ALTUĞ YERLİSU | KARAR
Son günlerde bilhassa Luna başta olmak üzere çeşitli kripto para ünitelerinde yaşanan sert düşüşler, bu alanda yatırım yapanların kaygılarının pekişmesine neden oldu.
Ekonomist ve KARAR müellifi Mustafa Morgil, kripto paralarla devletlerin para üniteleri ortasındaki farklara değinerek yatırımcıların dikkat etmesi gereken konuları ortaya koydu.
İngiltere Merkez Bankası Lideri Andrew Bailey’in kripto paralarla ilgili, “gerçek bir kıymeti olmadığı” tarafındaki telaffuzunu hatırlatan ve bu görüşe katıldığını belirten Morgil, “Devletlerinki o denli değil. Olmamalı” diyerek ABD’nin doları karşılıksız basmasını ve Merkez Bankası’nın altına endeksli para ünitelerini anlattı.
“BANKNOTLARIN KARŞILIĞI ALTIN”
“Cebimizdeki kağıt para Merkez Bankası’nın bize borcudur. Bizim o para kadar Merkez Bankası’nda altınımız var kabul edilir” diyen Morgil, şunları söyledi:
Banknot kullanımı nasıl çıkmış dünyada ortaya. Beşerler altını değiştireceklerini altın bir yerde depolanmış, bankalarda. Benim 20 altınım var ve üzerinde 20 yazan bir kağıdım var. Ben bunu size verdiğim vakit o 20 banknotu verdim.
Bu demektir ki benim 20 altınım var onu gidin Merkez Bankası’ndan alın. Lakin siz de onu kullanıyorsunuz. Bu türlü böyle beşerler ortasında o para dönüyor.
O paranın bir karşılığı var bankada. Altını karşılık gösterirsin, bir varlığı karşılık gösterirsin. Münasebetiyle şu an sirkülasyondaki paraların teorik olarak bir karşılığı var. Onları basan Merkez Bankası var.
“İSTİSNASI AMERİKAN DOLARI”
“Bunun istisnası Amerikan doları” diyen Morgil, “Dünyanın rezerv parası olduğu için ABD onu karşılıksız basıyor ve enflasyona neden olmuyor” dedi.
ABD’nin dolarları orta ara yaktığını da kaydeden Morgil, “Şimdi yeniden yakıyor. Hasebiyle kriptolarla o kadar kıyaslanabilir değil. Bütün eksiklerine karşın, dünyada enflasyona ve yüksek faize yol açmasına karşın dolanımdaki paralarla kriptoların farkı bu” diye konuştu.
“KRİPTOLAR DAHA ÖKSÜZ”
“Kriptolar bu manada çok daha köksüz. Çok daha ortalıkta, sahipsiz” diyen Morgil, şu sözleri kullandı:
“Sonra bu kriptolar için deniyor ki bunların sahibi yok. Hiç bana inandırıcı gelmiyor. Bu balina diye tabir edilen çok büyük para sahipleri çok de bunu maniple ediyorlar.
Hasebiyle ben Merkez Bankası Lideri’nin lafına katılıyorum. Çok havada, çok paha tabir etmeyen bir şey. Bu benim yazımdaki deniz kabuğu örneği üzere.
Buna paha veren beşerler ortalarında bunu alıp satıp ticaretini yapabilirler lakin dünyada bunun çok o denli bir karşılığı olduğunu görmüyorum ben.”
DAHA DA YAYGINLAŞIR MI?
Kripto paraların daha da yaygınlaşıp yaygınlaşmayacağı, bu paraların merkezi hükümetlerin regüle ettiği paraların yerini alıp almayacağı istikametindeki sorularımızı yanıtlayan Morgil, merkez bankalarının da paralarının dijital versiyonlarını kullanıma sürmeye hazırlandıklarını anımsattı.
İsveç’in e-krona coin’i çıkarttığını hatırlatan Morgil, “Bizde de sayın cumhurbaşkanı söylemişti kendi dijital paramızı yapacağız diye. Lakin dikkat ederseniz burada bunu yapan bir devlet ve Merkez Bankası var. Onun dışında şu anki kripto paraların, coinlerin, alt coinlerin o denli doların, yuanın, euronun yerini alması mümkün değil” tabirlerini kullandı.
“ARKASINDA SİLAH OLMAYAN PARA ÜNİTESİ OLMAZ”
Paraların regüle edilmesi için devlet gücüne muhtaçlık olduğunu kaydeden Morgil, şu halde konuştu:
“Arkasında güç olmayan, silah olmayan para ünitesi olmaz. Hem para ünitesini destekleyen, onu öbür ülkelere empoze eden bir güç vardır: Askeri-siyasi bir güç. Burada bir güç yok.
Kriptocular diyor ki biz bağımsızız, devletler üstüyüz. Lakin adam kaçıp gitti mi devletlere geliyorsunuz. Ne anladım buradan?
Bir siyasi güç, bir siyasi otorite regüle edip merkeze almadığı sürece bu bu türlü sarfiyat dünyada.”
Paranın inhisarının siyasi otoritelerin elinden alınıp daha merkeziyetsiz bir hal almasının bugün için mümkün olmadığını söyleyen Morgil, şu cümleleri kurdu:
“Kısa vadede devletler olmadan olmaz. Microsoft, Facebook, Amazon üzere şirketlerin kendi paralarını yapma projeleri var aslında. Bugün amazonun bilançosu dünyadaki birçok ülkenin bütçesinden fazladır. Adam diyor ki siz para basıyorsanız ben de muvaffakiyetim o vakit.
Mevcut olan devletler buna ne kadar müsaade verecek? Birisiyle bir uyuşmazlığınız oldu borç, ticaret vs. Amazon’un mahkemesi yok. Devletin mahkemesine gidiyorsunuz.
Dünya değişirse de bunu yakın gelecekte görmüyorum.”
“DÜNYA SAVAŞININ ORTASINDAYIZ”
“Pandemi oldu mesela. Seyahat yasaklarını koyanlar hükümetler. Microsoft’un parası geçse ne olur? Adam seni seyahat ettirmiyorum diyorum. Ülkeme sokmuyorum, giremezsin diyor. Ülkeye turist gelmedi. Lakin Microsoft cebinde olsa ne olacak olmasa ne olacak.
Sonra Microsoftların parası matbaada kâğıt olarak mı basılacak? Neye karşılık gösterilecek? Münasebetiyle evet bu türlü bir ihtimal var insanlığın ufkunda, ilerisinde. Ancak yakın gelecekte bu olmaz.
İsmi konulmamış bir 3. Dünya Savaşı’nın ortasındayız. Nükleer savaşın dahi konuşulduğu bir yerde o denli birtakım şirketler, üniversiteler, dernekler dünyada geçer para ünitesi regüle edemezler.”
METAVERSE BİR MONOPOLY Mİ?
Kripto paralar olayında yaşanan hadisenin bir benzerinin yakında Metaverse’te de yaşanabileceğini kaydeden Morgil, “Sanal arsa satıyorlar insanlara. Monopoly oyununda çok güçlü olmak üzere bir şey. Monopoly oynasa birisi ve çok güçlü olsa, “Ben çok zenginim” diye gezer mi dünyada? Gezmez. Birebir şey. Ona da dikkat edilmesi lazım” diyerek Metevarse yatırımcılarını uyardı.
“PONZİ DEMEK GERÇEK DEĞİL”
Kripto para yatırımlarına “Ponzi” yani “Saadet zinciri” demenin yanlışsız olmadığını kaydeden Morgil, yatırımcıları uyardı:
“Ortadan kalkmazlar. Ancak çok bu türlü türel temele oturtmak lazım. Bunların şöyle bir handikapı var. Bunların ne düşüşünü ne yükselişin öngörmek mümkün değil.
Mesela para ünitelerinde bunu öngörebiliyoruz. Örneğin hükümet faiz artırırsa dolar düşer. Turizm geliri fazla olursa dolar gevşeyecektir.
Burada hiç o denli bir şey yok. Bir sabah kalkıyorsun biri yüzde 20 artmış öbürü yüzde 30 düşmüş. Ne oldu da bu bu kadar pahalandı. Ne oldu da öbürü bu kadar kıymet kaybetti. Burada bir de bu türlü bir sorun var.
Bilinen teknik tahliller, indikatörler hiç çalışmıyor kripto paralarda. Onlara güvenip de kimse bir şey yapmasın derim.”