Çayın kalp hastalıklarından kanser riskini azaltmaya kadar sıhhate pek çok katkısı olduğunu belirten Erk, “Ancak bu içecekten yarar sağlamak için hem satın alırken hem de tüketirken kimi noktalara çok dikkat etmek gerekir” dedi.
Ülkemizde en çok tüketilen içeceklerin başında gelen çayın genel beden sıhhatine sayısız yararı var. Üstelik bu yararları bilimsel araştırmalarla da kanıtlanmış durumda… Pekala çay tüketirken nelere dikkat edilmeli, hangi yanlışlardan kaçınılmalı? İşte İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk’in açıklamaları…
Prof. Dr. Osman Erk
Neler içerir?
Çay birçok hastalığın önlenmesinde yarar sağlayan ve kuvvetli antioksidan olduğu bilinen polifenol ailesinden flavonoidleri içerir. Çayda bulunan en kıymetli flavonoid kateşinlerdir. Kateşinler içinde en değerlileri ise epigallokateşin-3-gallat (EGCG) ve epikateşin-3- gallat (ECG)’dır. Bu iki bileşiğin yüksek derecede antioksidan özelliği bulunmaktadır. Çayın içindeki öteki değerli öge ise kafeindir. Kahve çekirdeğinde bol ölçüde bulunan kafein, çay çeşitlerinde farklı ölçülerde bulunmaktadır. Beyaz ve yeşil çayda C ve K vitaminleri ve tein ismi verilen beyindeki zihinsel süreçleri destekleyen bir aminoasit bulunmaktadır.
Üretim evresi çok kıymetli
İşlenme süreci, yetiştiği yörenin iklim özellikleri, radyasyona maruz kalıp kalmadığına neden olan rakımı, toprağın çeşidi, kimyasal gübre-tarım ilacı kullanılıp kullanılmaması ve sulama çayın kalitesini ve sıhhatini belirler. Kahvede olduğu üzere çaya da hasat edilmeden evvel çokça kimyasal gübre ve tarım ilacı uygulanmış olabilir. Kimyasal gübre çayın toksik tesirleri olan ağır metallere maruz kalmasına yol açar. Tarım ilaçları da kanserojendir. Türkiye’de çay üretiminde tarım ilaçlarından daha çok kimyasal gübre kullanımı kelam hususudur. Hasebiyle mümkün olduğunca organik ve lokal olarak Türkiye’de üretilmiş çayların tüketilmesinde fayda vardır. Ayrıyeten, hasadı yapılan çayların koruma şartları da son derece değerlidir. Menşei aşikâr olmayan yahut menşeine güvenilmeyecek olan çayların hangi şartlarda üretildiği, kimyasal gübre ve tarım ilaçlarına maruz kalıp kalmadıkları, içeriğinde domuz kanı üzere istenmeyen renklendirici ögelerin bulunup bulunmadığı bilinemez.
Nasıl tüketilmeli?
Çayı demlerken yahut demledikten sonra yüksek ısıya maruz bırakmamak gerekir. Uzun mühlet kaynatılan çaydaki tein ve tanenler ziyan görebilir. Bu yüzden kanserojen tesiri olabilir. Bilhassa dışarda tüketilenlerde acı bir tat varsa bu durum çayın taze olmadığını gösterir. Öte yandan ülkemizde çay çok sıcak tüketilmektedir. Bilhassa Erzurum, Ardahan, Kars üzere yörelerde çok sıcak içilen çaylara bağlı olarak ortaya çıkan yemek borusu kanserleri yaygındır. Çaya rafine şeker ve başka tatlandırıcılar eklenmemelidir. Ek edilecek tek şey limon suyu olabilir. Limon suyu hem çayın antioksidan gücünü artırır hem de asiditesini azaltarak daha sağlıklı bir içecek haline gelmesini sağlar. Yemek sırasında yahut sonrasında çabucak çay içmemek gerekir. Kansızlık sorunu olanların yemekten bir saat sonra açık, limonlu bir çay tercih etmeleri faydalı olur.
Bitki çaylarından farkı
Siyah, beyaz, yeşil ve oolong çayı ‘Camellia sinensis’ olarak bilinen birebir bitkinin yapraklarından elde edilir. Bitki çayları ise çay bitkisi dışındaki rastgele bir bitkinin üzerine sıcak su dökülmesiyle hazırlanıp içilir. Bitki çaylarının kendilerine mahsus tıbbi faydaları olabilir ama bu çaylar, çayı çay yapan polifenollerden mahrumdur.
İşte yararları
Kalbi ve damarları korur
Şuurlu tüketilen çay, damarların içini saran endotel hücrelerin işlevlerini destekleyecek halde damarları açık tutup, kan akışını artırarak, damar sıhhatini korur. Hasebiyle kalp-damar hastalığı; Alzheimer ve Parkinson riskini azaltır. Bilimsel araştırmalara nazaran günde sadece bir fincan siyah yahut yeşil çay içmek kalp krizi riskini azaltır. Çayın damarlar üzerindeki bu olumlu tesiri antioksidan kateşinlerden kaynaklanır. Japonya’da yapılan birçok çalışma çayın berbat kolesterolü (LDL), tansiyonu ve kan şekerini düşürebildiğini göstermektedir.
Diyabet ve kanser riskini azaltır
Çayda bulunan polifenoller pek çok kanser çeşidine karşı önleyici tesir göstermektedir. Bilhassa göğüs, cilt, prostat, ağız ve yumurtalık kanserlerine karşı yeşil çayın gözetici tesiri olduğu bildirilmektedir. Dünya çapında bayanlara has en yaygın kanser çeşidi olan göğüs kanserinin Asyalı bayanlarda, Avrupalı ve Amerikalı bayanlara nazaran çok daha düşük olmasının nedenlerinden biri yeşil çay tüketimidir. Çay içerdiği bileşenlerle kandaki glikoz düzeyini düşürerek diyabet riskini de azaltır. İçerdiği polifenoller ve kafein bazal metabolizmanın hızlanmasına, sempatik hudut sisteminin hızlanarak yağ yakılmasına neden olur. Çay bitkisi bedene tek bir kalori eklemeden bunu yapabilen tek içecektir. Her gün tertipli çay içen bayanların osteoporoz riski azalır ve kemik yaşları daha gençtir. Çayda bulunan polifenollerin prebiyotik olarak tesir ederek, bağırsak florasını desteklediği tespit edilmiştir.