SELMAN CÖMERT
Dünya tarihinde yaşanan en kıymetli ve devrimsel nitelikteki değişimlerin başında, bundan yaklaşık 12 bin yıl evvel avcı-toplayıcılıkla hayatta kalan insanların tarımı icat ederek yerleşik sisteme geçmesi geliyor. Bugüne kadar “Neolitik devrimi” ismiyle da anılan bu büyük ihtilalin daima Mezopotamya’da, yani Fırat ve Dicle ırmaklarının ortasında kalan sulak bölgede gerçekleştiği düşünülürdü. Fakat yürütülen geniş çaplı bir gen araştırması, tarımın ana vatanının bugünkü Türkiye toprakları, daha doğrusu Anadolu olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmaya nazaran, tarihin bu birinci çiftçileri, Anadolu üzerinden Avrupa’ya yayılıp bu yeni üretim teknolojisini beraberlerinde Avrupa’nın dört bir yanına götürdüler.
Cell’de yer alan makaleye nazaran; birinci çiftçilerin yaklaşık 11 bin yıl evvel Doğu Akdeniz ve Mezopotamya’yı içine alan “Bereketli Hilal’den” ortaya çıktığı zannediliyordu. Lakin, bilim insanları, çiftçiliğin Avrupa’ya Bereketli Hilal’den gelen göçler yoluyla mı yoksa kültürel yayılmayla mı geçtiğinden emin değildi.
Evvelki araştırmalar, Avrupalı çiftçilerin Anadolu’daki avcı-toplayıcılardan geldiğine işaret ediyordu. Lakin Bern Üniversitesi tarafından yürütülen yeni bir araştırma, çiftçiliğin tek bir bölgeden gelmediğini öne sürüyor.
‘AVRUPA VE ANADOLUDAN GELEN AVCI-TOPLAYICILARIN GENETİK KARIŞIMI’
Daha evvelki araştırmalar, birinci tarımcıların genetik olarak öbür insan kümelerinden farklı olduğunu göstermişti. Bununla birlikte, Cell mecmuasında yayınlanan bu çalışma, birinci çiftçilerden üç bin yıl evvel, yaklaşık 14 bin yıl evvel Avrupa ve Anadolu’dan gelen avcı-toplayıcıların genetik bir karışımının olduğunu gösteriyor.
Araştırmanın ortak muharriri Nina Marchi, “Artık Anadolu ve Avrupa’nın birinci çiftçilerinin, Avrupa ve Yakın Doğu’dan avcı-toplayıcıların birbirine karıştığı bir nüfustan ortaya çıktığını görüyoruz” dedi.
Genetik karışımı binlerce yıl süren çok genetik farklılaşma izledi. Earth.com’a nazaran bu çalışmanın tahminen de en etkileyici taraflarından biri, bize bu sonuçları getiren disiplinlerarası çalışmadır.
‘DEMOGENOMİK MODELLEME’
Araştırmacılar, tarih öncesi iskeletlerden elde edilen yüksek kaliteli genetik malzemesi kullandılar ve gerekli dataları toplamak için demografik bilgileri tahlil ettiler. Takım bu sistemi “demogenomik modelleme” olarak isimlendirdi.
Çalışmanın kıdemli müellifi Laurent Excoffier, “En son istatistiksel genomik formüllerin son 30 bin yılın güç algılanan demografik süreçlerini yüksek çözünürlükte yine oluşturabilmesi için mümkün olan en güzel kalitede genom datalarına sahip olmak gerekiyor” dedi.
Araştırmacıların iskeletleri toplaması ve incelemesi neredeyse on yıl sürdü. Ayrıyeten birkaç antropolog ve arkeologla da görüş alışverişinde bulundular.
Marchi, “Farklı antik genomların benzerliğini basitçe karşılaştırmak, onların nasıl evrimleştiğini anlamak için kâfi değil. İncelenen popülasyonların gerçek tarihlerini mümkün olduğu kadar yanlışsız bir biçimde yine inşa etmek zorundaydık. Bu lakin karmaşık popülasyon genetik istatistikleriyle mümkündür” dedi.