FAZİLET DÖNMEZ
Bir kişinin hayatını husus alan, ferdî anılara, dokümanlara ya da kelamlı materyallere dayanarak o kişinin çok taraflı tanıtılmasını amaçlayan biyografiler, büyük sabır ve titizlik isteyen geniş bir araştırma sürecinin sonucunda hayat öyküsü anlatılan kişinin müspet ve aksi taraflarıyla gelecek jenerasyonlara ulaşmasını sağlayan ve tarihi gerçekliğe dayanan edebi cinstir. Çalışılacak kişi kadar çalışan kişinin de kıymetli olduğu biyografiler, tarihte satır ortalarında sıkışıp kalmış ayrıntıların gün yüzüne çıkartılması ve kültürel sürekliliğin sağlanması bakımından son derece değerlidir. Edebiyat tarihinin en eski cinslerinden kabul edilen, bilhassa 19. yüzyılda dokümanlara dayanan tarihe ve ötekinin hayatına duyulan merakın, gerçekçiliğin ve ilerlemeci mantığın yaygınlaşmasıyla hızlanan biyografi yazma geleneği, günümüzde çoğunlukla ferdî teşebbüslerle sürdürülmekte, öbür edebi cinslerle iç içe geçerek tesir gücünü farklı boyutlarda göstermektedir.
BİYOGRAFİ YAZMA PROJESİ
Bir milletin öncü şahsiyetleri üzerine hazırlanan biyografiler farklı yaşamsal deneyimleri yansıtmakla birlikte, toplumsal kimlik ve hafızanın kalıcı olmasını da sağlamaktadır. Münasebetiyle bu cins çalışmaların ferdi teşebbüsleri aşarak ulusal bilince sahip kurumlar tarafından desteklenmesi son derece mühimdir. 1985’te faaliyete başlayan Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, Türk İslam medeniyetinin can damarlarından olan vakıf geleneğini büyük bir titizlikle sürdürerek kültürel mirasın ve ulusal kimliğin kuşaktan nesile aktarılmasına öncülük etmektedir. “2023 Cumhuriyetin 100. Yılına Armağan Yayın Projeleri” ortasında yer alan “Kültürümüzün Temelini Oluşturan Kıymetli İnsanlarımızın Biyografileri” kapsamında hazırlanan eserler, biyografi geleneğinin yine canlandırılması ismine büyük bir teşebbüs olarak kıymetlendirilebilir. Bu kapsamda kültür hayatına kazandırılan Hac Yolunda Bir Karınca Mehmet Genç (Beşir Ayvazoğlu), Erken Kayan Yıldız Erol Güngör (Beşir Ayvazoğlu), Bayraklaşan Şahsiyet Mehmet Emin Resulzade (Yavuz Akpınar), Aydınlıkla Karanlık Ortasında Cengiz Dağcı (İbrahim Şahin), Türkistan Bağımsızlığının Bayraktarı Mustafa Çokay (Abdulvahap Kara) ve Türkçeye Adanmış Bir Ömür Nihad Sami Banarlı (Yakup Öztürk), Cumhuriyetin 100. yılına ve vakfın kuruluşunun 40. yılına kadar hazırlanacak olan biyografi serisinin başlangıç yapıtlarıdır. Vakfın İdare Heyeti Lideri Şerafettin Yılmaz, kitapların sunuş yazısında biyografi geleneğinin kıymetinden ve tarihî bedelinden bahsederken yazma sürecinde bilhassa akademik disiplin ve edebi hassaslığın bütünleşmesinin gerekliliğini vurgular ve vakıf olarak tarih boyunca yetişen kıymetleri yeni kuşaklara tanıtmak göreviyle bu dizinin planlandığını, tarih yazıcılığında fakat bu çeşit emek mahsulü ve derinlikli çalışmalarla yol alınabileceğini belirtir.
ULUSAL DURUŞ SAHİBİ BİR ENTELEKTÜEL
Fotoğraflı Türk Edebiyatı Tarihi ve Türkçenin Sırları başta olmak üzere onlarca kitap ve çeşitli mecmualarda yazdığı yüzlerce yazı ile Türk fikrine taraf veren, Bin Temel Eser projesinin hayata geçmesine öncülük eden Nihad Sami Banarlı, bilhassa Yahya Kemal üzerine çalışmalarıyla büyük şairin külliyatının bugünlere ulaşmasını sağlamıştır. Ulusal duruş ve duyuş sahibi bir entelektüel olarak Banarlı, Türk-İslam estetiğinin inceliklerini ve zarafetini gelecek kuşaklara aktarmada öncülük etmesine rağmen hakkında gereğince çalışma yapılmamış, yapıtları kapsamlı bir incelemeye tabi tutulmamıştır.
Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Biyografi Serisi ortasında yer alan ve Yakup Öztürk tarafından kaleme alınan Türkçeye Adanmış Bir Ömür Nihad Sami Banarlı, kelam konusu boşluğu doldurmaktadır. Daha evvel Faruk Nafiz Çamlıbel’in biyografisini ve Bozoklu Osman Şakir’in Musavver İran Sefâretnâmesi ve Fatih’ten 1914 Kuşağı’na Türk Fotoğraf Sanatı’nı da çalışan, Yeni Osmanlılar Tarihi, Buhranlarımız ve Üç Tarz-ı Siyaset’i yayına hazırlayan Yakup Öztürk, büyük bir titizlikle kaleme aldığı Banarlı biyografisinde, alışılageldik hayatı-sanatı-düşüncesi-eserleri tasnifinden farklı olarak muharririn hayatını, niyetini ve yapıtlarını tek bir çizgi doğrultusunda kıymetlendirmektedir. Biyografi yazımına daha uygun olan lakin kurgusal dikkat gerektiren bu prosedür, Banarlı’nın hayatındaki kırılmalar ile yapıtları ve fikri ortasındaki bağlantıyı ortaya koyması bakımından değer arz eder. Nihad Sami Banarlı ile ilgili daha evvelce yapılan çalışmaların muharririn belli taraflarını öne çıkartıp vakit zaman eksik yahut yanılgılı bilgiler aktardığını belirten Öztürk, müellifin hayatını evraklarıyla birlikte ayrıntılı bir halde dikkatlere sunarken Banarlı’nın kitaplarını birinci kere bir bütün olarak değerlendirmeye tabi fiyat. Ayrıyeten Banarlı’nın daha evvel hiçbir yerde kelamı edilmeyen Edirne yıllarını muharririn şahsi mektuplarına ulaşarak gün yüzüne çıkartan Öztürk, meziyetlerin yanında zaafları da gündeme taşıyarak Türk niyetinin, lisanının ve edebiyat tarihinin ihmal edilmiş bir entelektüelini kronolojik bir seyirde çok istikametli olarak kıymetlendirmektedir.
Ömrünü Türkçeye, Türk kültürüne ve edebiyatına hizmete adayan, Samiha Ayverdi’nin tabiriyle bir vatan meczubu olan Banarlı’nın bu kapsamda biyografisinin hazırlanması, vakfın bundan sonra yayımlayacağı öbür biyografilerin kültür tarihine sunacağı katkıyı haberdar etmekte, kaybolmaya yüz tutan kıymet ve şahsiyetlerin gelecek jenerasyonlara aktarılması konusunda umut vermektedir.