiç çalışmadım o yaşlarda, zati biraz da sıkıntı yani, 11 yaşına kadar ilgi alanıma pek girmedi. Ben Mimar Sinan’ı da İstanbul Üniversitesi’ni de birincilikle kazandım o yıl, zira müzik geçmişim olduğu için, bir de piyano çalıyorum. Bana Mimar Sinan’da piyano vermek istediler. Ben dedim asla çalmayacağım. Bu kadar da dirayetli durduğum için geçmişteki kendime de teşekkür ediyorum zira o yaştaki bir çocuğun, bilmiyorum, 11 yaşında “Asla istemiyorum” diye durması da bir şey yani. Artık bu yaşta bile tahminen kimi şeylerde bu türlü duramıyorumdur. Sonra dedim İTÜ’ye gideceğim. İTÜ’de de “Hangi enstrümanı istiyorsan seç,” dediler bana, o hakkı veriyoruz. Burada da alışılmış ki dediğiniz üzere ailenin bahtı zira etrafta herkes o enstrümanlardan birini çalıyor. Tek tek dinlemeye gittim ben, kanunu birinden, tanburu birinden. Kemençeyi de Derya Ağabey’den dinledim, Derya Türkan, aile dostumuz. O natürel büyük bir baht oldu, zira onun çıkardığı ton beni çok etkiledi. Bir de alışılmış daha küçük, daha rahat taşırsın, biraz da o denli bir yönlendirme de oluyor ya çocuk yaşta. Yani o denli çok çok çok şuurlu bir yaşımda olmadığım için biraz natürel ki hislere dayanarak bu kararı vermiş oldum. Ve olağan ki çok memnunum bağımız devam ettiği için.
‘SANAT HEPİMİZDEN BÜYÜK’
Klâsik enstrümanları çağdaş müziklerle, cazla öteki füzyonların yapılabileceği stillerle birleştirme sıkıntısı hem çok sevilen, bilhassa bizim coğrafyamızda Doğu’yla Batı’yı birleştirmek üzere konseptler altında, fakat bir yandan da bazen gelenekselciler tarafından çok da eleştirilen bir şeydir, değil mi?
Evet, lakin bu da nereden bakıldığıyla biraz alakalı. Klâsik müziğin, teksesli bu süper müziğin mutlaka çoksesli olmaya muhtaçlığı yok. Ancak bu gereksinim sorunu değil. Tek başına icrası kaliteli olduğu sürece dinlemeye açığım. Son vakitlerde ona bakılırsa bu müzikte de çok fazla yozlaşma görüyoruz esasen. Tekrar dediğim üzere, müzikten fazla icracılardan kaynaklanıyor. Artık gelenekselciler beğenmeyebilir, alışılmış herkes kendini bir kategoriye koymak istiyor, bir kişiyi anlamak için bir kategoriye koymak istiyorlar. Ben her vakit dediğim üzere, kendime ulaşma yolunda müzik var yanımda. Müzikte de şu anda yapıyorum, bu benim şu andaki durumumu yansıtıyor, caz çalmak. Zira caz dinlemeyi çok seviyorum, çalmaya da çalışıyorum, bu türlü bir bahtım da var şükür. Ben yenilikleri destekliyorum doğal ki her vakit. Zati bu devirden evvel dediğim üzere İhsan Özgen üzere bir usta neler yapmış, o da piyanoyla çalmış, Barok müzik yapmış, Keyifli Torun’la birlikte inanılmaz kayıtları var. Yani o da daima bir arayış içindeymiş ancak yeri geldiğinde klasik müziği de en uygun üslubuyla icra etmeyi bilmiş. Burada birtakım noktalarda, aşikâr bir noktada kalmak isteyen ya da yalnızca bunu başarabilen beşerler onu yapıyorlar, arayışa girmiyorlar. Bu aslında hayata bakış. Zira evet, o bizim köklerimizde olan bir müzik ancak yeni bir şey de söylemek lazım. Sanat hepimizden büyük. Bu ortada gelenekçi, klasikçi, yenilikçi değil, bence sanat dediğimiz şey, müzik dediğimiz şey insan, kişisellik manasında hepimizden çok büyük ve hiçbirimize ilişkin değil. Hiçbirimiz onu alamayız. “Kemençeyi en yeterli ben çalıyorum” yahut “Türk müziğini en uygun ben icra ediyorum”, “En uygun cazcı benim”… Bu türlü bir şey yok. Bu çok komik bir şey yani, “Gelenekçiyim, Osmanlı müziğini en yeterli ben icra ediyorum” demek… Hem de çok fazlayız artık. Sen kime hitap ediyorsan o seni dinleyecek, bu dinleyicinin takdiri aslında. Bunu kimse inhisarına alamaz. Bu sanat dediğimiz şey, beşerden büyük bir şey yani.
Pekala, caz dinleyicisi nasıl karşılıyor sizi?
Artık Türkiye’de çok alıştılar. Dediğiniz üzere, bu topraklarda bu füzyona çok merak var. Aslında 70’lerden itibaren caz müziğin içine Türk müziğinin makamlarının, metotlarının girdiğini görebiliyoruz caz füzyon albümlerinde. Yurt dışında çok çok daha fazla ilgi var etnik caza. Biz daha geçen hafta Montenegro’dan geldik ve orada Montenegro Caz Şenliği’nde çaldık, hakikaten büyük bir kitle vardı ve herkes hakikaten çok büyük bir hayranlıkla dinliyor. Zira evet, yeni bir şey değil, ancak biz de kendi bestelerimizi çaldığımız için yeni. Alışılmış standartlar da koyuyoruz. Yani yurtdışında çok daha fazla ilgi var; işte İtalya’da, Arnavutluk’ta, Hırvatistan’da… Amerika’da da çaldık bu halde, Yo Yo Ma’nın projesinde kardeşim Baturay Yarkın ve ben üç yıl üst üste oraya gittik ve icra ettik. Hem de Osmanlı müziği, Türk müziği workshopları verdik. Yurtdışında çok fazla ilgi var ve öğrenmek istiyorlar lakin insanların anlayabileceği halde anlatmak lazım. Kolay anlatmak zordur ya hiç bilmeyenlere, o noktada bağlantı kıymetli yani, beşerler daha çok ilgi duyuyorlar. Bir şeyi çok fazla zorlaştırmaya gerek yok. Evet sıkıntı, lakin bunu “Zor zor” dedikçe beşerler da uzaklaşıyor. “Zor fakat yapabilirsiniz, dinleyebilirsiniz,” dedikçe beşerler daha fazla ısınıyor, tanınmaya başlıyor. Ki aslında eski ustalar buna zati başlamışlar, Necdet Yaşar olsun, Cinuçen Tanrıkorur olsun, çok çok kıymetli işler yapmışlar yurtdışında Türk müziğini layığıyla tanıtma ismine. Amerika’dan bir sürü davet almışlar. Tüm dünyada bunu tanıtmışlar. Hepsinin farkında olarak devam ediyoruz diyelim. Çok mutluyum caz dinleyicilerinin reaksiyonlarından.
Son olarak, bu ikinci yapıtı ne vakit dinleyeceğiz?
İkinci eser Haziran’ın sonuna hakikat umarım gelecek.