İklim değişikliği ve nüfus artışı üzere nedenlerle besin arz güvenliğini şimdiden sürdürülebilir kılmayı hedefleyen Türkiye, topraksız ve dikey tarım üzere son teknoloji ziraî faaliyetlere yönelik çalışmalarını hızlandırdı.
AA muhabirinin 14 Mayıs Dünya Çiftçiler Günü hasebiyle Tarım ve Orman Bakanlığından edindiği bilgilere nazaran, Türkiye, örtü altı varlığı bakımından dünyada 4’üncü, Avrupa’da ise 2’inci sırada yer alıyor.
Örtü altı üretim alanları 2002’de 540 bin dekarken 2021’de yüzde 58 artışla 855 bin dekara ulaşan Türkiye’de, toplam sera alanının yüzde 1,6’sına denk gelen 14 bin dekarda topraksız tarım metoduyla ihracata yönelik üretim yapılıyor.
Topraksız tarımla üretimde Antalya birinci sırada yer alırken, Mersin, İzmir, Manisa ve Afyonkarahisar, topraksız kültür seralarının ağırlaştığı alanlar ortasında bulunuyor.
DAHA AZ SU VE GÜBRE KULLANILIYOR
Topraksız tarım sistemi, toprakta yapılan yetiştiriciliğe nazaran değerli üstünlükler sağlıyor. Çağdaş işletmelerde yıl uzunluğu daima üretim yapılabilmesi ve ünite alanda daha fazla bitkinin bulunmasından ötürü toprakta yapılan üretime nazaran daha yüksek randıman ve kalitede eser alınıyor.
Seralarda eser ölçü ve kalitesinin artmasında, uygun iklim şartlarının sağlanmasıyla kâfi ve istikrarlı bitki besleme programlarının uygulanması tesirli oluyor. Besin çözeltisi direkt bitkinin kök bölgesine verildiği için kullanılan su ve gübrenin aktifliği artıyor ve hasebiyle daha az su ve gübre kullanılıyor.
İklim denetimli seralarda çoklukla hastalık ve zararlılarla entegre çaba metotları tercih ediliyor. Bilhassa büyük ve çağdaş işletmeler, yetiştirdikleri eserlerin yaklaşık yüzde 85’ini yurt dışına satıyor.
Çağdaş topraksız tarım seralarında dördüncü yılda yatırımın geri dönüşü sağlanıyor. Bu seralarla yüzde 21 oranında mali rantabilite ve yüzde 33,3 oranında iç karlılık elde edilebiliyor.
DİKEY TARIM SİSTEMLERİ
Son yıllarda nüfus artışı, besin güvenliği ve besine erişim, mevsimsel hudutlu üretim ve yüksek su tüketimi üzere sorunlar çağdaş seralarda topraksız tarım biçiminde yetiştiriciliğin yanı sıra kentsel tarım için uygun dikey tarım fikrine yönelik çalışmaları da hızlandırdı.
İklim denetimli ortamlarda, yapay ışıklandırmalarla üretim yapılan ve üretim çizgileri üst üste yerleştirilerek oluşan dikey tarım sistemleri fikri, Kolombiya Üniversitesi Halk ve Etraf Sıhhati Profesörü Dickson Despommier ve öğrencileri tarafından 1990’lı yıllarda ortaya atıldı.
Araştırmalarda, dikey tarım eserlerinin, özel led ışıkları üzere başka son teknolojiyle birleştirilen dikey yığılı raflarda yahut katmanlarda eser yetiştirme uygulamasıyla klasik tarım metotlarına nazaran 10 kat fazla randıman sağladığı, bu üretim metoduyla yüzde 40 daha az güç yüzde 99 daha az su kullanıldığı görüldü.
Dikey tarımla coğrafyadan bağımsız, toprağa bağlı olmadan her yerde yüksek randıman ve kalitede eser elde edilirken, pazara taşınma sırasında oluşan eser ve kalite kaybının da önüne geçilebiliyor.
Sistemle, 12 ay kesintisiz formda taze ve besin bedeli yüksek eserlerin, zirai ilaç kullanılmadan sağlıklı ve sürdürülebilir üretimi gerçekleştirilebiliyor.
Ayrıyeten, atıl durumdaki fabrika, hangar, atölye, bina, depo üzere tüm kapalı alanların sisteme dahil olma imkanı bulunuyor.
DEVLET TAKVİYELERİ
Örtü altı yetiştiricilik yapmak isteyen üreticilere, “yatırım etabında sağlanan destekler”, “indirimli ziraî krediler”, “tarıma dayalı yatırımlarının desteklenmesi kapsamında verilen destekler” ve “üretim etabında verilen destekler” başlıkları altında çeşitli takviyeler veriliyor.
Yatırım basamağında, seracılık organize ihtisas bölgelerinin kurulumuna yönelik çalışmalar, tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgeleri kapsamında Bakanlıkça yürütülüyor.
“Tarımsal Üretime Dair Düşük Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına Ait Cumhurbaşkanı Kararı” kapsamında, yatırım kredileri ile ilgili olarak, denetimli örtü altı üretme şartlarına sahip en az 10 dekar büyüklüğünde sera kuracak, sera modernizasyonu yapacak ya da mevcut serasının ölçeğini taban 10 dekar ve üzerine çıkaracak üreticilere yüzde 50-100 indirim oranlarında 50 milyon liralık üst limite kadar kredi kullandırılabiliyor.
Denetimli örtü altı üretim başlığından yararlanmayan üreticiler klâsik bitkisel üretim başlığında 100 bin liraya kadar faizsiz kredilerden yararlanabiliyor. 100 bin lira ve üzeri kredilerde ise belirlenen faiz indirim oranlarında 5 milyon liraya kadar kredi verilebiliyor.
Kırsal Kalkınma Yatırımları Destekleme Programı kapsamında yüzde 50 hibe dayanağı ve Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programı kapsamında da vilayetlere nazaran değişmekle birlikte yüzde 55-65 oranında hibe dayanakları sağlanıyor.
Örtü altı üretim etaplarında da destekleme ödemeleri yapılıyor.