Günümüzde Batı’da en süratli yükselen dinin İslam dini olduğu gerçeği, kimi ülkelerde İslamafobiyi de yükseltmiş bulunmaktadır. İslam tersleri bu gelişmelere karşı çeşitli kışkırtıcılık yollarına başvurmakta İslam/Müslüman düşmanlığını siyasal emelleri için kullanmaktadır. Bunlara nazaran, “İslam’ın Batı’da yayılması ivedilikle durdurulması gereken son derece ziyanlı bir gelişmedir. Yeniden onlara nazaran, İslam’ın Batı’da yayılışı durdurulamıyorsa o vakit İslam ve Müslümanlar ‘ehlileştirilmelidirler’ ya da daha açık bir tabirle Batı’nın laik ve liberal bedellerini benimseyecek biçimde entegre yahut asimile edilmelidirler.”
Avrupa’daki bu yaklaşımın devletleri ve toplumları nasıl yönlendirdiği konusunda derinlikli araştırmalar olmadığı üzere, bu mevzuda yazılmış eser de epeyce azdır.
Uzun yıllardır Almanya’da yaşayan Prof. Dr. Merdan Güneş, akademik araştırmalarını şahsi tecrübe ve gözlemleriyle birleştirerek Hristiyanlık ve İslam’ın, özel olarak Almanya’da genel olarak Avrupa’daki serencamına değindiği “Devlet, Kilise ve Cami- Almanya’da Din ve Eğitim Politikaları” isimli kitabında çeşitli araştırmalar ve karşılaştırmalar ışığında bu mevzuyu ele alıyor.
DİN VE DEVLET İLGİSİNE BAKIŞ
Güneş, kitabının birinci kısmında Hristiyanlıktan yola çıkarak devlet-din bağlantısının günümüze kadar nasıl seyrettiğini ele alarak kimi tespitlerde bulunmakta. Her ne kadar bu kısım kitabın içeriğiyle ilgisiz sanılsa da Güneş, Almanya örneğinde Hristiyanlığın durumu ve Hristiyanların İslam’a yaklaşımlarında öne sürdükleri görüşlerin münasebetlerini anlayabilmenin kıymetli olduğunu belirtmekte; “ Hristiyanlığın din-devlet bağlantısı ve sekülerleşme serencamı “Batı’da İslam” sıkıntısını anlamada bir alt yapı görevi görmektedir. Bu tarihi deneyim ve sıkıntılar anlaşılmadan Avrupa’da İslam’a dair sorunlara yaklaşmanın güç olduğu aşikardır.”
Güneş, bu doğrultuda ABD ve kimi Avrupa devletlerinin din ile münasebetlerini gözden geçirmekte ve bu ülkelerde dini yapılanmaların ne formda olduğuna dikkat çekmekte. Kitabın ana araştırma mevzularından olan “Almanya’da din ve dindarlık” kısmında ise, “Almanya’da halkın dindarlık durumu nedir? Günlük hayatlarında beşerler için din, inanç ve Tanrı’nın bir değeri var mıdır? Günlük hayatları şekillendirmede bu cins pahaların bir rolü kelam konusu mudur? Gerek sekülerleşme paradigmasını gerekse dinin tekrar canlanışını destekleyen dinin bireyselleşmesi teorisini izhar eden işaretler nelerdir” üzere hususlar masaya yatırılıyor. Güneş’ nazaran “Almanya kendi tarihi gerçekliği içinde gelişmiş dinle uyumlu bir modeli temsil ediyor. Din realitesine toplum için kaçınılmaz bir kıymet olarak yaklaşıyor. Devlet dini kendi tarihi gerçekliği içerisinde kazanılmış Alman kimliğinin değerli bir öğesi olarak algılıyor. Bu sebeple de Hristiyan kıymetlerini örgün eğitim içerisinde yeni jenerasyona kazandırılması gereken anayasal bir hak olarak düzenleniyor. Münasebetiyle da kendi tarihi ve ulusal kıymetleriyle örtüşen, toplum ve devlet çıkarlarını birlikte göz önünde bulunduran istikrarlı ve karşılıklı yardımlaşma prensibine dayanan rafine bir model sunuyor.”
KENDİ YAŞADIKLARINDAN ÖRNEKLER VERİYOR
Kitabın “Almanya’da İslam ve Müslümanlar” kısmında Almanya’daki Müslümanlara ve İslam’a yaklaşım sosyolojik olarak ele alınmakta. Müellif, bu kısma Almanya’da kendi yaşadıklarından yola çıkarak giriş yapmakta, yaşadığı zorlukları lisana getirmekte. Anlattıklarından anlaşıldığına nazaran Almanya’da da Müslüman Türkler ortasında Türkiye’dekine benzeri ihtilaflar kelam konusu. Bu ise orada yaşayan Müslüman Türkleri epeyce olumsuz etkileyen bir durum. Fakat bu durum Almanların Müslüman Türklere bakışını etkileyen bir durum değil. “2005 yılında yapılan bir anketin sonuçlarına nazaran Alman toplumu Müslümanlar ortasındaki farklı anlayışların farkında olmaksızın hepsi hakkında daha çok medya kaynaklı olumsuz genellemelere sahip.”
Bielefeld Üniversitesi’nin yaptırdığı araştırmanın sonuçlarına nazaran; “Almanya’da yabancı, bilhassa de İslam düşmanlığı halkın orta bölümünde de gitgide artan bir eğilime sahip.”
Bu mevzuda yapılmış bir öbür ankete nazaran ise “Alman halkının yüzde 83’ü İslam’ı fanatizm ve radikalizm ile bir görürken Hristiyanlık dinini % 80 oranında başkasını sevme ve yüzde 71 oranında ise insan haklarıyla eş tutabilmektedir.”
Müslümanların Almanya’da toplumla bağlarının ne seviyede olduğuyla ilgili yapılmış olan araştırmalarda ortaya çıkan sonuçlara nazaran “Müslümanların gerek komşularıyla, gerekse iş yerlerinde toplumun öbür bölümleriyle bağlarında sorun yaşamadıkları ve yaklaşık % 65 oranında bu türlü bir irtibatın var olduğu belirtilmektedir. Almanya’da doğmuş ve büyümüş olanların toplumsal ilgilerinin başkalarına göre daha ağır olduğu tespit edilmektedir. Başka bir sözle Müslümanların daha yakın münasebette olma noktasında istekli oldukları ayrıyeten vurgulanmaktadır.”
Almanya’da din ve eğitim siyasetlerini irdeleyen kitapta resmi istatistik bilgilerine dayalı olarak hem teolojik hem de sosyolojik açıdan din ve dindarlık konusunun, bilhassa de Almanya örneği üzerinden ne manaya geldiği değerlendirilmekte. Evvel Hristiyanlık dininin Batı’da gelişimi ve mevcut yeri analiz ediliyor akabinde ise Türk ve Müslümanların Almanya’daki serüveni süreç içerisinde ele alınıyor.
İslam’ın ve Müslümanların Avrupa’da ve özellikle Almanya’da bugüne geliş süreciyle ilgili bilgiler edinmek isteyenler için “Devlet, Kilise, Cami- Almanya’da Din ve Eğitim Siyasetleri “adlı kitap okunması gerekli kitaplar ortasında kıymetli bir yere sahip.